FAZLA MESAİ MUVAFAKATNAMESİ

Fazla mesai muvafakatnamesi işçiye fazla mesai yaptırılabilmesi için imzalatılan belge türüdür. İş Kanunu uyarınca fazla mesai, işçinin rızasına bağlıdır ve işverenin tek taraflı kararıyla yaptırılamaz. Bu noktada, işçi ile işveren arasında fazla mesai muvafakatnamesi imzalanması, işçiye fazla mesai yaptırabilmek için bir ön koşul olarak karşımıza çıkar. Bu makalede, fazla mesai muvafakatnamesinin hukuki geçerliliği, işverenin bu konudaki yükümlülükleri, işçinin hakları ve muvafakatnamenin iş sözleşmesine etkileri detaylı bir şekilde incelenecektir.

FAZLA MESAİ MUVAFAKATNAMESİNİN HUKUKİ GEÇERLİLİĞİ

Fazla mesai muvafakatnamesi, işçinin rızası alınarak yapılırsa hukuken geçerli sayılır. İşveren, muvafakatname olmadan işçiyi fazla mesai yapmaya zorlayamaz. Muvafakatname, iş sözleşmesiyle birlikte düzenlenebilir ya da ayrı bir belge olarak hazırlanabilir. İşçinin fazla mesai muvafakatnamesi vermesi, işverenin işçiye fazla mesai yaptırabileceği anlamına gelir; ancak bu, her durumda işçinin bu yükümlülüğü kabul etmek zorunda olduğu anlamına gelmez. İşçi, fazla mesai muvafakatnamesini verdikten sonra dahi fazla mesaiyi reddetme hakkına sahiptir.

Fazla çalışma, İş Kanunu’nun arızi olarak öngördüğü bir çalışma biçimi olduğundan, mevcudiyeti işçinin rızasına bağlanmıştır. Bir başka deyişle işçi muvafakat etmeden ona fazla çalışma yaptırılamaz. Fazla çalışma muvafakatinin alınması gerektiği İş Kanunu’nun 41’inci maddesinde, nasıl alınacağı ise İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinin 9’uncu maddesinde açıklanmıştır.

Kanuna göre fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir ve yönetmeliğe göre de fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmak istemeyen işçi verdiği onayı otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir. Ayrıca zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için bu onayın alınması gerekmez. İşçinin fazla mesai yapmaya muvafakati yokken ya da son- radan bu muvafakatinden dönmüşken fazla mesaiye zorlanması düşünülemez. Yine de böyle bir çalışmaya zorlanan işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkının olacağını kabul etmek gerekir.

İşçi muvafakat vermediği halde fazla mesai yapmaya zorlanır ve işten ayrılmaktansa onay vermeden fazla mesai yapmayı tercih ederse, ilerleyen zamanlarda, muvafakati olmadan fazla çalışma yaptırılması gerekçesiyle artık haklı nedenle fesih yapamayacaktır.

Fazla mesai muvafakati vermeyen işçinin yine de fazla mesai yapmaya devam etmesi

Kararın Önemi: İşçi fazla çalışma yapmaya muvafakat vermez; fakat işverenin talebi üzerine fazla çalışma yapmaya devam ederse, muvafakati olmadan fazla mesai yaptırıldığı gerekçesiyle haklı fesih yapamaz.

Özet: İşçi fazla mesai için muvafakat vermemiş; ancak kendisine önerilen fazla mesaiyi reddedebilecekken çalışmayı ve fazla mesai ücreti almayı tercih etmiştir. Yargıtay da bu şekilde onayı olmadan fazla çalışma yaptırılmanın işçi açısından haklı fesih nedeni olmadığına hükmetmiştir.

Karar Metni: 22. Hukuk Dairesi Esas: 2016/11923 Karar: 2019/9409 Tarih: 24.04.2019

“…Somut olayda davacının işyerinde fazla çalışma yaptığı anlaşılmakta olup, davacının fazla çalışma ücretinin işverence ödenmediğine yönelik bir iddiası bulunmamaktadır. Uyuşmazlık davacının fazla çalışma yapmasının veya fazla çalışma yapmaya zorlanmasının haklı bir fesih sebebi olup olmadığı noktasındadır. Dosya kapsamına göre, davacının fazla çalışma yapılmasına muvafakat ettiğine dair herhangi belge bulunmamaktadır. Davalı işyerinde fazla çalışma yapıldığı açık ise de fazla çalışmalar ile ilgili olarak davacı işçiden muvafakat alın- mamıştır. Fazla çalışma yapılmasına işçi tarafından muvafakat edil- mesinin sonucu, işçinin fazla çalışma uygulamasına itiraz edememesidir. Fazla çalışmaya muvafakat eden işçi fazla çalışma yapmaktan  kaçınamaz. Davacı işçi ise, fazla çalışma yapılmasına ilişkin muvafakati alınmadığından fazla çalışmalara katılmak zorunda değildir.

