İyi Hâl İndirimi (Takdiri İndirim Nedenleri) Nedir?

İYİ HÂL İNDİRİMİ (TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ) NEDİR?

İyi hal indirimi olarak da bilinen ve Türk Ceza Kanunu’muzda “Takdiri indirim nedenleri” başlığı altında düzenlenmiş olan kurum, faile verilecek ceza bakımından belirli nedenlerin varlığı halinde indirim yapılması amacına hizmet etmektedir. Kanun tarafından hâkime tanınan bu takdir yetkisinin kullanılabilmesi için kanun hükmünde sayılan nedenlerin, diğer bir deyişle iyi hal indirimi şartlarının oluşması gerekmektedir.

Takdiri indirim nedenleri bakımından hâkime her somut olay doğrultusunda inceleme yaparak cezayı artırma değil, indirme hakkının verildiği unutulmamalıdır. Nitekim ceza hukukuna hâkim olan ilkelerden suçta ve cezada kanunilik ilkesinin geçerli kabul edildiği modern ceza hukuku sisteminde takdiri olarak cezanın artırılması mümkün olamaz. Konumuz doğrultusunda iyi hal indirimi nedenlerine ilişkin açıklamalar, iyi hal indirimi şartları oluştuğu zaman nasıl ve ne oranda uygulanacağı gibi sorularınıza yanıt bulabilirsiniz.

İYİ HÂL (TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ) NEDİR?

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 62. maddesinden de anlaşılacağı üzere halk arasında ‘iyi hal indirimi’ olarak bilinen takdiri indirim nedenleri bakımından hâkimin takdir yetkisi bulunmaktadır. Fakat burada hâkim, yargılamasını yaptığı her somut olay bakımından bu hakkını olaya uygun şekilde kullanmak mecburiyetindedir.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 62. maddesi uyarınca;

“(1) Fail yararına cezayı hafifletecek takdiri nedenlerin varlığı halinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine, müebbet hapis; müebbet hapis cezası yerine, yirmi beş yıl hapis cezası verilir. Diğer cezaların altıda birine kadarı indirilir.

(2) Takdiri indirim nedeni olarak, failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki pişmanlığını gösteren davranışları veya cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri (…) göz önünde bulundurulabilir. (Ek cümle:12/5/2022-7406/1 Md.) Ancak failin duruşmadaki mahkemeyi etkilemeye yönelik şeklî tutum ve davranışları, takdiri indirim nedeni olarak dikkate alınmaz. Takdiri indirim nedenleri kararda gerekçeleriyle gösterilir.” denilmiştir.

Takdiri indirim nedeni olarak kabul edilen gerekçeler, 12/05/2022 tarihli ve 7406 sayılı yasayla sınırlı sayıda kanunda belirtilmiştir. Bu maddede sayılan gerekçeler dışında bir gerekçeye dayanılarak iyi hal indirimi uygulanması mümkün değildir, aksi halde yapılan iyi hal indirimi kanuna aykırı olacaktır.

• FAİLİN GEÇMİŞİ: İyi hal indiriminde failin geçmişi bakımından incelenen failin suç öncesi hayatı, sabıkası var mı yok mu gibi durumlardır. Bunların doğrultusunda hâkim takdir yetkisini kullanarak indirim yapabilecektir.
• SOSYAL İLİŞKİLERİ: Suç fiilini gerçekleştirmiş olan failin mesleği, aile ilişkileri, arkadaş çevresi ve benzeri kişisel ve sosyal durumları da iyi hal indirimi nedeni olarak kabul edilmiştir. Burada failin alışkanlıkları, ailevi konumu, toplumsal durumu, maddi geliri, sağlık durumu ve benzeri durumlar da bu kapsamda hâkim tarafından incelenebilir.
• FİİLDEN SONRAKİ VE YARGILAMA SÜRECİNDEKİ DAVRANIŞLARI: Burada esas olarak failin pişmanlığı, adaletin sağlanması için davranışlarıyla gösterdiği katkısı, yargılama düzenine uyduğunu gösteren hal ve hareketleri hâkim tarafından dikkate alınabilir. Failin fiilden sonraki davranışlarına örnek olarak fiili sonucunda doğan zararı telafi etmeye çalışması verilebilir. Keza yargılama sürecinde düzene uymaması sonucu duruşma tutanağına yansıyan olumsuz davranışları da tam tersine iyi hal indirimi uygulanmasına engel oluşturacağını söylemek gerekir.
• CEZANIN FAİLİN GELECEĞİ ÜZERİNDEKİ OLASI ETKİLERİ: Failin icra ettiği suç fiili neticesinde alacağı ceza muhakkak ki failin geleceğini de etkileyecektir. Örnek olarak fail hapis cezasına mahkûm edildikten sonra cezası infaz edildiğinde, Türk Ceza Kanunu’nun “Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma” başlıklı 53. maddesi bir güvenlik tedbiri olarak ve mahkûmiyet hükmünün kanuni sonucu olarak uygulanacaktır. Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılması, failin geleceği üzerinde muhakkak ki etki doğuracaktır.

