İÇİNDEKİLER
- HAKSIZ ARAMA SUÇU VE CEZASI- TCK 120
- HAKSIZ ARAMA SUÇUNDA KORUNAN HUKUKİ DEĞER NEDİR?
- HAKSIZ ARAMA SUÇUNUN FAİLLERİ KİMLER OLABİLİR?
- HAKSIZ ARAMA SUÇUNUN UNSURLARI
- HAKSIZ ARAMA SUÇUNUN HAREKET UNSURLARI
- HAKSIZ ARAMA SUÇUNUN DİĞER SUÇLARLA BİRLİKTE İŞLENMESİ
- Haksız Arama Yapılması Sırasında Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Bırakmak
- Haksız Arama Yapılması Sırasında Zor Kullanmak
- Haksız Arama Yapılması Sırasında Kişiyi Tehdit Etmek
- Haksız Arama Yapılması Sırasında Konut Dokunulmazlığını İhlal Etmek
- Haksız Arama Yapılması Sırasında Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Suçu
- HAKSIZ ARAMA SUÇU VE GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU BİRLİKTE İŞLENİRSE NE OLUR?
- HAKSIZ ARAMA SEBEBİYLE TAZMİNAT İSTEMİ MÜMKÜN MÜ?
- HAKSIZ ARAMA SUÇUNUN MUHAKEMESİ, ŞİKAYET SÜRESİ VE ZAMANAŞIMI
- HAKSIZ ARAMA SUÇUNUN CEZASI
- HAKSIZ ARAMA SUÇUNA DAİR YARGITAY KARARLARI
- HARBİYE HUKUK BÜROSU OLARAK CEZA VE İDARE HUKUKUNA YÖNELİK HİZMETLERİMİZ
- SIKÇA SORULAN SORULAR
HAKSIZ ARAMA SUÇU VE CEZASI- TCK 120
Haksız arama suçuna Türk Ceza Kanunu’nda Hürriyete Karşı Suçlar bölümünde, m.120’der yer verilmiştir. Bir kamu görevlisi hukuka aykırı olarak bir kimsenin üstünü veya eşyasını aradığında bu suç meydana gelir.
Esasında arama, ceza muhakemesinin maddi gerçeğe ulaşma amacı doğrultusunda uygulama alanı bulan bir koruma tedbiri niteliğindedir, suçun failinin ve delillerinin muhafaza altına alınması amacını da bünyesinde barındırır. Arama tıpkı diğer koruma tedbirlerinde de olduğu gibi kişilerin temel hak ve hürriyetlerine doğası gereği müdahale içermektedir. Başta özel hayatın gizliliği olmak üzere, kişinin vücut dokunulmazlığı, konut dokunulmazlığı gibi pek çok hakka temas etmektedir. Tam olarak bundandır ki arama yapabilmek için oluşmuş bulunması gereken şartlar ve yapılan aramanın usulü kanunlar ile belirlenmiştir. İşte bu belirlemelere aykırı olarak yapılan bir arama bir usulsüz arama işlemine vücut verecek ve haksız arama suçu işlenmiş olması gündeme gelecektir.
Türk Ceza Kanununda haksız arama suçuna Hürriyete Karşı Suçlar bölümünde, m.120’der yer verilmiştir:
Haksız arama
Madde 120- (1) Hukuka aykırı olarak bir kimsenin üstünü veya eşyasını arayan kamu görevlisine üç aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir.
HAKSIZ ARAMA SUÇUNDA KORUNAN HUKUKİ DEĞER NEDİR?
Ceza hukuku anlamında suç, korunan bir hukuki değerin ihlali anlamına gelir. Haksız arama suçuyla korunmak istenen hukuki değer kişi dokunulmazlığı ve özel hayatın gizliliğidir. Usulsüz bir arama ile haksız arama suçu işlendiğinde bu hukuki değerler ihlal edilir.
HAKSIZ ARAMA SUÇUNUN FAİLLERİ KİMLER OLABİLİR?
