İNTİHARA YÖNLENDİRME SUÇU VE CEZASI – TCK 84

İntihara yönlendirme suçu (intihara azmettirme suçu), Türk Ceza Kanunu’nun Hayata Karşı Suçlar bölümünün 84. Maddesinde düzenlenmiştir. Madde hükmüne göre: Başkasını intihara yönlendiren, teşvik eden veya yardım eden kişiler, intiharın gerçekleşip gerçekleşmemesine göre iki yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilir. Ayrıca, başkalarını intihara açıkça teşvik edenler daha uzun süreli hapis cezası ile karşılaşabilir. İntihara sevk edilen kişilerin zihinsel durumu uygun olmayan ya da cebir ve tehdit altında olan kişilere intihar ettirirseniz, kasten öldürme suçundan sorumlu tutulursunuz.

İNTİHARA YÖNLENDİRME NEDİR?

İntihar, Türk Ceza Kanunu’nda doğrudan bir suç olarak düzenlenmemiş olmasına rağmen, bireylerin intihar düşüncesine yönlendirilmesi ve bu düşüncelerin desteklenmesi, yaşam hakkı ve genel sağlık açısından ciddi riskler taşır ve tehlikeli olarak değerlendirilir.

İntihara yönlendirme suçu ise suçun esas hareket unsurlarının ana başlığıdır. Yönlendirme, azmettirme veya yardım etme gibi çeşitli şekillerde karşımıza çıkabilir. İntihara azmettirme, iradesinde intihar düşüncesi olmayan bir kimsenin zihnine intihar düşüncesi sokmak olarak karşımıza çıkarken intihara yardım etme ise halihazırda intihar düşüncesi olan bir kişinin kararını kuvvetlendirmek, maddi veya manevi olarak yardım etmek şeklinde karşımıza çıkar. Bu hareketler, intihara yönlendirme suçunun temel hareketleridir.

Bu nedenle, TCK’nin 84. maddesi intihara yönlendirme suçunu, uygulamadaki adıyla intihara azmettirme suçu düzenlemiştir.

İNTİHARA YÖNLENDİRME SUÇUNUN UNSURLARI

Suçun unsurları, bir davranışın suç olarak kabul edilebilmesi için gerekli olan şartları ifade eder. Genel olarak suçun unsurları şunlardır:

1. Fiil (Davranış): Suç teşkil eden belirli bir eylem veya hareketsizlik. Bu, bir kişinin suç oluşturacak şekilde yaptığı ya da yapmadığı bir şeydir.
2. Hukuka Aykırılık: Yapılan fiilin hukuka aykırı olması, yani yasalara uygun olmaması. Bu, fiilin toplumun hukuk düzeni tarafından kabul edilmediğini gösterir.
3. Kast veya Taksir: Suçun işlendiği sırada failin niyeti veya dikkatsizliği. Kast, suçun bilerek ve isteyerek işlenmesidir, taksir ise dikkatsizlik ya da öngörüsüzlük sonucu suçun işlenmesidir.
4. Ceza Sorumluluğu: Suçun işlenmesinde failin ceza ehliyetine sahip olması. Yani, suç işleyen kişinin suçun sonuçlarını algılayabilecek ve hukuken sorumlu tutulabilecek durumda olması gerekir.

Bu unsurlar, bir davranışın suç olarak değerlendirilebilmesi için bir arada bulunmalıdır.

İNTİHARA YÖNLENDİRME SUÇUNUN MADDİ UNSURLARI

Suçun maddi unsurları, suçun oluşması için bazı şartların var olmasıdır. TCK’de sayılan unsurlar şunlardır: fiil, netice, nedensellik bağı, fail mağdur ve suçun nitelikli unsurları. İntihara yönlendirme suçunun maddi unsurları ise aşağıdaki gibi açıklanabilir:

1. Fail: İntihara yönlendirme suçunun faili, herhangi bir kişi olabilir; suçun faili olmak için özel bir özellik aranmaz. Bu suç, kasten insan öldürme suçundan bağımsızdır, bu nedenle nitelikli haller uygulanmaz. Ancak doktrindeki bazı görüşler, fail ile mağdur arasında akrabalık ilişkisi bulunmasının nitelikli hal oluşturabileceğini öne sürmektedir.

