Evlatlıktan Red Ve Evlatlıktan Reddetme Şartları

Türk Medeni Kanunu çerçevesinde, evlatlıktan red ve reddetme şartları, aile düzeninin korunması, mirasbırakanın iradesinin gerçekleştirilmesi ve saklı pay mirasçılarının haklarının gözetilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Blog yazımızda, evlatlıktan red uygulamasının hukuki dayanaklarını, reddetme şartlarını ve bu sürecin nasıl işlediğini ele alacağız. Somut delillerin önemi, aile içi ilişkilerdeki etkileri ve miras hukukundaki yansımalarını detaylandırarak, okuyuculara kapsamlı bir bakış açısı sunmayı hedefliyoruz. Bu süreçte, evladın aile değerlerine aykırı davranışlarının mirasçılık sıfatını nasıl etkilediğini ve yargı mercilerinin bu tür davalarda nasıl bir yol izlediğini keşfedeceğiz. Blogumuza hoş geldiniz; evlatlıktan red konusundaki merak ettiklerinizi birlikte aydınlatacağız.

EVLATLIKTAN RED NEDİR?

Türk Hukukunda evlatlıktan reddetme terimi, belirli şartların varlığı halinde mirasçılık hakkının kaldırılması anlamına denk gelir. Evlatlıktan reddetme, vasiyet sahibinin aile kavramına ve düşüncesine uymayan davranışlar sergileyen saklı pay mirasçılarının miras hakkını ortadan kaldırmayı amaçlar. Hukuk sistemimizde “evlatlıktan çıkarma” ya da “reddetme” terimleri yer almamakla birlikte, Türk Medeni Kanunu’nda evlat reddetme amacına yakın işlev gören mirastan ıskat uygulamasına rastlanmaktadır.

EVLATLIKTAN RED HUKUKİ DAYANAĞI NEDİR?

Türk hukuk sisteminde “evlatlıktan red” diye adlandırılmış ayrı bir kavram bulunmamaktadır. TCK 510 uyarınca, evladın mirasçılık hakkının kaldırılması, esasen mirasçılıktan ıskat (çıkarma) aracılığıyla uygulanır.

Mirasçıların mirastan yararlanma hakkı mirasbırakanın aile düzenine uygun davranış beklentisine bağlı olarak bunların karşılanıp karşılanmaması durumuna bağlı olarak düzenlenmiştir. Davacılar, evladın sergilediği davranışların, ailenin temel değerleri ve saklı pay mirasçılarının menfaatleriyle bağdaşmadığını iddia ederek, mirasçılık sıfatının çıkarılmasını talep edebilirler.

Mirasçılıktan ıskatın hukuki dayanağı, Türk Medeni Kanunu’nun miras hukukuna ilişkin hükümlerinde doğrudan “evlatlıktan reddetme” ifadesi kullanılmasa da mirastan çıkarma yoluyla evladın miras hakkının kaldırılmasına olanak tanınıştır.

EVLATLIKTAN RED ŞARTLARI

Evlatlıktan red davası nasıl açılır sorusu ile sıklıkla karşılaşılması da rağmen Türk Hukukunda evlatlıktan reddetme davası şeklinde bir dava mevcut değildir. Evlatlıktan red (mirasçılıktan çıkarma) ölüme bağlı tasarruf ile belirli şartlara bağlı olarak yapılmaktadır.

Evlatlıktan red (mirasçılıktan çıkarma) şartları TMK m. 510’da düzenlenmiştir:

1. Mirasçının mirasbırakana veya yakınlarına karşı ağır bir suç işlemesi,
2. Mirasçının mirasbırakana veya aile üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi,
3. Mirasbırakanın altsoyu hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunması.

EVLATLIKTAN RED DAVASINI KİMLER AÇABİLİR?

Evlatlıktan red (mirasçılıktan çıkarma) mirasbırakan tarafından ölüme bağlı tasarruf ile yapılmaktadır. Bu sebeple, evlatlıktan red davası gibi bir dava açılmaksızın evlatlıktan red (mirasçılıktan çıkarma) yapılabilmektedir.

Ancak, mirasbırakanın evlatlıktan red (mirastan red) tasarrufuna, reddedilen mirasçı itiraz ederek tasarrufun iptalini sağlayabilir. Mirastan çıkarmanın iptalini sağlamak amacıyla iptal davası açılması gerekmektedir. İptal davası mirasçılıktan çıkarılan mirasçı tarafından mirastan çıkarma işleminden yararlanan mirasçılara karşı açılır.  Evlatlıktan red (mirastan red) iptal davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise mirasbırakanın veya davacı olan mirasçının yerleşim yeri mahkemesidir.

EVLATLIKTAN RED DAVASI NASIL AÇILIR?

