İş Güvencesi Nedir İşçi Ve İşveren Açısından Önemi

İş güvencesinin işçi ve işveren açısından önemi iş sözleşmesinin devamlılığı adına sözleşmenin tarafları için bilinmesi gereken önemli bir konudur. Ülkemizde günden güne artan iş kazaları, meslek hastalıkları ve işverenin haklı sebebi olmaksızın iş sözleşmesini feshi, iş hukukunun en önemli amaçlarından olan iş sözleşmesinin devamlılığını tehlikeye düşürmektedir. Bu sebeple işçi ve işveren arasındaki dengenin sağlanabilmesi ve çalışma hayatının sorunsuz bir şekilde ilerlemesi için iş sözleşmesinin keyfi bir biçimde sonlandırılmasının önüne geçmek amacıyla “iş güvencesi” sisteminin gerekliliği doğmuştur.

Uygulamada karşımıza işe iade davası olarak çıkan bu kurum ile işverenin keyfi olarak işten çıkarma yapmasının önüne geçmeyi amaçlamaktadır.  Makalemizde iş güvencesinin işçi ve işveren açısından önemine, kapsamına, amaçlarına ve sürecin nasıl işlediğine değineceğiz.

İŞ GÜVENCESİ NEDİR? TANIMI VE KAPSAMI

İş güvencesi, işçinin işveren karşısında çalışma hakkını koruyan, işverenin fesih haklarını sınırlayan, işçinin işten çıkarılması sonucu zararlarını telafi eden kurumdur. 4857 sayılı yeni İş Kanunu yürürlüğe girmeden önceki dönemde işverenler işçilerin iş sözleşmesini hiçbir gerekçe göstermeden sonlandırabiliyordu. Bu da işçilerin her an işlerini kaybetme korkusuyla yaşamasına, ekonomik hayatlarında aniden düzenlerinin bozulmasına yol açıyordu. İşte 4857 sayılı İş Kanunu bu belirsizliklerin yaşanmaması adına işçinin yanında olmuş ve işçi lehine değişiklikler getirmiştir. İş güvencesi de bu değişikliklerin başında gelmekte olup bir bakımdan da kaynağıdır.

İş Kanunu madde 18 uyarınca iş güvencesi kapsamında olabilmek için sağlanması gereken koşulların neler olduğu belirtilmiştir. İş güvencesinin kapsamına giren işçiler açısından sözleşmenin feshedilebilmesi için geçerli bir nedenin varlığı zorunludur ancak iş güvencesi olmayan işçiler için bir zorunluluk yoktur. İş güvencesi kapsamında olmayan işçilerin iş sözleşmeleri feshedildiğinde bu işçiler şartları varsa kötü niyet tazminatına başvurabileceklerdir. İş güvencesi kapsamında olanlar ise iş güvencesi hükümlerinden yararlanacaktır.

BİZİ ARAYARAK İŞ HUKUKU AVUKATIMIZA SORU SORABİLİRİNİZ

İŞ HUKUKU AVUKATA SOR

İŞ GÜVENCESİNİN AMAÇLARI NELERDİR?

İş güvencesi kapsamında çalışan işçinin Anayasa ile güvence altına alınan çalışma hakkı, işverenin makul ve geçerli bir sebebi olmadan sona erdirilemez. İş güvencesi işverenin fesih hakkını sınırlandırır, işçinin çalışma hakkını korur ve iş ilişkisinde devamlılığı sağlar. İş güvencesi işçi ve işveren arasındaki dengenin sağlanabilmesi ve çalışma hayatının sorunsuz bir şekilde ilerlemesi için iş sözleşmesinin keyfi bir biçimde sonlandırılmasının önüne geçmek amacıyla sağlanan bir güvencedir.

İŞÇİ AÇISINDAN İŞ GÜVENCESİNİN ÖNEMİ

İş güvencesi, otuz veya daha fazla işçinin çalıştığı iş yerinde en az altı aylık kıdeme sahip işçilerin kanunda belirtilen hükümlere uyduğu sürece işini kaybetmemesine olanak sağlar, çalışma hakkını korur, işçiyi koruma altına alır. İşçinin aile ilişkilerinde ve sosyal yaşantısında yaşayacağı olumsuzlukları bertaraf eder, ekonomik belirsizlik içinde yaşamasına engel olur ve iş ilişkisinde süreklilik sağlar. İşçinin böyle bir hakka sahip olması iş hayatında verimliliği açısından çok önemlidir.