2. Mağdur: İntihara azmettirme suçunun mağduru, intihara yönlendirme suçunun eyleminin hedefi olan kişidir. Mağdurun, intihar eyleminin anlam ve sonuçlarını algılayabilen biri olması gerekir. Cebir veya tehdit altında intihara zorlanmış kişiler ise dolaylı faillik nedeniyle kasten öldürme suçundan cezalandırılır.

3. Suçun Konusu: İntihara yönlendirme suçunun konusu, intihar eden kişinin hayatıdır. Suç, mağdurun intihar etmesi durumunda ağırlaşır ve bir tehlike suçudur. Suçun oluşması için, failin hareketlerinin mağdurun hayatını tehlikeye düşürmeye elverişli olması gerekir.

4. Fiil: İntihara yönlendirme suçu, intihara azmettirme suçu, teşvik etme, intihar kararını kuvvetlendirme ve intihara yardım etme gibi hareketlerden oluşur. Bu hareketlerden sadece biri suçun oluşması için yeterlidir. Failin birden fazla hareket yapması, suçun tekliğini etkilemez, ancak cezanın belirlenmesinde dikkate alınabilir.

İNTİHARA YÖNLENDİRME SUÇUNUN HAREKET UNSURLARI

TCK’nın 84. maddesi, intihara azmettirme suçunu ve bu süreçte başkalarına yardım etme fiillerini çeşitli derecelerde cezalandırır. İlk fıkra, bir kişiyi intihara azmettiren, teşvik eden, intihar kararını kuvvetlendiren veya intihara yardım eden kişileri iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırır. İkinci fıkra, eğer intihar gerçekleşmişse cezanın dört yıldan on yıla kadar artırılacağını belirtir. Üçüncü fıkra, başkalarını intihara alenen teşvik eden kişilere üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası öngörürken, dördüncü fıkra, algılama yeteneği gelişmemiş veya cebir ve tehdit altında olan kişileri intihara sevk edenleri, kasten öldürme suçundan sorumlu tutar.

Maddenin gerekçesinde, insanın yaşamını sürdürme içgüdüsü olduğu belirtilmiş, ancak bazı durumlarda (örneğin, algılama yeteneği olmayan kişilerde veya ağır hastalık durumunda) kişinin intihar eğiliminin hukukî geçerliliği olmadığı vurgulanmıştır. İntihara azmettirme suçu, teşvik veya yardım gibi davranışlar, ahlaken kabul edilmese de cezalandırılabilir nitelikte sayılmaktadır.

TCK’nin 84. maddesi, “intihara yönlendirme suçu” başlığı altında düzenlenmiş olsa da maddenin 1. fıkrasındaki intihara azmettirme suçu, teşvik etme, karar kuvvetlendirme ve yardım etme gibi suçlar bu başlık altında yer alır. Maddenin 3. ve 4. fıkralarında düzenlenen suçlar ise, 1. fıkradaki suçlardan farklı unsurlar içerdiği için, bu suçların ayrı başlıklar altında incelenmesi gerektiği düşünülmektedir. Bu çerçevede, 1. fıkrada “intihara yönlendirme” (intihara azmettirme suçu), 3. fıkrada “intihara alenen teşvik” ve 4. fıkrada ise “intihara sevk ve mecbur etme” suçları düzenlenmiş olup, her bir suç tipinin unsurları ve özel durumları ayrı başlıklar altında ele alınmalıdır.

İNTİHARA YÖNLENDİRME SUÇUNUN MANEVİ UNSURLARI

İntihara yönlendirme suçunun, manevi unsuru kasttır ve alenen teşvik fiilinin taksirle işlenmesi mümkün değildir. Suçun oluşumu için failin belirli bir saikle hareket etmesi gerekmez; fail, eyleminin başkalarını intihara teşvik edebilecek nitelikte olduğunu ve alenen gerçekleştirdiğini bilmelidir ve bunu istemelidir. İçtima açısından, fail kasten öldürme suçuna ilişkin hükümlere tabi olup zincirleme suç hükümleri uygulanmaz. Bu nedenle, fail aynı mağdura karşı farklı zamanlarda intihara sevk veya mecbur etme fiilini gerçekleştirmişse, her bir fiil için ayrı ayrı suçtan sorumlu tutulur. Ayrıca, tek bir hareketle birden fazla kişiyi intihara sevk etmesi durumunda da her bir mağdur için ayrı suç oluşur ve zincirleme suç hükümleri uygulanmaz.