Ancak dosya içeriğine göre, davacı işçi fazla çalışmalara katılmış ve ücretini almıştır. Oysa fazla çalışma yapılmasına muvafakat etmeyen işçinin işyerinde fazla çalışma yapma gibi bir zorunluluğu yoktur. Aksine, işçi fazla çalışma yapmayı reddedebilir. İşçinin reddi, işveren yönünden haklı veya geçerli bir fesih sebebi oluşturmaz. Zira, fazla çalışma yapılabilmesi için işçinin fazla çalışma yapılmasına muvafakat etmesi gerektiğine yönelik yasal düzenlemenin amacı işçiyi, işverenin olası haksız feshine karşı korumaktır. Sonuç itibariyle işyerinde fazla çalışmaya muvafakat etmeyen işçinin işverenin fazla çalışma yapma teklifini reddetme hakkı bulunmaktadır.

Hal böyle iken, zorunlu olmadığı halde fazla çalışma yapan ve üc- retini alan işçi açısından çalışma saatlerinin ağırlaştığından söz edile- mez. Yargılama sırasında dinlenen tanıklarca, son aylarda işyerinde 07.00-19.00 saatleri arasında on iki saat çalışıldığı, bu sürenin üç buçuk saatlik kısmının mesai olduğu (veya normal mesai süresinin bitiminden sonra, dört saat mesaiye kalındığı bu süreden yarım saat yemek molası çıkarılarak üç buçuk saat mesai yapıldığı) ifade edilmiş olup, buna göre on iki saatlik günlük çalışmadan yasal ara dinlenme süresi mahsup edildiği takdirde, davacının günlük çalışma süresinin on buçuk saat olduğu ve böylece günde on bir saatlik azami çalışma süresinin aşılmadığı da tespit edilmektedir.

Somut olayda, fazla çalışmaya muva- fakati bulunmayan davacının fazla çalışma yapması, kendi tercihinin bir sonucu olup, işçinin bu çalışmanın karşılığı olan ücreti almadığı yönünde bir iddiası da bulunmadığına göre, fazla çalışma yapmak davacı yönünden haklı bir fesih sebebi oluşturmaz. Diğer taraftan, davacının günlük on bir saati aşan bir çalışmasının bulunmadığının anlaşılmasına göre, çalışma saatlerinin uzun veya ağır oluşu yönündeki iddianın ispatlandığı da söylenemez. Buna göre davacının bildirdiği diğer fesih nedenlerinin ispatına yönelik dosya kapsamında yeterli bilgi ve belge bulunmadığı hususu da birlikte değerlendirildiğinde, feshin haklı bir sebebe dayandığı davacı tarafından ispatlanamamıştır…”

İŞ HUKUKU AVUKATA SOR

Fazla mesai muvafakati imzalayan işçinin fazla mesai yapmaması

Kararın Önemi: İşçi fazla çalışma yapmaya muvafakat verir; ancak yine de fazla mesai yapmak istemezse, bu durum işveren için bir geçerli fesih nedeni olur.

Özet: İşçi fazla mesai için muvafakat vermesine rağmen fazla mesaiye gelmek istemediğini belirtmiş ve gelmemiştir. İşveren ise bunun üzerine işçinin savunmasını alarak iş sözleşmesini geçerli nedenle feshetmiştir. Yargıtay işve- reni haklı bulmuştur.

Karar Metni: 9. Hukuk Dairesi Esas: 2014/3840 Karar: 2014/15607 Tarih: 13.05.2014

… Somut olayda; davacının 24.09.2013 tarihinde fazla mesa- iye kalmaması üzerine iş akdinin feshedildiği sabittir. Dosya kap- samında yer alan ve davacı imzasını içeren belgeden davacının 2013 yılında fazla mesai yapmaya muvafakat ettiği anlaşılmakta- dır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesi ve bu maddeye dayanı- larak çıkarılan yönetmeliğe uygun olarak davacıdan fazla mesai yapması için onay alındığı ve fazla mesaiye kalması istenildiği halde davacının fazla mesai yapmak istememesi üzerine iş akdinin feshedilmesi geçerli nedene dayanmakta olup, davanın reddine karar verilmesi gerekirken kabulü hatalıdır…”

FAZLA MESAİ MUVAFAKATNAMESİNİN İÇERİĞİ VE ÖNEMLİ NOKTALAR

Bir fazla mesai muvafakatnamesi hazırlanırken şu unsurların yer alması gerekmektedir:
1. Fazla Mesainin Sınırları: Muvafakatnamede, işçiye hangi koşullarda fazla mesai yaptırılabileceği ve günlük/haftalık çalışma saatleri belirtilmelidir.