Suçun kanuni tarifinde yer alan fiili gerçekleştiren kişi faildir. Kanun koyucu bazı suçlar bakımından kanuni düzenlemede fail için bir özellik ya da yükümlülük arıyor olabilir. Bu suçlar özgü suç olarak adlandırılır.
İşte haksız arama suçu da bir özgü suçtur ve bu suç ancak bir kamu görevlisi tarafından işlenebilir. Bir diğer deyişle, bu suçun faili ancak bir kamu görevlisi olabilir.
Kamu görevlisi Türk Ceza Kanunu m.6’da şu şekilde tanımlanmıştır: ‘’Kamu görevlisi deyiminden; kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi’’
Kamu görevlisinin, görevi sırasında ve/veya görevi dolayısıyla işlediği suçtan dolayı sorumluluğu bu kamu görevlisi sıfatını herhangi bir şekilde kaybetmiş olsa dahi devam eder ve kişi kamu görevlisi olarak yargılanır.
Arama kararı/emri genel olarak hâkim veya Cumhuriyet savcısı tarafından veriliyor olsa da arama faaliyetini kolluk görevlileri gerçekleştirir. Kolluk görevlileri kamu görevlisidir.
Bahsettiğimiz kamu görevlisinin bu aramayı yapmakla yetkili bir kamu görevlisi olup olmayacağı hususunda farklı görüşler mevcuttur:
- Bir görüşe göre; Haksız arama suçu ancak kanundan doğan böyle bir yetkisi ve görevi olan bir kamu görevlisi tarafından işlenebilir. Arama kolluğa ihdas edilmiştir. Dolayısıyla hükümde yer alan kamu görevlisi ifadesinden kolluk anlaşılmalıdır. Ancak kanundan doğan böyle bir yetkileri ve görevleri olmayan kamu görevlilerinin (mesela öğretmen, hemşire gibi) bu suçu işleyemez.
- Diğer görüşe göre; haksız arama suçunun oluşması için kamu görevlisinin arama için yetkili olmasına gerek yoktur. Failin hangi görevde olduğu fark etmeksizin herhangi bir kamu görevlisi olması mümkündür.
Bir adli arama söz konusu olduğunda bu aramayı yapma yetkisi yalnızca kolluk görevlilerine tanınmış olduğundan zaten başka bir kamu görevlisi bu bağlamda fail olamayacaktır. Esas itibariyle; yapılan arama işlemi, failin görevi ile bağlantılı ve fail kamu görevlisi olması sebebiyle bu durumun sağladığı güçten yararlanarak görevini kötüye kullanıyor ise haksız arama suçunun oluşacağını kabul etmek gerekir.
HAKSIZ ARAMA SUÇUNUN UNSURLARI
‘’Suç’’ denen şeyin esasında suç olarak nitelenebilmesi için tipik olması yani kanunda o suç için belirlenen unsurları tamamıyla ihtiva ediyor olması gerekir. Tipikliğin kapsamına giren unsurları maddi unsurlar ve manevi unsurlar olarak ikiye ayırabiliriz. Maddi ve manevi unsurların bulunması suçun oluşabilmesi için gereklidir.
Maddi Unsurlar
- Fail: Yukarıda bahsettiğimiz üzere bu suç özgü suçtur ve fail ancak bir kamu görevlisi olabilir.
- Konu: Yukarıda bahsettiğimiz bu suçu oluşturabilecek hareketler kimin ya da neyin üzerinde gerçekleştirilmiş ise suçun konusu odur. Haksız arama suçunun konusu kişinin hukuka aykırı olarak aranan üstü ve eşyasıdır.
- Mağdur: Suçun konusu kime aitse suçun mağduru da odur. Haksız arama suçunun mağduru hukuka aykırı olarak üstü veya eşyası aranan kimsedir.
- Fiil: Bu suçun fiil unsuru, hukuka aykırı olarak bir kimsenin üstünü veya eşyasını aramaktır.