NETİCESİ SEBEBİYLE AĞIRLAŞMIŞ İNTİHARA YÖNLENDİRME SUÇU VE CEZASI

İntihara yönlendirme suçunun oluşumu için mağdurun intihara girişmesi veya ölüm gerçekleşmesi gerekmemektedir. Ancak, 84. maddenin 2. fıkrasında, intiharın gerçekleşmesi durumunda cezanın dört yıldan on yıla kadar artırılacağı belirtilmiştir, bu da neticesi sebebiyle ağırlaşmış bir durumu ifade eder. Bu düzenlemenin hukuki niteliği konusunda doktrinde farklı görüşler vardır: bazıları bu düzenlemenin nitelikli bir hal olduğunu, bazıları ise neticesi sebebiyle ağırlaşmış bir hal olarak kabul etmektedir. Nitelikli unsurlar, suçun maddi unsurları arasında yer alırken, neticesi sebebiyle ağırlaşmış halleri, suçun manevi unsurları içinde incelenir. İntihara yönlendirme suçunda mağdurun ölmesi, nitelikli bir hal değil, neticesi sebebiyle ağırlaşmış bir durum olarak değerlendirilmelidir.

İntihara yönlendirme suçunun oluşumu için mağdurun intihara girişmesi veya ölüm gerçekleşmesi gerekmemektedir. Ancak, 84. maddenin 2. fıkrasında, intiharın gerçekleşmesi durumunda cezanın dört yıldan on yıla kadar artırılacağı belirtilmiştir, bu da neticesi sebebiyle ağırlaşmış bir durumu ifade eder. Bu düzenlemenin hukuki niteliği konusunda doktrinde farklı görüşler vardır: bazıları bu düzenlemenin nitelikli bir hal olduğunu, bazıları ise neticesi sebebiyle ağırlaşmış bir hal olarak kabul etmektedir. Nitelikli unsurlar, suçun maddi unsurları arasında yer alırken, neticesi sebebiyle ağırlaşmış halleri, suçun manevi unsurları içinde incelenir. İntihara yönlendirme suçunda mağdurun ölmesi, nitelikli bir hal değil, neticesi sebebiyle ağırlaşmış bir durum olarak değerlendirilmelidir.

İNTİHARA YÖNLENDİRME SUÇUNUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ

İntihara yönlendirme suçu neticeli bir suç olduğundan, teşebbüse açıktır. Eğer mağdur intihara yönlendirilmiş ancak ölüm gerçekleşmemişse, fail kasten öldürmeye teşebbüsle sorumlu tutulabilir. Mağdur intihara cebir veya tehditle zorlanmış ama intihara kalkışmamışsa, kasten öldürmeye teşebbüs söz konusu olmaz. Eğer fail, mağduru intihara zorladıktan sonra, ölüm neticesini engellemişse, gönüllü vazgeçme hükümleri uygulanabilir, ancak bu durum diğer suçları da oluşturabilir.

İştirak açısından, intihara sevk ve mecbur etme suçuna her türlü iştirak mümkündür; suçun doğrudan faili olan kişi, dolaylı fail değil, doğrudan faildir.

İçtima bakımından, fail kasten öldürme suçuna ilişkin hükümler doğrultusunda sorumlu tutulur ve zincirleme suç hükümleri uygulanmaz. Aynı mağdura karşı farklı zamanlarda intihara sevk veya mecbur etme fiilini gerçekleştiren fail, her bir fiil için ayrı suçtan sorumlu tutulur. Tek bir hareketle birden fazla kişiyi intihara yönlendiren fail de mağdur sayısı kadar suçtan sorumlu olur. Cebir veya tehdit ile intihara mecbur ettiği mağdur intihar ederse, fail sadece kasten öldürme suçundan sorumlu tutulur; cebir veya tehdit suçlarından cezalandırılmaz. Mağdur intihara kalkışmazsa, 84. maddenin 1. fıkrası ile cebir ve tehdit suçlarının unsurları değerlendirilir ve fikri içtima hükümleri uygulanır.

