ATATÜRK’ÜN HATIRASINA HAKARET SUÇU VE CEZASI

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün manevi varlığını koruma amacı taşıyan özel olarak düzenlenmiş suç tipidir. Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu, Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret etme ya da sövme, Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abideleri yahut Atatürk’ün kabrini tahrip etme, kırma, bozma veya kirletme suçu fiilleriyle gerçekleşir ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun ile düzenlenmiştir.

5816 SAYILI KANUN NEDİR?

5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun, 25 Temmuz 1951 tarihinde kabul edilip Resmî Gazete ‘de yayımlanmıştır ve Atatürk aleyhine işlenen suçlar, bu Kanun’da düzenlenmiştir. Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu ve Atatürk heykeline zarar verme suçları ve bu suçların cezaları Kanun’da hükme bağlanmıştır. Kanun’da düzenlenen suç tipleri:

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu
Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abideleri veyahut Atatürk’ün kabrini tahrip etme, kırma, bozma veya kirletme suçları

ATATÜRK’ÜN HATIRASINA HAKARET SUÇU NEDİR?

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu, Atatürk’ün manevi şahsiyetine yönelik saldırıları önlemek ve onun hatırasına olan saygıyı korumak amacıyla düzenlenmiş özel suç tiplerinden biridir. Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu, Atatürk’ün onur, şeref ve saygınlığını zedeleyecek şekilde yapılan sözlü, yazılı veya fiili saldırılarla işlenir. Hakaret suçu; bir kimsenin onurunu, şerefini ve saygınlığını zedeleyebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etme veya sövmek suretiyle kişinin şeref ve saygınlığına saldırma eylemidir. Hakaret suçu, yalnızca yaşayan kişilere karşı işlenebilirken, ölen kişilere yönelik saldırılar ise “hatıraya hakaret” suçu olarak kabul edilir. Ölen bir kişiye karşı, kişinin saygınlığını zedelemeye yönelik eylemler, o kişinin manevi varlığına ve hatırasına saygısızlık teşkil eder. Atatürk’ün saygınlığını zedelemeye yönelik eylemler de Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunu oluşturur.

Örneğin, “Anıtkabir yıkılmalıdır destek veren gelsin”, Atatürk büstünü göstererek “İslam devletini kuracağız, putları yıkacağız” sözleri, Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunu oluşturur.

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu, 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun ile düzenlenmiştir. Bu kanuna göre, Atatürk’ün manevi şahsiyetine karşı yapılan hakaretler doğrudan suç sayılır. Alenen Atatürk’e hakaret eden veya söven kişiler 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçun nitelikli hallerinin işlenmesi durumunda ise ceza artırılır.

ATATÜRK’ÜN HATIRASINA HAKARET SUÇUNUN HAREKET UNSURLARI

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu kasten işlenebilen bir suçtur. Bu suç, Atatürk’ün hatırasına hakaret etmek veya sövmek şeklinde iki temel hareketle gerçekleşebilir. Her iki durumda da hareket, Atatürk’ün manevi şahsiyetini ve hatırasını küçültmeyi, değersizleştirmeyi amaçlar.

Atatürk’ün Hatırasına Hakaret Etmek Suretiyle

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu, Atatürk’e yönelik somut bir fiil veya olgu isnadı yoluyla Atatürk’ün manevi şahsiyetini değersizleştirme amacıyla işlenir. Bu suçun oluşabilmesi için, Atatürk’e isnat edilen söz veya eylemlerin, Atatürk’ün onur, şeref ve saygınlığını zedelemeye yönelik, açıkça küçük düşürücü nitelikte olması gerekir. Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı, duruma, zamana ve yere göre değişkenlik gösterebilir. Bu bağlamda, hakaret içeriğinde yer alarak isnat edilen fiil ya da olgunun, Atatürk’ün manevi değerini değersizleştirecek nitelikte somut ve açık olması gerekir. (Yargıtay 11. CD., E. 2019/4869 K. 2019/8859 T. 5.12.2019)

Atatürk’ün Hatırasına Sövmek Suretiyle

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunun Atatürk’ün hatırasına sövmek suretiyle işlenmesi, Atatürk’ün onur, şeref ve saygınlığını zedeleyecek nitelikte sözler sarf edilmesi şeklinde gerçekleşir. Atatürk’e yönelik doğrudan küfür, aşağılama ve küçümseme amacıyla yapılan söylemler bu suçu oluşturur.