Manevi Unsurlar
Haksız arama suçunun manevi unsuru kasttır. Bu suç kasten işlenebilen bir suçtur.
Ceza hukukunda failin kastı maddi unsurları ve hukuka aykırılığı kapsar. Bu durumda, kamu görevlisinin icra ettiği arama işleminin hukuka aykırı olduğunu bilmemesi yani işlemi hukuka uygun zannederek arama yapması halinde kasten hareket etmediğini kabul etmek gerekecektir. Örneğin, kamu görevlisi aramanın hukuki dayanağını oluşturan arama emri/kararının hukuka uygun olarak verildiğini düşünerek arama işlemini gerçekleştirmiş olabilir. İşte böyle bir durumda failin hukuka aykırı arama yapma kastının olmadığı sonucuna ulaşmak gerekir. Haksız arama suçunun taksirli hali de Kanunda düzenlenmediği için suçun oluşmamış olduğu tespit edilmelidir.
HAKSIZ ARAMA SUÇUNUN HAREKET UNSURLARI
Haksız arama suçu, bir kimsenin üstünün veya eşyasının hukuka aykırı olarak aranması ile gerçekleşir. İlgili maddenin gerekçesinde ‘’hukuka aykırı olarak’’ ifadesi şu şekilde açıklanmıştır:
‘’ Metinde geçen “hukuka aykırı olarak” ibaresinden maksat, yürürlükteki mevzuatın izin vermediği hâl demektir. Kanun ve nizamların izin verdiği arama hâllerinde suçun oluşmayacağı açıktır. Suçun oluşması için kamu görevlisi, kişi hürriyetini, görevini kötüye kullanarak veya yetkisini aşarak ihlâl etmiş olmalıdır. Böylece “hukuka aykırı olarak” sözcükleri görevin kötüye kullanılmasını ve yetkinin aşılmasını kapsar. ‘’
O halde, haksız arama suçunun hareket unsurları şunlardır:
- Hukuka aykırı olarak kişinin üstünün aranması
- Hukuka aykırı olarak kişinin eşyalarının aranması
Hukuka aykırılık şu şekillerde meydana gelebilir:
- Bir arama kararı/emri olmaksızın yapılan bir arama söz konusu olabilir.
- Bir arama kararı/emri mevcuttur ancak arama yapılırken uyulması gereken usule uyulmaksızın yapılan bir arama söz konusu olur.
Bu durumlarda yapılan arama işlemi usulsüz aramadır.
HAKSIZ ARAMA SUÇUNUN DİĞER SUÇLARLA BİRLİKTE İŞLENMESİ
Arama işlemi niteliği itibariyle pek çok hak ve özgürlüğe haksız müdahale teşkil edebilecek potansiyeldedir. Başta özel hayatın gizliliği olmak üzere, kişinin vücut dokunulmazlığı, konut dokunulmazlığı bunlardan bazılarıdır. Dolayısıyla bir usulsüz arama ile başkaca hukuki değerler ihlal edilmiş ve başkaca suçlar meydana gelmiş olabilir.
Haksız Arama Yapılması Sırasında Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Bırakmak
Arama işleminin işlem için gerekli olan süreyi haksız yere aşmadan yani bir diğer deyişle ölçülülük çerçevesinde makul bir süre içerisinde gerçekleştirilmesi gerekir. Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği m.28’de bu husustan şu şekilde bahsedilmiştir: ‘’ Arama, mümkün olduğunca kısa bir süre içinde bitirilir.’’
Aksi takdirde kişinin hürriyetine ölçüsüz bir müdahale söz konusu olacaktır. Bu durumda, Türk Ceza Kanunu m.109’da yer alan kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu da işlenmiş olur.
Bir başka örnek olarak; haksız arama suçu, hukuka uygun olmayan bir yakalamanın akabinde gerçekleştirilmişse aramayı gerçekleştiren kamu görevlisi hem haksız arama suçu hem de kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçundan sorumlu tutulur.