İNTİHARA YÖNLENDİRME SUÇUNUN SORUŞTURULMA USULU VE DAVA ZAMANAŞIMI SÜRESİ

Türk Ceza Kanunu’nun 73. maddesi, şikâyete bağlı suçlarda şikâyet süresinin altı ay olduğunu ve bu süre içinde şikâyet yapılmazsa soruşturma ve kovuşturma yapılamayacağını belirtir. İntihara yönlendirme suçunun düzenlendiği maddede şikâyet şartı belirtilmediğinden, bu suç re ’sen soruşturulur ve kovuşturulur, ayrıca uzlaşma hükümleri uygulanamaz.

Cumhuriyet savcısının kamu davası açma yetkisi, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 171/1. maddesinde, etkin pişmanlık veya şahsi cezasızlık halleri varsa, kovuşturmaya yer olmadığı kararı verebileceğini belirtir. Ancak intihara yönlendirme suçunda etkin pişmanlık ve şahsi cezasızlık halleri söz konusu olmadığından, bu suçlarda takdir yetkisi uygulanmaz.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231/5. maddesinde, iki yıl veya daha kısa süreli hapis veya adli para cezası durumunda uygulanabilir. Bu, sadece alt sınırdan ceza verilmesi halinde mümkündür. İntihara yönlendirme suçunda, asliye ceza mahkemesi yetkilidir; suç terör amaçlı bir örgüt tarafından işlenmişse, özel yetkili ağır ceza mahkemeleri yetkilidir. Yetkili mahkeme, intihara yönlendirme suçunun işlendiği yer mahkemesidir. Ayrıca, bu suçun ispatı zordur ve “şüpheden sanık yararlanır” ilkesi sıkça uygulanır. Yargıtay kararlarına göre, somut deliller bulunmadan sanıkların mahkumiyetine karar verilmesi hukuka aykırı sayılır.

İntihara azmettirme suçunun dava zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren sekiz yıl olup, dava zamanaşımını kesen durumlar söz konusu olduğunda bu süre on iki yıla çıkabilir. Ölüm durumunda ise zamanaşımı süresi on beş yıldır ve kesen sebepler varsa bu süre yirmi iki yıl altı ay olabilir. Ayrıca, suç işleyen kişi on iki yaşını doldurmuş ancak on beş yaşından küçükse, zamanaşımının gerçekleşmesi için sürelerin yarısı; on beş yaşını doldurmuş ama on sekiz yaşından küçükse, sürelerin üçte ikisi kadarının geçmesi yeterlidir.

ÖRNEK YARGITAY KARARLARI

YARG. 1. CD 2020/5261 E., 2021/9683 K.

“İçtihat Metni

MAHKEMESİ :Asliye Ceza Mahkemesi
ÖLEN : …
KATILANLAR : …, …
SUÇ : Başkasını intihara yönlendirme suçunun halinde intiharın gerçekleşmesi
HÜKÜM : Sanığın ölen …’a yönelik başkasını intihara yönlendirme halinde intiharın gerçekleşmesi suçundan atılı suçu işlediğinin sabit olmaması nedeniyle beraatine dair
TEMYİZ EDENLER : Katılanlar vekili

TÜRK MİLLETİ ADINA

Mahalli mahkemece verilen hüküm temyiz edilmekle evrak okunarak;
Gereği görüşülüp düşünüldü;
Oluşa ve tüm dosya içeriğine göre, ölen …’un tanık …’ın oturduğu evin kapısına gelerek “..abi beni kurtar” ve yine sanığı göstererek “bu bana zorla bir şeyler içiriyor” dediği, bembeyaz bir halde olduğu, ambulansa haber verildiği, ölenin tanık …’in evi içerisinde kustuğu, akabinde su içmek için girdiği mutfaktan bıçak alarak, mutfak balkonundan atladığı ve düşme sonucu oluşan genel beden travmasına bağlı vertebra, sternum ve ekstremite kemik kırıklarıyla birlikte beyin kanaması ve iç organ yırtılmasından gelişen iç kanama sonucu öldüğü olayda;

ölene zorla bir şey içirilmesi nedeniyle balkondan atlayıp ölmesinin sübutu halinde, sanığın eyleminin “kasten ya da olası kastla öldürme” suçlarının unsurlarını oluşturması ihtimali nedeniyle, delillerin takdir ve değerlendirmesinin üst dereceli Ağır Ceza Mahkemesine ait olduğu gözetilerek görevsizlik kararı verilmesi gerekirken, yargılamaya devam edilerek yazılı şekilde hüküm kurulması,

Usule aykırı ve katılanlar vekilinin temyiz sebepleri bu itibarla yerinde görülmekle, hükmün diğer yönleri incelenmeksizin öncelikle bu nedenle tebliğnamedeki düşünce gibi BOZULMASINA, 02.06.2021 gününde oy birliğiyle karar verildi.”