İŞVEREN AÇISINDAN İŞ GÜVENCESİNİN ÖNEMİ

İş güvencesi işverene uyması gereken birtakım kurallar verir böylece keyfi olarak işçinin işine son vermesini engeller. İş güvencesi işverenin iş sözleşmesini hiçbir şekilde feshedemeyeceği anlamına gelmez. İşverenin iş sözleşmesini feshinde ileri sürdüğü nedenlerin kanunda belirtilen hükümlerle uyuşması gerekmektedir. İş güvencesi çalışma ortamındaki işçilerin ekonomik ve sosyal endişelerinin azalmasına, işin yapılmasında devamlılığın sağlanmasına, verimliliğin artmasına katkı sağlar. Bu ortam işveren açısından da faydalı olacaktır.

İŞ GÜVENCESİNİN SAĞLADIĞI HAKLAR NELERDİR?

İş hukukunda esas amaçlanan iş sözleşmesinin devamlılığının koruma altına alınmasıdır. İş güvencesi, kanunun işçilere verdiği bir teminattır. Bu teminat işçilerin çalışma hakkını işverenlere karşı korur. İşçilerin iş hayatında karşılaşabilecekleri en ciddi tehlikelerden biri de işlerini kaybetmeleridir. Bu tehlike iş güvencesi sisteminin sağlanması gerekliliğini doğurmuştur. İş güvencesi işçiye şu hakları sağlar;

• İşçinin işinin sürekliliğini güvence altına alır.
• İşverenin iş sözleşmesini keyfi olarak feshetmesini engeller.
• İşverenin fesih haklarına şartlar koyarak sınırlandırır.
• İşçinin işini kaybetmesinin doğurduğu ekonomik olumsuzluklara karşı işçiye haklar verir.
• İş ilişkisinde sürekliliği sağlar.

İŞ GÜVENCESİNDEN YARARLANMA ŞARTLARI

İş güvencesinin kapsamına ilk olarak belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar girer. Belirsiz süreli iş sözleşmesi, iş ilişkisinin belli bir süreye bağlı tutulmaması durumunda yapılan sözleşmedir. İş hayatında çoğunlukla belirsiz süreli iş sözleşmesiyle karşılaşırız. Bir diğer koşul; iş sözleşmesinin feshinin işçiye ulaştığı tarihte işyerinde aynı iş kolunda otuz ve daha fazla işçi ile iş sözleşmesinin devam ediyor olmasının gerekmesidir. Aynı zamanda işverenin fesih bildiriminin işçiye ulaştığı tarihte işçinin aynı işverene bağlı olarak altı aylık kıdeminin dolmuş olması gerekmektedir. Kısaca;

İş güvencesinden yararlanılabilecek ve işverene işe iade davası açılabilecek haller şunlardır;

• İş Kanunu’na veya Basın İş Kanunu’na tabi olma
• İş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi
• Otuz veya daha fazla işçi çalıştırılan iş yerinde çalışanlar
• En az 6 aylık kıdemi olanlar
• Belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar

İŞ GÜVENCESİ NEDİR İŞÇİ VE İŞVEREN AÇISINDAN ÖNEMİ

İŞ GÜVENCESİ KAPSAMINDAKİ FESİH YASAĞI NEDİR?

İş güvencesi kapsamındaki bir işçinin iş sözleşmesi ancak geçerli bir nedene dayandırılarak feshedilebilir. İş kanunu madde 19/1’e göre işveren fesih nedenini açık ve kesin olarak belirtmelidir. İşveren gösterdiği bu fesih sebebiyle bağlı olacaktır. Eğer işveren iş sözleşmesinin feshini işçinin davranışı ve verimi ile ilgili bir nedene dayandırıyorsa bu iddialara karşı işçinin savunmasını almak zorunda olacaktır Aksi halde fesih geçersiz sayılacaktır.

İŞ GÜVENCESİ KAPSAMINDA İŞTEN ÇIKARILMA SÜRECİ NASIL İŞLER?

İş güvencesi kapsamında olan işçinin iş sözleşmesini geçerli nedenle feshetmek isteyen işveren, fesih bildirimini yazılı olarak yapmak zorundadır. İş kanunu madde 19/1’e göre işveren fesih nedenini açık ve kesin olarak belirtmelidir. İşveren gösterdiği bu fesih sebebiyle bağlı olacaktır.

Eğer işveren iş sözleşmesinin feshini işçinin davranışı ve verimi ile ilgili bir nedene dayandırıyorsa bu iddialara karşı işçinin savunmasını almak zorunda olacaktır. İş sözleşmesi feshedilen işçi fesih bildiriminde sebep gösterilmezse veya gösterilen bu sebebin geçersiz olduğu kanısındaysa bir ay içinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabulucu vasıtasıyla anlaşmaya varılamaması halinde işçi iki hafta içinde iş mahkemesinde işe iade davası açabilir. Bu yargılamada feshin haklı bir nedene dayandırılıp dayandırılmadığı araştırılacak eğer fesih hukuka aykırı olarak yapıldıysa işe iade kararı verilecektir. İşçiye verilen bu hakla işin sürekliliği sağlanmaya çalışılmıştır.