Haksız Arama Yapılması Sırasında Zor Kullanmak
Arama işlemi, işlem esnasındaki koşullara göre zor kullanma yetkisini de bünyesinde barındırabilir, ancak bu zor kullanma ölçülülük sınırları içerisinde kalmalıdır. Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği m.28’de bu husustan şu şekilde bahsedilmiştir: ‘’ Kişi direndiği takdirde üst ve eşya araması orantılı güç kullanılarak gerçekleştirilir. ‘’
Zor kullanma orantılılık sınırını aştığında TCK 108’de yer alan cebir suçu gündeme gelebilecektir.
Haksız Arama Yapılması Sırasında Kişiyi Tehdit Etmek
Birini kendisinin veya yakınının hayatına, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı gerçekleştireceğinden bahisle ya da malvarlığı itibarıyla büyük bir zarara uğratacağından veya sair bir kötülük edeceğinden bahisle tehdit etmek söz konusu olabilir. Arama esnasında kişinin tehdit edilmesi söz konusu olduğunda TCK m.106’da yer alan tehdit suçu da işlenmiş olur.
Haksız Arama Yapılması Sırasında Konut Dokunulmazlığını İhlal Etmek
TCK m.116’da öngörüldüğü üzere bir kimsenin konutuna, konutunun eklentilerine rızasına aykırı olarak giren veya rıza ile girdikten sonra buradan çıkmayan kişi konut dokunulmazlığını ihlal etmiş olur. Aramanın hukuka aykırı olarak girilen konutta gerçekleştirilmesi durumunda konut dokunulmazlığının ihlali suçu işlenmiş olur.
Haksız Arama Yapılması Sırasında Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Suçu
Arama niteliği itibariyle kişinin özel hayatının gizliliğinin ihlal edilmesine müsait bir koruma tedbiridir. Bu husus hukuki anlamda yeterince dikkate alınmadığında TCK m.134’te yer alan özel hayatın gizliliğini ihlal suçu meydana gelebilir.
HAKSIZ ARAMA SUÇU VE GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU BİRLİKTE İŞLENİRSE NE OLUR?
Aramanın, kamu görevlisi tarafından mevzuatın öngördüğü sınır ve şartlar çerçevesinde yapılmaması durumunda, haksız arama suçu meydana geleceğinden yukarıda bahsettik. Nitekim, madde gerekçesinde de “hukuka aykırı olarak” ifadesi, yürürlükteki mevzuatın izin vermediği durumlar şeklinde açıklanmıştır. Madde gerekçesinde “hukuka aykırı” ifadesinin kamu görevlisinin yetkisini aşarak görevini kötüye kullanması ve kişi özgürlüğünü ihlal etmesi durumlarının da kapsadığı vurgulanmıştır.
Bununla birlikte, TCK m.120’de düzenlenen haksız arama suçu, TCK m. 258’de düzenlenen görevi kötüye kullanma suçundan bağımsız bir suç tipi olarak ele alınmıştır.
Bu özgü suçun failinin kamu görevlisi olması nedeniyle kamu görevlisi tarafından usulsüz bir arama yapılarak haksız arama suçu aynı zamanda bu kamu görevlisinin görevini kötüye kullandığı anlamına gelir. Buradan hareketle, haksız arama suçu görevi kötüye kullanma suçunun özel bir halini oluşturmaktadır. Yani haksız arama suçuna ilişkin düzenleme, görevi kötüye kullanma suçuna ilişkin düzenlemeye göre özel bir hüküm niteliği taşımaktadır ve görevini kötüye kullanarak haksız üst ve eşya araması yapan kamu görevlisi, cezası daha az olan haksız arama suçundan sorumlu tutulur.
Örnek vermek gerekirse: Bu suçun bir özgü suç olduğundan ve failinin bir kamu görevlisi olması gerektiğinden bahsettik. Ve bu kamu görevlisi aramayı yapmaya yetkili bir kamu görevlisi olmalıdır. Arama yetkisi ise kolluğa aittir yani polis, jandarma, sahil güvenlik görevlileri ve gümrük muhafaza kolluk görevlileri arama yapabilir. İşte bunlar dışındaki bir kamu görevlisinin arama yapması haksız arama suçunu değil, görevi kötüye kullanma suçunu oluşturacaktır. Örneğin, bir okulda gerçekleşen hırsızlığı kimin yaptığını bulmak için öğrencilere arama yapan okul müdürü.