İYİ HÂL İNDİRİMİ (TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ) NEDİR

TAKDİRİ İNDİRİM VE ORANLARI

Hâkim tarafından iyi hal indirimi şartları oluşunca iyi hal indirimi uygulanmasına karar verilmesi halinde uygulanacak iyi hal indirimi oranları, verilecek cezalar bakımından değişkenlik göstermektedir. Bu doğrultuda hangi cezaya ne oranda indirim uygulanacağı ise kanun tarafından belirlenmiştir.

Türk Ceza Kanunu’nun “Takdiri indirim nedenleri” başlıklı 62. maddesinin 1. fıkrası uyarınca cezayı hafifletecek takdiri nedenlerin varlığı halinde hangi cezaya hangi oranda indirim uygulanacağı belirtilmiştir. Buna göre:

Kanun hükmünden de açıkça anlaşıldığı üzere iyi hal indirimi hâkime takdiri olarak indirim yapma yetkisi vermektedir. Fakat belirtmekte fayda vardır ki bu iyi hal indirimi keyfilik olarak yorumlanamaz ve keyfiliğe varacak derecede uygulanamaz.

TAKDİRİ İNDİRİM ŞARTLARI NELERDİR?

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Takdiri indirim nedenleri” başlığını taşıyan 62. Maddesi özel olarak takdiri indirim nedenlerine ilişkin düzenleme içermektedir. Kanun hükmünde de açıkça ve sınırlı sayıda düzenlendiği üzere; failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları ve cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri takdiri indirim, halk arasında bilinen adıyla “iyi hal indirimi” nedenleri arasında sayılmışlardır. Hâkim, dosya içeriğiyle birlikte failin fiziksel hal ve hareketlerini de nazara alarak iyi hal indirimi uygulamak konusundaki takdir yetkisini kullanacak ve bu doğrultuda iyi hal indirimi şartlarının oluşup oluşmadığına bakarak failin cezasında indirim yapılması yoluna gidecektir.

Belirtmek gerekir ki hâkimin iyi hal indirimi uygulanmasına yönelik takdir yetkisi sınırsız bir yetki değildir. Nitekim hâkim iyi hal indirimi uygulanmasına ya da uygulanmamasına yönelik kararını gerekçeli olarak vermek zorundadır ve burada muhakkak iyi hal indirimi şartlarının oluşup oluşmadığını belirtmek zorundadır. Takdiri indirim nedenlerini gerekçeleriyle kararda göstermesi gerekliliği TCK madde 62/2’de de açıkça hüküm altına alınmıştır. Gerekçeli karar, hukuk terminolojisi bağlamında verilen kararın (hükmün) hangi verilere dayandığını gösteren, hukuka ve dosya içeriğindeki bilgi ve delillere uygun olarak verildiğinin anlaşıldığı karardır. Yetersiz ve dosya içeriğine uygun olmayan bir gerekçeli karar hem yasalara uygun olmayacak hem de hâkim açısından keyfiliğe yol açacaktır.

Bu bilgiler ışığında iyi hal indirimi uygulanırken kanunda sayılan dört durumun da detaylıca incelenmesi gerekmektedir. Bu dört durumun incelenmesi, esasında iyi hal indirimi şartlarının oluşup oluşmadığına yönelik incelemeyi oluşturmaktadır. Bunların varlığı doğrultusunda gerekçeli karara iyi hal indirimi şartlarının oluştuğu yazılmalı ve iyi hal indiriminin uygulanma nedeni böylece belirtilmelidir. Keza iyi hal indirimi uygulanmamasına karar verildiği zaman da gerekçeli kararda kanunda sayılan dört durumun araştırıldığı ancak iyi hal indirimi şartlarının oluşmadığına dair bir açıklama yer almak zorundadır.