İŞ GÜVENCESİ SAĞLAMAYAN İŞVERENİN KARŞILAŞABİLECEĞİ YAPTIRIMLAR

İş güvencesi; işçiyi işverenin keyfi feshinden koruyan kurumdur. İşveren iş güvencesi kapsamında olan işçisini işten çıkartmak istediğinde bunu yapabilmesi için belli kurallar vardır. Bunlar fesih bildiriminin yazılı yapılması, fesih nedeninin kesin ve açık olarak belirtilmesi ve kanunda belirtilen fesih bildirim süresine uyulmasıdır.

Bunlar gerçekleşmediğinde yani işçi haksız yere işten çıkartıldığında işçi, işe iade davası açarak işine geri dönebilir. İşe iadesine karar verilen işçi on gün içerisinde işe dönmek amacıyla işverene başvuruda bulunur. Başvurusu işveren tarafından kabul edilmeyip işçi işe başlatılmazsa işveren işçiye en az 4 aylık ve en çok 8 aylık olmak üzere aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür. Dava süresince işçi çalışmayacaktır. Eğer işçi işten çıkartılmasaydı bu boşta geçen süre boyunca çalışacak ve ücret alacaktı. Bu nedenle işe iade davasını kazanan işçi işsiz kaldığı bu dönem için işverenden en çok dört aya kadar olan ücret hakkını talep edebilecek işveren bu ücreti ödemek zorunda olacaktır.

İşe İade Dava Dilekçesi Örneği

İŞ GÜVENCESİ KAPSAMINDA OLMAYAN İŞÇİLERİN HAKLARI

İş güvencesinden yararlanmak için kanunda belirtilen bazı şartları taşıyor olmak gerekir. İş Kanunu madde 18’de kimlerin iş güvencesinden yararlanabileceği çerçevelenmiştir. Güvenceden yararlanamayacak olanların başında belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar gelir. Belirli süreli iş sözleşmesi, iş sözleşmesi kurulurken sözleşmenin bitiş zamanının açıkça belirtilmesidir. Dolayısıyla bu sözleşme bir belirsizlik yaratmayacağından işçiler iş güvencesi kapsamına alınmayacaktır. Deniz İş Kanunu kapsamındakiler de iş güvencesinden yararlanamayacaktır.

Bir diğer iş güvencesinden yararlanamayacak grup ise işletmenin bütününü sevk ve idare eden ve işe işçi alma ve çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleridir. İşçi iş güvencesi kapsamında olmadığında iş güvencesi tazminatı isteyemez ve işe iade talebinde bulunamaz. Bunların yanında işçi iş güvencesine tabi olmasa da ihbar tazminatı ve kötü niyet tazminatı talebinde bulunabilir. Kısaca;

İş güvencesi kapsamında olmayan işçiler şunlardır;

• Deniz İş Kanunu kapsamındakiler
• Belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar
• İşletmenin bütününü sevk ve idare eden ve işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekili ve yardımcıları

SIKÇA SORULAN SORULAR

İş Güvencesi Şartları Nelerdir?

İş güvencesinden yararlanılabilecek haller kısaca şu şekilde özetlenir;

• İş Kanunu’na veya Basın İş Kanunu’na tabi olma
• İş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi
• Otuz veya daha fazla işçi çalıştırılan iş yerinde çalışanlar
• En az 6 aylık kıdemi olanlar
• Belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar

İş Güvencesinin Amacı Nedir?

İş güvencesi işverenin fesih hakkını sınırlandırır, işçinin çalışma hakkını korur ve iş ilişkisinde devamlılığı sağlar. İş güvencesi işçi ve işveren arasındaki dengenin sağlanabilmesi ve çalışma hayatının sorunsuz bir şekilde ilerlemesi için iş sözleşmesinin keyfi bir biçimde sonlandırılmasının önüne geçmek amacıyla sağlanan bir güvencedir.

İş Güvencesi Tazminatı Kime Verilir?

İş güvencesi sistemi haksız işverene karşı işçiyi korumayı amaç edindiğinden iş güvencesi tazminatı, işçiye; işveren tarafından haksız yere işten çıkartılması halinde veya işe iadesine karar verilen işçinin başvurusuna rağmen işveren tarafından işe geri alınmaması halinde verilmesi gereken tazminattır.

İş Güvencesi Tazminatı Hangi Ücret Üzerinden Hesaplanır?

İşe iade davası sonucu mahkemece işçinin feshinin haksız ve geçersiz olduğuna dair hüküm verildikten sonra işveren, işe iade edilmek için başvuruda bulunmasına rağmen işçiyi işe başlatmadığında, en az 4 aylık en çok 8 aylık ücreti tutarında tazminatı işçiye ödemek zorundadır. Bu iş güvencesi tazminatı çıplak ücret üzerinden hesaplanır.