HAKSIZ ARAMA SEBEBİYLE TAZMİNAT İSTEMİ MÜMKÜN MÜ?
Arama işleminin bir koruma tedbiri olduğundan yukarıda bahsettik. Koruma tedbirlerinin hukuka uygun olabilmesi için Kanun ile belirlenen şartlara, sınırlara ve usule uygun olması gerekir Aksi takdirde, uygulanan koruma tedbiri hukuka aykırı hale gelecektir. Bu durumda usulsüz bir aramanın da hukuka aykırı bir koruma tedbiri uygulanması niteliğinde olduğunu söyleyebiliriz.
Hukuka aykırı olarak uygulanan koruma tedbirleri ile ilgili olarak, varsa diğer şartların da bulunması koşuluyla, CMK m.141 vd. hükümleri uyarınca tazminat talep edilmesi mümkündür.
YEDİNCİ BÖLÜM
Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat
Tazminat istemi
Madde 141 – (1) Suç soruşturması veya kovuşturması sırasında;
… i) Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirilen, …
Kişiler, maddî ve manevî her türlü zararlarını, Devletten isteyebilirler.
Buna göre hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirilen kişiler, maddî ve manevî her türlü zararlarını, Devletten isteyebileceklerdir. CMK m.142’ye göre: ‘’ Karar veya hükümlerin kesinleştiğinin ilgilisine tebliğinden itibaren üç ay ve her hâlde karar veya hükümlerin kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içinde tazminat isteminde bulunulabilir.’’
Örnek vermek gerekirse; arama esnasında kişinin eşyalarına zarar verilmesi durumunda maddi bir zarar, kişinin özel hayatının gizliliği ihlal edildiğinde manevi bir zarar ortaya çıkması mümkündür.
HAKSIZ ARAMA SUÇUNUN MUHAKEMESİ, ŞİKAYET SÜRESİ VE ZAMANAŞIMI
Haksız arama suçu, ilgili kamu görevlisi tarafından idari görevden dolayı işlenirse 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümleri uygulanır. Yani idari merciin soruşturma izni vermesi gerekir.
Ancak adli görev icra ederken, bu suçu işleyen kolluk görevlileri hakkında CMK m.161/5. gereğince doğrudan doğruya soruşturma yapılır Bu suça ilişkin olarak en üst dereceli kolluk görevlileri hakkında ise hakimlerin görevlerinden dolayı tabi oldukları yargılama usulü uygulanır.
Haksız arama suçunun soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı değildir. Suçun işlendiği izlenimini veren bir halin öğrenilmesiyle re ’sen soruşturulur.
HAKSIZ ARAMA SUÇUNUN CEZASI
‘’ Hukuka aykırı olarak bir kimsenin üstünü veya eşyasını arayan kamu görevlisine üç aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir.’’
Bu suç için öngörülen ceza türü hapis olup cezanın miktarı üç yıldan bir yıla kadar hapis cezasıdır.