Miras paylaşımı sürecinde, diğer saklı pay mirasçıları veya mirasbırakan lehine hak talebinde bulunanlar, evladın davranışlarının mirasbırakanın aile düzeni anlayışıyla örtüşmediğini gerekçe göstererek mirasçılık hakkının ıskatlanmasını istemektedir.

Davayı açacak taraf, ilgili mahkemeye sunacağı dilekçede evladın hangi davranışları nedeniyle mirasçılık hakkının kaldırılmasını talep ettiğini ayrıntılı olarak beyan eder.

Dava dilekçesinde, Türk Medeni Kanunu’nun miras hukukuna ilişkin hükümleri dayanak gösterilir. Davacılar, evladın aile içindeki görev ve sorumlulukları ihlal ettiğini, mirasbırakanın iradesine aykırı hareket ettiğini ve bu durumun saklı pay mirasçılarının hakkını zedelediğini kanıtlamak amacıyla belge, tanık veya diğer delilleri sunar.

Dava Sulh Hukuk Mahkemeleri’nde açılır. Başvurunun usul ve şekil bakımından eksiksiz olması, dava dosyasına konulan delillerin yeterliliği ve mahkemenin değerlendirme süreci önem taşır. Fakat belirtelim ki evlatlıktan red (Mirastan Çıkarma) davasının iptali davası Asliye Hukuk Mahkemeleri’nde açılır.

EVLATLIKTAN RED DAVASINDA GEREKÇELER NELERDİR?

Mirasçının, mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemesi halinde suç teşkil eden fiilin aile bağlarına olan etkisinin ağır olup olmadığını hakim takdir eder.

Suç teşkil eden fiilden dolayı sanığın ceza alması gerekmez. Ancak, suç vasfını kaldıran bir hukuka uygunluk sebebi veya zorunluluk hallerinden birinin bulunması durumunda mirasbırakan suçu teşkil eden file dayanarak evlatlıktan reddedemez (mirasçılıktan çıkaramaz). Mirasbırakanın yakınları ifadesi sadece aile yakınlarını ifade etmediğinden; sevinç ve üzüntüsünü paylaştığı diğer kişileri örneğin yakın arkadaşı, ev çalışanlarını da ifade eder.

Mirasçının, Mirasbırakan veya Mirasbırakanın Aile Üyelerine Karşı Aile Hukukundan Doğan Yükümlerini Önemli Ölçüde Yerine Getirmemesi de bir diğer evlatlıktan red sebebidir.

Kanundan doğan bir yükümlülüğün yerine getirilmemesini gerektiren bu durum dini veya moral yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde evlatıktan red (mirasçılıktan çıkarma) sebebi teşkil etmez. İhlalin önemli ölçüde olması gerekmektedir. Kusurun ağırlığı ve aile ilişkilerine yaptığı etkiye göre ihlalin önemli olup olmadığı belirlenir. Yükümlülüğün ihlali, objektif olarak aile bağlarını koparacak ve hatta fiilen koparmış nitelikte olmalıdır.

Mirasbırakanın Altsoyu Hakkında Borç Ödemeden Aciz Belgesi Bulunması da bir başka sebeptir.

Mirasbırakan, hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan altsoyunu, saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir. Bu durumda mirasçının mahrum bırakıldığı bu payın, onun doğmuş ve doğacak çocuklarına özgülenmesi şarttır.

EVLATLIKTAN RED DAVASINDA SÜREÇ NASIL İLERLER?

Mahkeme, sunulan dilekçe ve ekleri inceleyerek, davanın esasına ilişkin ön değerlendirme yapar. Davalı taraf (reddi uygulanmak istenen evlat) mahkemeye çağrılır, savunmasını yapma hakkına sahip olur. Her iki taraf, iddia ve savunmalarını destekleyecek delilleri sunar.

Her iki taraf, iddialarını desteklemek amacıyla belgeler, tanık beyanları ve varsa diğer delilleri mahkemeye sunar. Gerektiğinde, ailenin iç dinamikleri, evladın davranışlarının değerlendirilmesi gibi konularda uzman görüşlerine başvurulabilir.

Mahkeme, tarafları dinledikten sonra, sunulan deliller ışığında evladın davranışlarının mirasbırakanın iradesi ve aile düzeni açısından ne derece kabul edilemez olduğunu değerlendirir.

Mahkeme Kararı: İnceleme sonucunda, mahkeme evladın mirasçılık hakkının ıskatlanmasına karar verebilir veya reddedilen talebe olumsuz hüküm verebilir.

İstinaf ve Temyiz: Taraflardan herhangi biri, mahkeme kararına itiraz edebilir; böylece dava süreci, istinaf ve gerekirse temyiz mercii nezdinde devam eder.

Uygulama ve Sonuçların Tescili:

Mahkeme kararının kesinleşmesinin ardından, reddin uygulanması ve evladın mirasçılık sıfatının kaldırılması işlemleri yürürlüğe girer.