TAKDİRİ İNDİRİM HESAPLAMASI NASIL YAPILIR?

Türk Ceza Kanunu’nun “Cezanın Belirlenmesi ve Bireyselleştirilmesi” başlıklı üçüncü bölümü içinde takdiri indirim nedenlerine yer verilmiştir. Peki iyi hal indirimi uygulanmasına karar verilmesi halinde bu iyi hal indirimi nasıl hesaplanacaktır?

Türk Ceza Hukuku sistemimizde koşullar oluştuktan sonra indirimler sistematik bir şekilde uygulanmaktadır. Bu sistematiğin özetle şu şekilde olduğu söylenebilir:

1. Türk Ceza Kanunu’nun “Cezanın belirlenmesi” başlıklı 61. Maddesi uyarınca failin alacağı süreli hapis cezası veya adli para cezası miktarı hüküm altına alınır.
2. Suçlar özelinde düzenlenmiş cezaya uygulanacak arttırım miktarı ve varsa indirim miktarı uygulanır.
3. Tüm bu belirleme, arttırım ve indirimler sonucunda ise iyi hal indirimi uygulanacaksa kalan ceza miktarı bakımından son olarak 1/6 oranında iyi hal indirimi uygulanır.

Konunun anlaşılması bakımından örnekle açıklamak gerekirse: Yağma suçu nedeniyle Türk Ceza Kanunu madde 148 uyarınca fail 6 yıl hapis cezası almış olsun. Yağmalanan malın değerinin azlığı nedeniyle Türk Ceza Kanunu madde 150 fıkra 2 uyarınca cezası 1/3 oranında indirilmiş olsun, bu durumda failin cezası 2 yıl hapis cezası olacaktır. En sonunda da iyi hal indirimi uygulanacak olursa 2 yıl hapis cezasına 1/6 oranında indirim uygulanacaktır.

ÖRNEK YARGITAY KARARLARI

“Yargıtay 16. Ceza Dairesi 2017/3107 E., 2018/478 K.

Dosya incelenerek gereği düşünüldü:

I-Suça sürüklenen çocuk hakkında etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanma olanağının bulunup bulunmadığının tespiti bakımından; aşamalarda değişmeyen ifadesinde süre ve konumu itibarıyla, örgütün yapısı ve faaliyetleri ile ilgili bilgi veren suça sürüklenen çocuğun verdiği bilgilerin örgütteki konum ve faaliyetine uygun nitelikte faydalı olup olmadığı İçişleri Bakanlığından ve ilgili birimlerden sorulduktan sonra sonucuna göre hakkında TCK’nın 221/4. maddesinde yazılı etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanıp uygulanmayacağının karar yerinde tartışılarak bir hüküm kurulması gerekirken eksik araştırma ile yazılı şekilde karar verilmesi,

II-Takdiri indirim nedeni olarak; failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failinin geleceği üzerindeki olası etkileri gibi hususlar göz önünde bulundurulması gerektiği gözetilmeden geçmişte hakkında herhangi bir suç kaydı ve sabıkası bulunmayan, dosyaya yansıyan olumsuz bir davranışı tespit edilemeyen ve savunması dikkate alındığında mahkemeye yardımcı olduğu anlaşılan suça sürüklenen çocuk hakkında yalnızca “takdirden” şeklindeki yeterli olmayan gerekçe ile TCK’nın 62. maddesinin uygulanmasına yer olmadığına karar verilmesi,

III-Kabul ve uygulamaya göre de;

Sosyal inceleme raporuna ait bilirkişi ücretinin suça sürüklenen çocuğa yükletilmesine karar verilmesi,

Kanuna aykırı, suça sürüklenen çocuk müdafinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün üye … ayrıntıları muhalefet şerhinde yazılmak üzere, TCK’nın 62. maddesinin uygulanmasına ilişkin bozma sebebinin yerinde olmadığı yönünde karşı oyu ve oyçokluğuyla BOZULMASINA, 06.02.2018 tarihinde karar verildi.”