ATATÜRK’ÜN HATIRASINA HAKARET SUÇUNDA ALENİYET

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunun oluşabilmesi için aleniyet unsuru aranır. 5816 sayılı Kanun’a göre Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunun oluşabilmesi için bu suçun alenen işlenmesi gerekir. Yani eylemin belirli bir topluluk veya kamu tarafından görülebilir olması gerekir. Başkalarının suçun işlendiği yerde bulunması, aleniyet unsurunun gerçekleşmesi için yeterli değildir. Atatürk’ün hatırasına hakaret etmek veya sövmek fiillerinin başkaları tarafından da görülebilmesi, algılanabilmesi, duyulabilmesi gerekir. (Yargıtay 4. CD., E. 2020/13919 K. 2021/871 T. 14.1.2021) Sosyal medyada (Twitter, Instagram, Facebook vb.) veya umuma açık alanlarda yapılan hakaretler de Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunu oluşturur.

ATATÜRK’ÜN HATIRASINA HAKARET SUÇUNUN MUHAKEMESİ, ZAMANAŞIMI

Muhakeme

5816 sayılı Kanun kapsamındaki suçlar, Cumhuriyet savcılıkları tarafından re ’sen soruşturulur ve kovuşturulur. Şikâyet üzerine işlem yapılması gerekmez. Bu nedenle bir kişi veya kurumun şikâyeti üzerine bu suçu işleyen kişi tespit edilmişse şikâyette bulunan kişi veya kurumun şikayetini geri alması nedeniyle ceza davası düşmez.

Zamanaşımı

Dava zamanaşımı, bir suçun işlenmesinden itibaren belirli bir süre içinde yargılama yapılmadığı takdirde, bu sürenin dolmasıyla birlikte ceza davasının düşmesine yol açan hukuki bir mekanizmadır. Zamanaşımı süresi, suça göre değişiklik gösterir ve süre dolduğunda, kişi hakkında dava açılamaz veya açılmış dava sonuçlandırılamaz. Zamanaşımı süresi dolduğunda, ceza davası düşer ve kişi bu suçtan dolayı cezalandırılamaz. Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunda dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu süre içinde her zaman soruşturma açılabilir.

ATATÜRK’ÜN HATIRASINA HAKARET SUÇUNUN NİTELİKLİ HALLERİ

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunun nitelikli hali, 5816 sayılı Kanun’da düzenlenmiştir. Bir suçun nitelikli hali, suçun temel şekli dışında belirli koşulların veya durumların varlığı durumunda daha ağır veya daha hafif bir cezayı gerektiren hali ifade eder. Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunun iki veya daha fazla kişi ile işlenmesi veya umumi veya umuma açık alanlarda işlenmesi yahut basın vasıtasıyla işlenmesi, bu suçun nitelikli halleridir. Bu suçun nitelikli halini işleyen kişiler hakkında ceza, yarı oranında artırılır.

İki veya Daha Fazla Kişi ile İşlenmesi

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu birden fazla kişi tarafından birlikte işlendiğinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.

Umumi veya Umuma Açık Mahallerde İşlenmesi

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunun umumi veya umuma açık mahallerde işlenmesi durumunda verilecek ceza yarı oranında artırılır. Umumi veya umuma açık mahaller, herkesin serbestçe girip çıkabileceği, toplumun genel kullanımına açık olan yerlerdir. Örneğin parklar, meydanlar, hastaneler, kamu binaları vs.

Basın Vasıtasıyla İşlenmesi

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu gazete, dergi, televizyon veya internet gibi medya araçları ile işlendiğinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.