EVLATLIKTAN RED DAVASI GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME

Evlatlıktan red davası (Mirastan Çıkarma) esasen Sulh Hukuk Mahkemesi’ne açılır. Aslında bir dava demek yerinde olmaz. Zira bu işlem bir ölüme bağlı tasarruftur. Dolayısıyla vasiyetname şekillerinden biriyle yapılmalıdır. İşbu vasiyetname sulh hukuk mahkemesine ibraz edilir. Mahkemece evlatlıktan red (Mirastan Iskat) sebepleri değerlendirilir.

Şayet mirasçılar, mirastan ıskat edildiğini öğrendiklerinde vasiyetnamenin iptali davasını açabilirler. Vasiyetnamenin iptali davasında ise Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir.

EVLATLIKTAN RED VE MİRAS HAKKI

Evlatlıktan reddedilen yani mirastan tamamen çıkarılan kişinin mirasçılık sıfatı ortadan kalkar. Mirasçılıktan çıkarılan kimse, mirastan pay alamayacağı gibi tenkis davası da açamaz. Mirastan kısmi çıkarma halinde ise, çıkarma dışında kalan kalan pay oranında mirasçılık devam eder.

Mirasbırakan başka türlü tasarrufta bulunmuş olmadıkça, mirasçılıktan çıkarılan kimsenin miras payı, o kimse mirasbırakandan önce ölmüş gibi değerlendirilir. Dolayısıyla, mirasçılıktan çıkarılanın miras payı varsa altsoyuna, yoksa miras bırakanın mirasçılarına kalır.

EVLATLIKTAN RED DAVASINDA DELİLLERİN ÖNEMİ

Evlatlıktan red davasında, iddianın temel dayanağı; evladın mirasbırakanın aile düzeni, güven ve sorumluluk anlayışına aykırı davranışlar sergilediğinin kanıtlanmasıdır. Mahkeme, davacı tarafın ileri sürdüğü iddiaların somut ve inandırıcı delillerle desteklenmesini bekler. Bu delil türleri şöyle sıralanabilir:

Mahkeme İlamı: Şayet evlatlıktan reddi istenen evladın bir aile üyelerine karşı bir suça karışmış olması halinde ve bu suçun mahkeme kararıyla sabit olması durumunda sunulabilir.

Belgesel Deliller: Yazılı beyanlar, resmi kayıtlar, iletişim kayıtları gibi belgeler; evladın tutum ve davranışlarının tarihsel seyrini ortaya koymada kullanılır.

Tanık İfadeleri: Aile üyeleri, yakın çevre veya meslektaşlar gibi şahısların ifade ve beyanları; evladın davranışlarının etkilerini ve olayın gelişimini destekleyici niteliktedir.

Uzman Görüşleri: Psikolog, sosyolog ya da aile hukuku alanında uzman kişilerin değerlendirmeleri; evladın davranışlarının aile düzeni ve mirasbırakanın iradesiyle ne kadar çeliştiğini ortaya koymada yardımcı olur.

Mahkeme, sunulan delillerin objektif, tutarlı ve yeterli olmasına büyük önem verir. Delillerin eksiksiz sunulması, evlatlıktan red kararının haklılığının ortaya konulabilmesi açısından kritik rol oynar.

EVLATLIKTAN RED KARARININ SONUÇLARI

Mirastan çıkarılan kişi, mirasçılık sıfatını kaybettiği için mirastan pay alamaz ve tenkis davası açma hakkı bulunmaz. Ancak, miras bırakan mirasçısını saklı payın tamamından ya da yalnızca bir bölümünden çıkarırsa, durum farklılık gösterir. Saklı payın tümünden ıskat durumunda, mirasçı terekenin hiçbir hakkını talep edemezken; kısmi ıskatta, mirasçının çıkarma kapsamı dışında kalan saklı pay üzerinde mirasçılık sıfatı devam eder ve bu bölüm üzerinden hak sahibi olur.

Ayrıca, mirastan çıkarılan kişinin muristen almış olduğu sağlar arası bağışlar, esasen mirasta iade hükümlerine bağlı değildir; fakat bu bağışlar diğer mirasçıların saklı paylarını zedelediğinde, ilgili mirasçı aleyhine tenkis davası açılması mümkün hale gelir. Mirasbırakan aksini beyan etmediği sürece, mirastan çıkarılmış kişinin miras payı, miras bırakan öncesinde ölmüş gibi kabul edilir ve çıkarılanın altsoyu varsa bu hak onlara, yoksa miras bırakanın diğer yasal mirasçılarına intikal eder. Hatta, mirasçılıktan çıkarılan kişinin altsoyu da, muristen önce ölmüş sayılarak saklı payını talep edebilme imkanına sahiptir.