“Yargıtay 8. Ceza Dairesi 2019/25457 E., 2022/882 K.

Gereği görüşülüp düşünüldü:

Sanık müdafinin sair itirazlarının reddine, ancak;

TCK’nın 62. maddesinin, failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failin geleceği üzerindeki etkileri gibi hususlar gözetilerek uygulanıp uygulanmayacağına karar verilmesi gerekirken, UYAP üzerinden temin edilen adli sicil kaydına göre sabıkası olmayan sanık hakkında, takdiri indirim maddesinin uygulanmamasının denetime olanak verecek şekilde gerekçelendirilmemesi

Yasaya aykırı, sanık müdafinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün bu sebepten dolayı 5320 sayılı Yasanın 8/1. maddesi uyarınca uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK’un 321. maddesi gereğince BOZULMASINA, 19.01.2022 gününde oyçokluğuyla karar verildi.”

“Yargıtay 16. Ceza Dairesi 2017/3956 E., 2018/1043 K.

Sanık müdafinin sair temyiz itirazlarının reddine, ancak;

l-TCK’nın 62/2. maddesinde takdiri indirim nedeni olarak; failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failinin geleceği üzerindeki olası etkileri gibi hususlar göz önünde bulundurulması gerektiği belirtilmiş olup; dosya kapsamına göre geçmişte suç işlediği tespit edilemeyen ve duruşma tutanaklarına olumsuz hali yansıtılamayan sanığın soruşturma aşamasında kısmen de olsa suçun açığa çıkmasına yardımcı olacak şekilde ifade verdiği anlaşılmakla sanık hakkında etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasına yasal olanak yok ise de; suç işleme eğilimi, pişmanlık göstermemesi ile sanık lehine uygulanabilecek cezanın failin geleceği üzerine etkisi gibi nedenlerle dosya kapsamına uygun bulunmayan, yasal ve yeterli olmayan gerekçelerle TCK’nın 62. maddesinin uygulanmasına yer olmadığına karar verilmesi,

2-Sanık hakkında kurulan hükümde TCK’nın 53. maddesinde düzenlenen hak yoksunluklarının uygulanması bakımından, Anayasa Mahkemesinin 24.11.2015 tarih ve 29542 sayılı Resmî Gazete ‘de yayımlanarak yürürlüğe giren 08.10.2015 tarih, 2014/140 E. 2015/85 sayılı iptal kararının gözetilmemesi,

Kanuna aykırı, sanık müdafinin temyiz itirazı bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan hükmün bu sebeplerden dolayı BOZULMASINA, 1 numaralı bozma gerekçesi yönünden üye … karşı oyu ve oyçokluğuyla, diğer yönlerden oybirliğiyle 02.04.2018 tarihinde karar verildi.”

İYİ HÂL İNDİRİMİ (TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ) NEDİR

HARBİYE HUKUK BÜROSU OLARAK CEZA HUKUKUNA YÖNELİK HİZMETLERİMİZ

Harbiye Hukuk Bürosu olarak ceza hukuku bakımından her anlamda donanımlı bir kadro oluşturmuş olup bu ekip ile işe koyularak müvekkillerimize her türlü ceza davasında nitelikli bir hizmet ve yardım sunmayı amaçlamaktayız. Ceza davası sürecinde müvekkillerimizi hakları anlamında detaylı şekilde bilgilendirmekte, uzman kadromuzla bu hakları korumak için etkili bir savunma stratejisi ile ilerlemekte ve bu süreçte hukukun ve yasaların gerektirdiklerini geri plana atmayarak müvekkillerimize adil bir yargılanma süreci sağlamayı amaçlamaktayız. Dava süreci konusunda müvekkilleri her aşamada bilgilendirmekle ve en iyi şekilde hizmetlerimizi sunmakla, müvekkillerimize bekledikleri desteği ve bilgilendirmeyi sağlamaktan memnuniyet duymaktayız.

SIKÇA SORULAN SORULAR

İyi hal indirimi neye göre yapılır?