Zincirleme suç şeklinde işlenmesi hali

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunun zincirleme suç şeklinde işlenmesi durumunda verilecek ceza 1/4 ila 3/4 arasında artırılır.

ATATÜRK’ÜN HATIRASINA HAKARET SUÇUNUN CEZASI

Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret eden veya söven kişi, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçun birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi veya umuma açık yerlerde işlenmesi yahut basın vasıtasıyla işlenmesi halinde ceza yarı oranında artırılır.

ATATÜRK’ÜN HEYKEL, BÜST VE ABİDELERİ İLE KABRİNE ZARAR VERME SUÇU

Atatürk’ü temsil eden heykel, büst, anıt veya mezara zarar verme suçu, 5816 sayılı Kanun’da düzenlenen Atatürk’ün manevi şahsiyetine yönelik işlenebilecek suçlardan biridir. Atatürk heykeline zarar verme suçu, 5816 sayılı Kanun’un 1. maddesinde düzenlenmiş olup, Atatürk’ün heykel, büst, anıt veya mezarına zarar vermeyi amaçlayan her türlü tahrip etme, kırma, bozma veya kirletme fiilleriyle işlenir. Bu fiiller, Atatürk’ün manevi şahsiyetine bir saldırı olarak kabul edilir ve suçu işleyen kişiler 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

ATATÜRK HEYKELLERİ VE KABRİNE ZARAR VERME SUÇUNUN HAREKET UNSURLARI

Atatürk heykeline zarar verme suçu seçimlik hareketli bir suçtur. Bu suçun işlenebilmesi için Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abideleri yahut Atatürk’ün kabrini tahrip etme, bozma, kırma veya kirletme hareketlerinden birinin meydana gelmesi yeterlidir.

Tahrip etme

Tahrip etme; heykel, büst, anıt veya mezar gibi yapılar üzerinde, kısmen de olsa zarar oluşturacak şekilde gerçekleştirilen fiziksel saldırıdır. Örneğin, Atatürk heykeline zarar verme amacıyla anıtın yüzeyine kesici bir aletle zarar verme, taş kısmını kazıma veya boya dökme fiilleri Atatürk heykeline zarar verme suçunu oluşturur. Tahrip etme ile yapı tamamen yok edilmemiş olsa da kısmen zarar görmüş ve orijinal hali bozulmuştur.

Bozma

Bozma; heykel, büst, anıt ya da mezar gibi yapıların işlevini yerine getiremeyecek hale getirilmesidir, yani bu yapıların asıl amacına uygun şekilde kullanılmasını engellemektir. Örneğin, Atatürk heykeline zarar verme amacıyla heykelin yapısına müdahale edilerek onun sanat eseri veya anıt olarak kullanılmasının olanaksız hale getirilmesidir. Bozma, yapıya verilen fiziksel bir zarar olabileceği gibi, yapının işlevini engelleyen başka müdahaleler de olabilir.

Kirletme

Kirletme; heykel, büst, anıt veya mezar gibi yapılara izinsiz bir şekilde dış maddeler ekleyerek onun temizliğini, görünümünü veya estetik bütünlüğünü bozma fiilidir. Örneğin, Atatürk’ü temsil eden bir anıtın üzerine sprey boya ile yazı yazmak, resim çizmek, afiş yapıştırmak ya da üzerine çöp atmak, kirletme fiiline girer.

Kırma

Kırma; heykel, büst, anıt veya mezar gibi yapıları fiziksel olarak parçalayarak bütünlüğünü bozma eylemidir. Kırma, bahsi geçen yapıların bir bölümünü ayırarak, parçalayarak veya tahrip ederek gerçekleşir. Örneğin; Atatürk büstünün bir parçasını, başını veya kolunu kırarak ana yapıdan ayırmak, bir heykelin kaidesini veya herhangi bir uzvunu balyoz veya sert bir cisimle parçalamak.