İşe İade Davası Açan Ancak Sonrasında Başka Bir İşe Giren Kişi Boşta Geçen Süre Ücreti Alabilir mi ?

İş güvencesi kapsamında işe iade davası açan ancak yargılama sürecinde işsiz kalmak istemeyen ve başka bir işe giren çalışanın boşta geçen süre ücretini yani 4 aylık ücretinin ödenmesi işçinin çalışıp çalışmasına bağlı değildir. Yani işçi başka bir işte çalışsa da işe iade davasında belirlenen boşta geçen süre ücretinin tamamına hak kazanacaktır.

İş Güvencesi Kapsamında Olmayan İşçi İhbar Tazminatı Alabilir Mi?

İhbar tazminatı, iş sözleşmesi işçi ya da işveren tarafından feshedilirken 4857 sayılı İş Kanunu madde 17’de yer alan ihbar sürelerine uyulmaması halinde ödenmesi gereken tazminattır. İhbar tazminatı alabilmek için belirli şartların karşılanmış olması gerekir. İhbar tazminatının hak edilmesi için işçi ve işveren arasında belirsiz süreli iş sözleşmesi yapılmış olmalıdır. İşçinin ihbar tazminatı alabilmesi için kendisinin istifa etmemiş olması, emekli olmaması gerekir. Ayrıca işçi deneme süresindeyken iş sözleşmesi feshedilse de işçi ihbar tazminatına hak kazanamaz. Yani ihbar tazminatına hak kazanmak için iş güvencesi kapsamında olmak şart değildir.

İşçi Alacak ve Tazminat Türleri

Bir İş Yerinde İş Güvencesi Yasasının Uygulanması İçin Kaç İşçi Çalıştırılıyor Olmalıdır?

İş sözleşmesinin feshinin işçiye ulaştığı tarihte işyerinde, aynı iş kolunda otuz ve daha fazla işçi ile iş sözleşmesinin devam ediyor olması gerekir.

İş Güvence Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

İş güvencesi tazminatı fesih tarihindeki brüt ücrete göre hesaplanır. Feshin geçersizliği halinde başvurusu üzerine işveren işçiyi bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler. Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir.

İşe İade Sonrasında İşe Başlatılmayan İşçinin Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

İş güvencesi kapsamına giren ve işe iade davasını kazanan işçinin yasal süresinde işverene başvuru yapmasından sonra işveren tarafından işe başlatılamaması yada işe iade kapsamında tazminatlarının ödenmesi hâklinde işçinin, işe iade davasında belirlenen işe başlatmama ve boşta geçen süre tazminatını mahkeme kararında belirlenen ücret üzerinden istemek hakkı bulunduğu gibi kıdem ve ihbar tazminatını da talep hakkı bulunmaktadır.

Ancak bu durumda işçinin iş akdinin fesih tarihi işten çıkartıldığı tarih değil işe başlatılmadığı tarih olarak kabul edilmektedir. Yani işçinin son maaşı işe başlatılmadığı tarihteki emsal çalışanların ücretine göre tespit edilerek kıdem ve ihbar tazminatının ödenmesi gerekecektir.

Örneğin; 01.01.2023 yılında asgari ücret ile çalışan bir işçi işten geçersiz fesih ile çıkarılması sonrasında işe iade davası açmış işe iade davasını kazanmış ve işverene yasal ihtarını göndermiş ve işveren tarafından 01.01.2024 tarihinde işe başlatılmamış olsun. Bu durumda işçinin işe başlatmama ve boşta geçen süre ücreti 2023 yılı ocak ayı asgari ücret miktarı brüt 10.008,00 TL üzerinden hesaplanırken, kıdemi 1 yıldan fazla ise ve ihbar tazminatı ödenmemişse kıdem ve ihbar tazminatı ise 2024 yılı asgari ücret miktarı 20.002,50 TL üzerinden hesaplanacaktır. Bu halde işçinin enflasyon ve ücret farkından doğan zararının da giderilmesi söz konusu olacaktır.

İş Güvencesi Kapsamında Olmayan İşçi Ne Demek?

İşçi iş güvencesi kapsamında olmadığında iş güvencesi tazminatı isteyemez ve işe iade talebinde bulunamaz. Bunların yanından işçi iş güvencesine tabi olmasa da ihbar tazminatı ve kötü niyet tazminatı talebinde bulunabilir.

İş güvencesi kapsamında olmayan işçiler şunlardır;

• Deniz İş Kanunu kapsamındakiler
• Belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar
• İşletmenin bütününü sevk ve idare eden ve işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekili ve yardımcıları

ECE YİVRİK