İNTİHARA YÖNLENDİRME SUÇU VE CEZASI – TCK 84. MADDE

SIKÇA SORULAN SORULAR

İntiharda soruşturma açılır mı?

Evet, intihara azmettirme suçu şikâyete tâbi olmayan bir suç olup soruşturması ve kovuşturulması re ’sen yapılmaktadır. Soruşturmayı Cumhuriyet Savcısı yürütmektedir.

İntihara teşebbüs nedir?

765 sayılı Türk Ceza Kanunu intihara teşvik ve yardımın teşebbüs aşamasında cezalandırılmamasının bir eksiklik olarak değerlendirildiğini vurgular. Şu anda yürürlükte olan 5237 sayılı TCK’da ise intihara yönlendirme suçunda teşebbüs, suça başlanıp tamamlanmaması olarak tanımlanmıştır. İntihara yönlendirme suçuna teşebbüs ile intihara teşebbüs kavramları arasındaki farklar açıklanır; intihara teşebbüs, kişinin kendi eylemiyle ilgiliyken, yönlendirme suçuna teşebbüs, failin eylemiyle ilgilidir. Ayrıca, mağdurun intihara teşebbüsü durumunda, dış engeller nedeniyle başarısız olursa, bu kişi intihara teşebbüsle suçlanamaz. Teşebbüsün intihara yönlendirme suçunda mümkün olup olmadığı ise doktrinde tartışmalı olup, genel olarak mümkün olmadığı kabul edilmektedir.

İntihara Yönlendirme Nedir?

İntihara yönlendirme suçunun hukuki boyutları ve sınırları Türk Ceza kanununda detaylı bir şekilde ele alınmaktadır. Suçun maddi unsuru, intihar etmek isteyen kişiye bu eylemi kolaylaştıran çeşitli yardım faaliyetlerini içerir. Ancak, yardım eden kişinin intihar etmek isteyen kişiyi doğrudan öldürmesi durumunda, kasten öldürme suçu oluşur. Yardım hem maddi hem de manevi şekillerde olabilir ve intihar eylemi mağdur tarafından gerçekleştirilmelidir. Yardım eden kişi, eğer intihar fiilini bizzat yaparsa, bu durum kasten öldürme suçunu gündeme getirir. Ayrıca, eğer sağlanan araç kullanılmazsa, bu durum “intihar kararını kuvvetlendirme” olarak değerlendirilir.

İntihar Etmeyi Düşünen Birine Yardım Etmek Suç mu?

İntihara azmettirme suçu aslen; azmettirme, teşvik etme ve intihara yardım etme fiillerinin suç üzerindeki etkileri ile failin ahlaki kötülüğünün derecesi arasındaki farklılıklar da ele alınmaktadır. Özellikle, intihara yardım etmenin belirli koşullara bağlı olarak intihara yönlendirme suçunu teşkil edip etmeyeceği tartışılmıştır. Doktrinde, koşula bağlı isteklerin yerine getirilmemesinin intihara yardım olarak kabul edilmediği belirtilmektedir, çünkü bu tür durumlar hukuki veya sözleşmesel yükümlülükleri kapsamaz ve yardım yükümlülüğünü doğurmaz.

Suçun işlenmesi için intiharın gerçekleşmesi şart mı?

İntihara azmettirme suçunun oluşumu için mağdurun intihara girişmesi veya ölüm gerçekleşmesi gerekmemektedir. Ancak, 84. maddenin 2. fıkrasında, intiharın gerçekleşmesi durumunda cezanın dört yıldan on yıla kadar artırılacağı belirtilmiştir, bu da neticesi sebebiyle ağırlaşmış bir durumu ifade eder.

RANA GÜL TOPATAN