ATATÜRK HEYKELLERİ VE KABRİNE ZARAR VERME SUÇUNUN CEZASI

Atatürk heykeline zarar verme suçunu işleyen kişiler, 1 yıldan 5 yıla kadar ağır hapis cezası ile cezalandırılır. 5816 sayılı Kanun’un 2. maddesinde bu suçun nitelikli hali düzenlenmiştir. Buna göre Atatürk heykeline zarar verme suçu, zor kullanılarak işlenirse veya zor kullanılarak işlenmesine teşebbüs edilirse verilecek ceza bir kat artırılır. Zor kullanma, suçun işlenmesi sırasında fiziksel kuvvet veya şiddet uygulanması anlamına gelir. Atatürk’ün heykel, büst veya anıtlarına yönelik suçlarda zor kullanma, failin bu yapıları kırmak, tahrip etmek ya da zarar vermek için fiziksel güç uygulaması anlamına gelir. Örneğin Atatürk heykeline zarar verme amacıyla heykelin balyozla parçalanması suçun zor kullanılarak işlendiği anlamına gelir.

ATATÜRK’ÜN HATIRASINA HAKARET SUÇUNA ÖRNEK YARGITAY KARARLARI

Yargıtay 21. CD., E. 2016/9664 K. 2016/7769 T. 19.12.2016

“Sanığın … isimli internet sitesinden “Anıtkabir yıkılmalıdır destek veren gelsin” şeklinde paylaşımda bulunarak Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret etme suçunu işlediğinin iddia olunduğu somut olayda; sanığın yazıyı kendisinin yazdığını fakat Atatürk’e hakaret etmediğini onu korumaya çalıştığını savunması karşısında mahkeme bu sözün sanığın düşüncesini içeren bir görüş olduğunu suç işleme kastının olmadığını belirterek beraat kararı vermiş ise de; söz konusu sözün Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret niteliğinde olduğu ve sanığın atılı suçu da ikrar etmiş olduğu anlaşılmakla sanığın mahkumiyetine karar verilmesi gerekirken isabetsiz gerekçeyle yazılı şekilde beraat kararı verilmiş olması,

Yasaya aykırı, Cumhuriyet savcısının temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün bu sebepten dolayı, 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMK’nin 321. maddesi uyarınca istem gibi BOZULMASINA, 19.12.2016 gününde oybirliğiyle karar verildi.”

Yargıtay 11. CD., E. 2019/7876 K. 2020/2736 T. 4.6.2020

“Dairemizin de benimsemiş olduğu YCGK 20.05.1991, E.1991/9-105 ve K.1991/168 sayılı kararında açıklandığı üzere, 5816 sayılı Kanun’un 1/2. fıkrasında düzenlenen “Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abideleri veya Atatürk’ün kabrini tahrip etme, kırma, bozma veya kirletme” suçunun oluşabilmesi için, eylemin Atatürk’ün hatırasına hakaret özel kastıyla gerçekleştirilmesi gerektiği cihetle; olay günü arkadaşları ile futbol oynayan suça sürüklenen çocuk …’nun meydanda bulunan Atatürk heykelinin bulunduğu yapının üstüne çıkmaya çalıştığı, ancak çıkamaması üzerine eline geçirdiği mermer parçasını fırlatarak heykelin alt kısmında bulunan mermeri kırmasından ibaret eyleminde, Atatürk’ün hatırasına hakaret özel kastının bulunmadığı, eylemin kamu malına zarar verme suçunu oluşturduğu gözetilmeksizin, yazılı şekilde mahkumiyetine karar verilmesi,

Yasaya aykırı, suça sürüklenen çocuk müdafinin temyiz nedenleri bu itibarla yerinde görüldüğünden, hükmün bu sebepten dolayı 5320 sayılı Kanun’un 8/1. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMK’nin 321. maddesi uyarınca BOZULMASINA, sonuç ceza yönünden kazanılmış hakkın saklı tutulmasına, 04.06.2020 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.”