HAKSIZ ARAMA SUÇUNA DAİR YARGITAY KARARLARI
- ‘’… polis memuru olan sanığın, daha öncesinde sigara kaçakçılığı yaptığını bildiği ve hakkında soruşturma da yaptığı müşteki hakkında yine aynı yönde ihbar yapılması sonrasında ihbarı kolluk amirine bildirip onun talimatına uygun hareket etmesi gerektiği halde, yolda gördüğü müştekinin aracını durdurup görünürde bir suç üstü hali de bulunmadığı halde aracın bagajını açtırıp burada bulunan karton kaçak sigarayı alıp götürdüğü, bu hususu çalıştığı emniyet amirliğine bildirmediği, olayın sonradan emniyete intikal etmesi üzerine sanığın aldığı karton kaçak sigarayı teslim ettiği; sanığın mahkemeden alınmış bir aramakararı, Cumhuriyet Savcısının verdiği bir arama izni veya kolluk amirin verdiği bir arama emri olmadan ve suç üstü halinin bulunmadığı bir durumda müştekinin aracında kaçak sigara bulmak için arama işlemi gerçekleştirmek suretiyle üzerine atılı haksız arama suçunu … işlediği sabit olduğu cihetle atılı suçlardan mahkumiyeti yerine, yazılı şekilde yerinde olmayan gerekçelerle beraatine karar verilmesi… BOZULMASINA…’’
- Ceza Dairesi 2019/15659 E., 2021/15838 K.
Bu Yargıtay kararına yansıyan olayda, polis memuru sanığın mahkemeden alınmış bir arama kararı ya da verdiği bir arama izni veya kolluk amirin verdiği bir arama emri olmadan ve suç üstü halinin bulunmadığı bir durumda müştekinin aracında kaçak sigara bulmak için arama işlemi gerçekleştirmiştir. Usulüne uygun olarak bir arama kararı/emri bulunmaması aramayı hukuka aykırı hale getirir, burada usulsüz bir arama yapılmıştır.
- ‘’… Konuteklentisi sayılan bahçe kavramı, kişinin oturduğu konutun çevresinde bulunan ve dış dünyadan ayrıldığını gösteren basit veya sağlam maddelerle çevrili boş alanı ifade edebileceği gibi, konut bulunmayan ancak sahiplik gösterir biçimde dış dünyadan ayrılan ve belli amaçlar için kullanılan boş alanları da kapsayabilecektir. Bu durumda konut yanında, konutun eklentilerinin de özel hayatın ve konut dokunulmazlığının korunması konusundaki evrensel hukuk kuralları içerisinde değerlendirilmesinde zorunluluk bulunmaktadır…CMK 116 ve sonrasındaki maddelere göre hukuka ve kanuna uygun arama kararı içinde konut eklentileri de değerlendirilecektir. Kaldı ki uygulamada arama kararları bu şekilde verilmekte ve uygulanmaktadır. Kişinin, konutun veya bahçesinin görünen kısmında usulüne uygun alınmış karar olmadan arama yapılabileceği düşüncesi bu anlatılanlar kapsamında hukuka ve kanuna aykırı olacaktır. CMK 118. maddesinde gece dahi arama yapılamayacak yerler olarak konut ve işyeri gösterildiğine göre bu yerlerin eklentilerinde kanuna ve hukuka uygun arama kararı olmadan arama yapılamayacağı çok açık bir şekilde görülmektedir. CMK 116 ve 118. maddelerin birbirini tamamlayacak ve ekleyecek biçimdeki düzenlemesi de bunu göstermektedir. … bahçede kanuna aykırı yapılan arama sonunda elde edilen kenevir bitkisinin suç delili olarak kabul edilmesi olanaklı değildir. ‘’
- Ceza Dairesi 2015/7435 E., 2015/2051 K.
Bu Yargıtay kararına yansıyan olayda, yukarıda bahsettiğimiz gibi arama işleminin konut dokunulmazlığı ile yakın temas içerisinde olduğunu görmekteyiz. Usulüne göre alınmamış bir arama kararı konutun eklentisi olan bahçede yapılan arama konut dokunulmazlığını ihlal etmiş ve bu arama hukuka aykırı hale gelmiştir.
HARBİYE HUKUK BÜROSU OLARAK CEZA VE İDARE HUKUKUNA YÖNELİK HİZMETLERİMİZ
Harbiye Hukuk Bürosu olarak, ceza ve idare hukuku alanlarında uzman avukat kadromuzla müvekkillerimize kapsamlı danışmanlık ve dava hizmetleri sunmaktayız.