Miras bırakan, eşini mirasçılıktan çıkardığında ise, eşin miras payı yalnızca birlikte mirasçı olduğu murisin kan hısımlarına devredilir; örneğin murisin oğlu mevcutsa eşin payı ona geçer. Kan bağı bulunmayan altsoylara bu hak devredilmez ve TMK’nin ilgili hükümleri uyarınca, eğer üç zümreye giren bir hısım yoksa, pay miras hazineye kalır.

Son olarak, mirastan çıkarılan kişi mirasçılık sıfatını yitirdiği için, mirasbırakanın borçlarından kişisel malvarlığı ile sorumlu tutulmaz. Ancak, mahkemece ıskat henüz kesinleşmemişse, mirasçı gibi taksime katılarak terekeyi koruyucu tedbirlerin alınmasını talep edebilir. Bu haklar, ıskatın kesinleşmesine kadar devam eder.

EVLATLIKTAN RED DAVASI HARÇ VE MASRAFLARI

Red davası, diğer medeni hukuk davaları gibi belirli mahkeme harçları ve dosya masraflarına tabidir. Bu harçlar, davanın açıldığı mahkemenin tarifesine göre belirlenir.

Davada kullanılacak avukatlık hizmetleri, uzman raporları ve tanık ücretleri gibi masraflar, davanın sürecine, karmaşıklığına ve harcanan zamana bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.

Mahkeme, dava sonunda lehine karar verilen tarafa; yapılan harç ve masrafların bir kısmının veya tamamının karşı tarafa yükletilmesine karar verebilir. Ancak bu durum, davanın sonuçları ve tarafların davranışlarına göre değişiklik gösterebilir.

Davaya başlamadan önce, tarafların mevcut durumları, dava sürecinde karşılaşabilecekleri mali yük ve harçların detaylıca incelenmesi, maliyetlerin daha sağlıklı yönetilebilmesi açısından önemlidir.

EVLATLIKTAN RED VE EVLATLIKTAN REDDETME ŞARTLARI

SIKÇA SORULAN SORULAR

Hangi Durumlarda Evlatlıktan Reddedilir?

Evlat, mirasbırakanın aile düzenine, güven ve sorumluluk anlayışına aykırı davranış sergilediğinde ve mirasbırakanın iradesine zıt hareket ettiğinde reddedilebilir.

Evlatlıktan Reddedilen Miras Alabilir Mi?

Red kararı kesinleştiğinde, evlat mirasçılık sıfatını kaybeder ve miras alamaz.

Evlat Mirastan Nasıl Mahrum Bırakılır?

Mahkeme süreciyle, mirasçılıktan ıskat yoluyla evladın miras hakkı ortadan kaldırılır.

Baba Kızını Mirastan Çıkarabilir Mi?

Evet, ancak bu işlem geçerli yasal gerekçelerle ve delillerle desteklenmek zorundadır; aksi takdirde uygulanamaz.

Hayırsız Evladı Mirastan Men Etmek İçin Ne Yapılmalı?

Evladın aile düzenine aykırı davranışlarını belgeleyen delillerle, ilgili mahkemeye başvurarak dava açılmalıdır.

 Evlatlıktan Reddetmek İçin Nereye Başvurulur?

Sulh Hukuk Mahkemesi’ne başvuru yapılır; dava dilekçesiyle süreç başlatılır.

Evlatlıktan Red Davası Hangi Mahkemede Açılır?

Sulh Hukuk Mahkemeleri yetkili olup, somut durumun özelliklerine göre ilgili mahkeme belirlenir.

Evlatlıktan Red Miras Hakkını Etkiler Mi?

Evet, red kararı kesinleştiğinde evladın miras hakkı tamamen ortadan kalkar.

Evlatlıktan Red Kararı Geri Alınabilir Mi?

Kesinleşmiş red kararı, istinaf ve temyiz süreçlerinde olağan durumlarda geri alınamaz; çok istisnai durumlar dışında düzeltilmesi zordur.

Evlatlıktan Red Davası Açmak Zorunlu Mudur?

Zorunlu olmasa da, mirasbırakanın iradesiyle uyumsuz davranışlar söz konusuysa hakların korunması için dava açılması tercih edilir.

Evlatlıktan Red Kararı Çocuğun Soyadını Etkiler Mi?

Hayır, red kararı yalnızca miras hakkını etkiler; çocuğun soyadında doğrudan bir değişikliğe neden olmaz.

Evlatlıktan Red İçin Ahlaka Aykırı Davranış Yeterli Midir?

Tek başına “ahlaka aykırı” ifadesi yeterli olmayıp, bu davranışın mirasbırakanın iradesiyle ne kadar bağdaşmadığını somut delillerle ortaya koymak gerekir.

Sultan Dilara Bardi