Yargıtay 4. CD., E. 2020/13919 K. 2021/871 T. 14.1.2021

“5816 sayılı Kanunun 1/1. maddesinde düzenlenen suçun gerçekleşmesi için hakaret eyleminin alenen işlenmesi gerektiği, aleniyet unsurunun gerçekleşmesi için ise, olay yerinde başkalarının bulunması yeterli olmayıp, hakaretin belirlenemeyen sayıda kişi tarafından görülme, duyulma ve algılanabilme olasılığının bulunması, herhangi bir sınırlama olmaksızın herkese açık olan yerlerde işlenmesinin gerekmesi karşısında, sanığa ait cep telefonunda Atatürk’ ün ses taklidinin yapıldığı ve mahiyeti itibarı ile Atatürk’e hakaret niteliğinde olan video görüntüsünün tespit edilmesi şeklinde gerçekleşen olayda, eylemin aleniyet unsuru taşımadığı ve dolayısıyla suçun unsurları itibariyle oluşmadığı gözetilmeden, sanığın beraati yerine, yazılı şekilde mahkûmiyetine karar verilmesi,

Kanuna aykırı ve sanık …’nın temyiz nedenleri yerinde görüldüğünden tebliğnameye aykırı olarak, HÜKMÜN BOZULMASINA, yargılamanın bozma öncesi aşamadan başlayarak sürdürülüp sonuçlandırılmak üzere dosyanın esas/hüküm mahkemesine gönderilmesine, 14/01/2021 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.”

HARBİYE HUKUK BÜROSU OLARAK CEZA HUKUKUNA YÖNELİK HİZMETLERİMİZ

Ceza hukuku, bireylerin haklarını ve özgürlüğünü doğrudan etkileyen kritik bir alandır. Bu nedenle, sürecin her aşamasında uzman bir ekibin profesyonel desteğini almak, hak kayıplarını önlemek ve etkin bir savunma sağlamak açısından hayati önem taşır. Harbiye Hukuk Bürosu olarak, ceza hukuku alanındaki deneyimimiz ve uzman kadromuzla müvekkillerimize kapsamlı hukuki hizmetler sunmaktayız. Büromuz, her türlü ceza davasında stratejik danışmanlık ve etkin savunma sağlayarak, müvekkillerimizin haklarını en iyi şekilde koruma hedefiyle hareket etmektedir.

ATATÜRK’ÜN HATIRASINA HAKARET SUÇU

SIKÇA SORULAN SORULAR

Atatürk’e hakaret etmenin cezası nedir?

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunu işleyen kişi, 5816 sayılı Kanun’a göre 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçun nitelikli hallerinin oluşması durumunda verilecek ceza yarı oranında artırılır. Bu suçun iki veya daha fazla kişi ile işlenmesi, suçun umumi veya umuma açık mahallerde işlenmesi, basın vasıtasıyla işlenmesi Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunun nitelikli halleridir.

Atatürk’e hakaret eden nereye şikâyet edilir?

Atatürk’e hakaret eden kişiler, doğrudan Cumhuriyet Savcılığı’na şikâyet edilebilir. Suçun tespiti halinde, Cumhuriyet savcısı gerekli soruşturmayı başlatır. Ayrıca, bu tür hakaretler kolluk kuvvetlerine de bildirilerek hukuki süreç başlatılabilir.

Atatürk’e hakaret katalog suç mu?

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu katalog suçlar arasında yer almaz. Bu suç, 5816 sayılı Kanun ile özel olarak düzenlenmiş bir suç tipidir.

Atatürk’ü eleştirmek suç mu?

Atatürk’e karşı yapılan eleştiri suç teşkil etmez, ancak eleştirinin hakaret veya sövme boyutuna ulaşması durumunda Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu işlenmiş olur. Eleştiri ile hakaret arasındaki fark, eleştirinin kişisel saldırı içermemesidir.

Işılay Sarıkaya

ATATÜRK’ÜN HATIRASINA HAKARET SUÇU VE CEZASI