2. Fazla Mesai Ücretinin Belirtilmesi: İşveren, fazla mesai karşılığında ödenecek ücret oranını muvafakatnamede açıkça belirtmelidir. Fazla mesai ücreti, işçinin normal saatlik ücretine %50 zam eklenerek hesaplanır.

3. Fazla Mesai Süresinin Belirlenmesi: İşçinin yıllık en fazla 270 saat fazla mesai yapabileceği dikkate alınarak bu sınırın muvafakatnamede belirtilmesi önemlidir.

4. İşçinin Serbest Zaman Kullanma Hakkı: İş Kanunu’na göre, işçinin fazla mesai ücreti yerine serbest zaman kullanma hakkı bulunmaktadır. Bu hakkın muvafakatnamede yer alması, işçinin haklarını koruma altına alır.

5. İşçinin Rızasının Yazılı Olarak Alınması: İşçinin fazla mesai muvafakatnamesini imzalayarak rızasını yazılı olarak sunması gerekmektedir.

İŞVERENİN FAZLA MESAİ MUVAFAKATNAMESİ HAZIRLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

İşveren, fazla mesai muvafakatnamesi hazırlarken işçiyi bilgilendirmek ve muvafakatnameyi işçinin rızası ile düzenlemek zorundadır. İşveren, işçiye baskı yaparak muvafakatname imzalatamaz; aksi halde muvafakatnamenin hukuki geçerliliği kalmaz. İşverenin, işçiye rızası dışında fazla mesai yaptırması durumunda işçi, İş Kanunu çerçevesinde haklarını arama yoluna başvurabilir.

İŞÇİNİN FAZLA MESAİ MUVAFAKATİNDEN VAZGEÇME HAKKI

İşçi, fazla mesai muvafakatini verdikten sonra bu muvafakatinden vazgeçme hakkına sahiptir. İş Kanunu, işçinin fazla mesaiye dair verdiği onayı geri çekmesine olanak tanır. İşçi, işverene yazılı olarak başvurarak fazla mesai muvafakatnamesini iptal edebilir. Bu durumda işverenin, işçiyi fazla mesaiye zorlama hakkı kalmaz ve işçi fazla mesai yapmayı reddedebilir.

FAZLA MESAİ MUVAFAKATNAMESİ

FAZLA MESAİ MUVAFAKATNAMESİNİN YILLIK 270 SAAT SINIRI

İş Kanunu, işçinin yıllık 270 saatten fazla mesai yapamayacağını öngörür. Fazla mesai muvafakatnamesi düzenlenirken bu sınıra dikkat edilmelidir. İşçiye yıllık 270 saatten fazla mesai yaptırılmak isteniyorsa, işveren bu sürenin aşılmasında ısrarcı olamaz. İşçinin rızası olsa dahi 270 saatten fazla fazla mesai yaptırılması yasal değildir ve işverenin bu kuralı ihlal etmesi durumunda işçi, İş Mahkemesi’ne başvurarak haklarını talep edebilir.

FAZLA MESAİ MUVAFAKATNAMESİ OLMADAN YAPTIRILAN FAZLA MESAİNİN HUKUKİ SONUÇLARI

İşverenin fazla mesai muvafakatnamesi olmadan işçiye fazla mesai yaptırması hukuka aykırıdır. Bu durumda işçi, fazla mesaiyi reddetme hakkına sahiptir. Ayrıca işveren, muvafakatname olmadan fazla mesai yaptırdığı işçiye fazla mesai ücreti ödemek zorundadır. İşçi, fazla mesai muvafakatnamesi olmadan yapılan fazla mesailer için işverenden tazminat ve fazla mesai ücreti talep edebilir.