Ceza hukuku kapsamında, bireylerin haklarını savunma, adil yargılanma süreçlerini takip etme ve gerekli hukuki müdahaleleri yapma konularında profesyonel destek sağlamaktayız. İdare hukuku alanında ise, devlet ve kamu kurumları ile olan hukuki uyuşmazlıklarda müvekkillerimizin haklarını koruyarak, idari işlemlere karşı dava açma ve itiraz süreçlerinde etkin temsil hizmeti sunmaktayız. Sitemizde yer alan Avukata Sor bölümünden ceza ve idare hukukuna dair sorularınızı bize ileterek hızlı ve güvenilir yanıtlar alabilirsiniz.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Hukuka aykırı üst araması hangi suça girer?
Üst araması; suç şüphesi olmaksızın suç işlenmeden önce, yalnızca bir tehlikeyi veya suç işlenmesini önleme amacıyla yapılan bir önleme araması kapsamında gündeme gelebilir. Ya da üst araması, yakalanabileceği veya suç delillerinin elde edilebileceği hususunda makul şüphe varsa, şüpheli/sanık üzerinde bir adli arama kapsamında gündeme gelebilir. Her halde belirlenmiş yetkili merci arama kararı/emri vermelidir. Örneğin bu karar/emir olmaksızın yapılan arama hukuka aykırı olacaktır. Ya da zor kullanma ölçüsünü aşan orantısız işlemler de hukuka aykırı olacaktır. Bu tür hukuka aykırılıklar sonucunda TCK m.120’de ifadesini bulan haksız arama suçunun gündeme gelmesi mümkündür.
Haksız arama suçu şikâyete tabi mi?
Haksız arama suçunun soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı değildir. Suçun işlendiği izlenimini veren bir halin öğrenilmesiyle re ‘sen soruşturulur.
Usulsüz arama suçunun cezası?
Arama işleminin Kanunla belirlenen sınırlara, şartlara ve usule uygun biçimde gerçekleştirilmesi gerekir. Aksi takdirde usulsüz arama yapılmıştır. Bu durumda haksız arama suçu gündeme gelir. Bu suç için öngörülen ceza türü hapis olup cezanın miktarı üç yıldan bir yıla kadar hapis cezasıdır.
Bekçinin üst arama yetkisi var mı?
7245 Sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanununun bazı maddeleri 01.06.2023 tarihinde Anayasa’nın 20. maddesinde güvence altına alınan özel hayatın gizliliği ilkesine aykırı bulunarak iptal edilmiş ve Resmi Gazetede yayımlanmasından 9 ay sonra yürürlüğe girmesine karar verilmiştir. Yani bulunduğumuz durumda, bekçilerin kişilerin üstünü ve araçları arama yetkisi yoktur. Dolayısıyla bekçiler kişilerinde üstünde veya aracında bir suç unsuru bulduklarında bu suç unsuru soruşturmaya konu edilemeyecektir.
Polisin usulsüz arama yapması suç mu?
Arama işleminin Kanunla belirlenen sınırlara, şartlara ve usule uygun biçimde gerçekleştirilmesi gerekir. Aksi takdirde usulsüz arama yapılmıştır. Bu durumda haksız arama suçu gündeme gelir. Bu suç için öngörülen ceza türü hapis olup cezanın miktarı üç yıldan bir yıla kadar hapis cezasıdır.
Arama kararı olmadan arama yapılması suç mu?
Arama işleminin Kanunla belirlenen sınırlara, şartlara ve usule uygun biçimde gerçekleştirilmesi gerekir. Buna göre, arama yapılabilmesi için duruma göre yetkili merci hangisiyse o merci tarafından bir arama kararı veya emri verilmiş olmalıdır. Arama kararı veya emri gerekmeyen durumlar küçük bir kısmı oluşturur, Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliğinin 8.maddesinde”””” yer almaktadır. Bunlar dışında, bir arama kararı/emri olmaksızın yapılan arama usulsüz aramadır ve haksız arama suçunun gündeme gelmesi mümkündür.
CEZA HUKUKUNDA YAPTIRIMLAR VE CEZALAR