Kanun tarafından hâkime iyi hal indirimi uygulaması bakımından takdir yetkisi vermiştir. Bu takdir yetkisini kullanırken kanunda ön görülen dört durumun varlığını incelemesi gerekmektedir. Buna göre TCK madde 62/2’de düzenlenen failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki pişmanlığını gösteren davranışları veya cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri göz önünde bulundurularak iyi hal indirimi şartlarının oluştuğuna kanaat getirerek iyi hal indirimi uygulanmasına karar verebilir.

Cezaevinde iyi hal indirimi nasıl hesaplanır?

Türk Ceza Hukuku sistemimiz bakımından cezalara uygulanan indirimlerin ne şekilde ve hangi oranlarda uygulanacağı belirlenmiştir. Bu belirleme doğrultusunda öncelikli olarak Türk Ceza Kanunu madde 61 uyarınca faile verilmesi gereken süreli hapis cezası veya adli para cezasının miktarı belirlenir. Sonrasında işlenen suçun varsa arttırım ve indirim oranları uygulanır. En sonunda ise iyi hal indirimi uygulanmasına dair karar verildiyse bu durumda da 1/6 oranında iyi hal indirimi uygulanarak ceza miktarı belirlenir.

İyi hal indirimi kaldırıldı mı?

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Cezanın Belirlenmesi ve Bireyselleştirilmesi” başlıklı üçüncü bölümünün “Takdiri indirim nedenleri” başlıklı 62. Maddesi, halk arasında iyi hal indirimi olarak da bilinen takdiri indirim nedenlerini ve dolayısıyla iyi hal indirimi şartlarını düzenlemektedir. Kanunda genel hükümler içerisinde düzenlenme bulmuş olan iyi hal indirimi, iyi hal indirimi şartlarının oluşması sonucunda uygulanan bir tür cezanın bireyselleştirilmesi yöntemi olarak bilinmektedir.

Cezada indirim sebepleri nelerdir?

Türk Ceza Kanunu madde 62 uyarınca iyi hal indirimi sebeplerinin neler olduğu açıkça ve sınırlı sayıda hüküm altına alınmıştır. Buna göre:

1. Failin geçmişi
2. Failin sosyal ilişkileri
3. Failin fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki pişmanlığını gösteren davranışları
4. Cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri

Şeklinde dört tane iyi hal indirimi sebebi belirlenmiştir. İyi hal indiriminin hukuka ve yasalara uygun şekilde uygulanabilmesi için hâkim tarafından bunların varlığı detaylıca araştırılmalı ve iyi hal indirimi şartlarının oluşup oluşmadığı gerekçeli şekilde karara yazılmalıdır.

Cezaevinde iyi hal ne demek?

Cezaevindeki kişilere ilişkin iyi hal kavramı esasen 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’da düzenleme bulmuştur. Buna göre cezaevinde iyi hal cezaevindeki kişinin (hükümlü) cezası infaz edilirken faydalanabileceği imkanlar, açık cezaevine geçirilmesi ve sonunda da koşullu (şartlı) salıverilme kurumunun uygulanabilmesi için değerlendirilen zorunlu bir ölçüt olarak karşımıza çıkar. Burada asıl olarak değerlendirilen şey kişinin cezaevinde kaldığı müddetçe diğer hükümlülerle ve personellerle olan ilişkisi, kurallara uyup uymaması, ıslah programlarına uyup uymadığı ve toplum içine karışmasını mümkün kılacak şekilde ıslah olup olmadığı, işlediği suç ve aldığı ceza neticesinde bir daha suç işlemesine engel olacak biçimde pişmanlık duyup duymadığı konusundaki hal ve hareketleridir.

Hangi cezalarda indirim var?

Türk Ceza Kanunu bakımından iyi hal indirimi olarak bilinen “takdiri indirim nedenleri” genel hükümler arasında düzenlenmiştir. Buradan anlaşılması gereken şudur iyi hal indirimi, ayrıca ve özel olarak iyi hal indiriminin uygulanmasını engelleyecek bir hukuki düzenleme yoksa, Türk Ceza Kanunu’nun özel hükümler bölümünde düzenlenen bütün suçlar bakımından uygulama alanı bulma imkânı olan bir cezanın bireyselleştirilmesi yöntemi olarak kanunumuzda yer almaktadır.

Beyza Sultan TÜRKMEN