SONUÇ

Fazla mesai muvafakatnamesi, işçi ve işveren arasındaki fazla mesai düzenlemelerinin sınırlarını belirleyen hukuki bir belgedir. İş Kanunu, fazla mesainin işçinin rızasına bağlı olduğunu belirterek muvafakatnameyi zorunlu kılmaktadır. İşveren, işçinin rızasını almadan fazla mesai yaptıramaz ve işçiye baskı yaparak muvafakatname imzalatamaz. İşçi, fazla mesai muvafakatini verdikten sonra bu muvafakatini geri çekme hakkına sahiptir. Fazla mesai muvafakatnamesi, işçilerin çalışma koşullarını güvence altına alırken işverenlerin de yasal düzenlemelere uygun davranmasını sağlar.

FAZLA MESAİ MUVAFAKATNAMESİ ÖRNEĞİ

Çalışmakta olduğum ………………………………………………………. Unvanlı Yerde ve aynı işyerine ait işyerlerinde, işverenin gerekli gördüğü zamanlarda ( Hafta tatili, resmi ve Dini tatil günlerinde) Ülkenin Genel Yararları, işin niteliği, üretimin arttırılması ve diğer nedenlerle işlerin aksatılmadan yürütülmesi için;

…………………tarihleri arasında 4857 sayılı İş kanunu’nun 41,42 ve 43. maddeleri ile iş kanunu’na ilişkin fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yönetmeliği hükümlerine uygun istenilen gün ve saatte fazla mesai yapmak için muvafakatim olduğunu ve bu çalışmam karşılığında yürürlükte olan iş kanunu çerçevesinde ücretimi almayı kabul ve beyan ederim.

İSİM SOYİSİM İMZA

TARİH 

SIKÇA SORULAN SORULAR

1. Fazla mesai muvafakatnamesi zorunlu mudur?

Evet, İş Kanunu’na göre fazla mesai işçinin rızasına bağlıdır ve muvafakatname, işçinin bu rızayı yazılı olarak sunmasını sağlar.

2. İşçi, fazla mesai muvafakatnamesini iptal edebilir mi?

Evet, işçi, fazla mesai muvafakatini iptal etme hakkına sahiptir ve bu durumda işveren, işçiyi fazla mesaiye zorlayamaz.

3. Muvafakatname olmadan fazla mesai yaptırılması yasal mıdır?

Hayır, işveren muvafakatname olmadan işçiye fazla mesai yaptırma hakkına sahip değildir ve bu durumda işçi fazla mesaiyi reddedebilir.

4. Fazla mesai muvafakatnamesi hangi durumlarda geçersiz olur?

İşçiye baskı yapılarak imzalatılan veya yasal sınırları aşan fazla mesai muvafakatnameleri geçersiz sayılabilir.

5. Muvafakatnamede fazla mesai ücreti belirtilmeli midir?

Evet, fazla mesai ücretinin belirtilmesi, muvafakatnamenin işçi haklarını güvence altına alması açısından önemlidir.

6. Yıllık 270 saat sınırı aşıldığında işçinin hakları nelerdir?

İşçi, 270 saati aşan fazla mesaileri reddetme hakkına sahiptir ve bu sınır aşıldığında işverene karşı yasal haklarını talep edebilir.

7. Muvafakatname imzalamayan işçi fazla mesai yapmaya zorlanabilir mi?

Hayır, işçi muvafakatname imzalamadığı sürece fazla mesai yapmaya zorlanamaz. İş Kanunu, fazla mesainin işçinin rızasına bağlı olduğunu açıkça belirtir, bu nedenle muvafakatname olmadan fazla mesai yasal değildir.

8. Fazla mesai muvafakatnamesi her yıl yenilenmeli midir?

İş Kanunu’nda fazla mesai muvafakatnamesinin yenilenmesi gerektiğine dair açık bir zorunluluk bulunmasa da işçinin rızasını güncel tutmak adına bazı işyerlerinde her yıl yenilenmesi tercih edilmektedir.

9. Fazla mesai muvafakatnamesinde serbest zaman kullanımı talep edilebilir mi?

Evet, işçi fazla mesai karşılığında ücret yerine serbest zaman kullanmayı tercih edebilir. Muvafakatnamede bu tercih belirtilebilir.

10. Fazla mesai muvafakatnamesi örneği nasıl hazırlanır?

Fazla mesai muvafakatnamesi, işçinin fazla mesai yapmayı kabul ettiğini, fazla mesai ücreti oranını, yıllık 270 saat sınırını ve serbest zaman hakkını içermelidir. Muvafakatname yazılı olarak hazırlanmalı ve işçinin onayı alınmalıdır.