ERİŞİMİN ENGELLENMESİ VE İÇERİK KALDIRMA

Erişimin engellenmesi ve içerik kaldırma, günümüzde bilişim teknolojilerinde meydana gelmiş olan gelişmeler sonucunda sosyal medya ve internet kullanımıyla iletişim yaygınlaşması ve hızlanması sebebiyle karşımıza çıkmaya başlayan bir kurumdur. Sosyal medya ve internet kullanımının artması ile kişilerin internet ortamlarında suç işlemesi kolaylaşmıştır.

Teknolojide yaşanan gelişmeler hayatın her alanına dokunduğundan bu alana bağlı olarak bilişim suçu türü gelişmiştir. Bu kapsamda hukuk sisteminde de bilişim alanında yeni hukuki düzenlemelerin yapılması gündeme gelmiş olup internet ortamında işlenen suçların önlenmesi amacıyla 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun yürürlüğe girmiştir.

ERİŞİMİN ENGELLENMESİ NEDİR? HUKUKİ TANIMI VE KAPSAMI

Erişimin engellenmesi, internet ortamında hukuka aykırı içerikler üretilmesi üzerine yayınlanan içeriğin çeşitli yöntemlerle yayından kaldırarak erişimine engel olunmasını ifade eder. 5651 sayılı kanun madde 8 hükmüne göre yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaçına bağlı olarak hâkim, cumhurbaşkanlığı, bakanlıkların talebi üzerine başkan tarafından internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak erişimin engellenmesi kararı verilebilir. Erişimin engellenmesi, özel hayatın gizliliğini ihlal eden yayın, kısım, bölüm, resim, video ile ilgili olarak (URL şeklinde) içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla uygulanır.

Bununla beraber 5651 sayılı kanun, yalnızca toplumu ilgilendiren konularda değil, bireylere, kişilik haklarının en temel parçalarından olan özel hayatın gizliliğini ilgilendiren konularla ilgili ihlaller halinde erişimin engellenmesi veya içeriğin kaldırılması tedbiri talebinde bulunma hakkı vermiştir. Kişi erişimin engellenmesiyle ilgili talepte bulunurken hakkın ihlaline neden olan yayının tam adresi (URL), hangi açılardan hakkın ihlal edildiğine ilişkin açıklama ve kimlik bilgilerini ispatlayacak bilgilere yer vermelidir. Bu bilgilerde eksiklik olması hâlinde talep işleme konulmaz.

İÇERİK KALDIRMA NEDİR? YASAL DAYANAKLARI VE AMAÇLARI

İnternet ortamında hukuka aykırı içerikler nedeniyle asıl sorumlu olanlara çoğunlukla ulaşılamamaktadır. Anonim içerikleri paylaşanların kimliği ya ortaya çıkarılamamakta ya da yer sağlayıcılar yurt dışında bulunmaktadır. İçerik kaldırma, yayımlanan ve hukuka aykırılık teşkil eden içeriklerin içeriğin kaldırılmasıdır. İçeriğin kaldırılmasıyla birlikte zararlı içeriğe ulaşmak önlenmektedir.

İçerik kaldırmanın yasal dayanakları, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’da düzenlenmiştir.  5651 sayılı Kanun’un genel gerekçesinde, bu kanunun ailenin, çocukların ve gençlerin internet dahil elektronik iletişim araçlarının kötüye kullanılmasından kaynaklanan tehlikelerden korunması amacıyla düzenlendiği belirtilmektedir. Bu tehlikeler arasında uyuşturucu ve uyarıcı madde bağımlılığı, intihara yönlendirme, cinsel istismar, kumar ve benzeri kötü alışkanlıkları teşvik eden yayın içerikleri sayılmaktadır.

ERİŞİMİN ENGELLENMESİ VE İÇERİK KALDIRMA ŞARTLARI

Bir kimsenin 5651 sayılı Kanun’un 8. Maddesinde sayılan katalog suçları oluşturan yayınlara ilişkin veya özel hayatın gizliliğini ihlal edecek içeriklerin internet ortamında paylaşılması halinde, mağdur olan kişi içeriğin kaldırılmasını veya erişimin engellenmesini talep edebilir. Ancak, bu süreçte dikkate alınması gereken önemli yasal düzenlemeler ve değişiklikler bulunmaktadır. Hem BTK Başkanı’nın doğrudan içeriği çıkarma yetkisi hem de sulh ceza hakimliklerinin kişilik haklarının ihlali nedeniyle internet yayınlarına erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması yetkileri Anayasa Mahkemesi kararıyla (AYM 03.03.2021 T. 2018/99 E. ve 2021/14 K. sayılı kararı) iptal edilmiştir. Bu nedenle, 5651 sayılı kanunun eski hükümleri artık geçerli değildir. Yeni düzenlemelerde, ifade özgürlüğü ile kişilik haklarının korunması arasındaki dengenin gözetilmesi gerekmektedir. Erişim engelleme ve içerik kaldırma kararlarının ölçülü, adil ve gerekçeli olması önemlidir.

Erişimin Engellenmesi ve İçerik Kaldırma Şartları

• Suçun İnternet Vasıtasıyla İşlenmesi: Hem erişimin engellenmesi hem de içeriğin yayından kaldırılması için öncelikle suçun internet yayını yoluyla işlenmiş olması gerekmektedir.
• Kamu Düzeni ve Kamu Yararı:
  • Erişimin engellenmesi için, kamu düzeni, milli güvenlik, genel sağlık veya suç işlenmesinin önlenmesi gibi sebeplerle de erişim engellenebilir.
  • Ancak, sadece kamu düzeniyle ilgili bir suç işlenmesi otomatik olarak erişim engelleme nedeni değildir. Bu durumun, somut olayda kamu yararının bulunmasıyla desteklenmesi gerekmektedir.
• Kişilik Haklarının İhlali:
  • 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesi uyarınca, kişilik haklarının ihlali nedeniyle erişimin engellenmesi ve içerik kaldırma kararları verilebiliyordu. Ancak, bu madde Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildiği için şu anda bu gerekçeyle sulh ceza hakimlikleri tarafından erişim engelleme veya içerik kaldırma kararı verilemez.
• İçeriğin Yayından Kaldırılması: İçeriğin yayından kaldırılması için suçun internet yayını yoluyla işlenmiş olması gerekmektedir.

HANGİ DURUMLARDA ERİŞİMİN ENGELLENMESİ KARARI VERİLİR?

İnternet ortamında yapılan yayınlarla ilgili olarak erişimin engellenmesi kararı verilmesine yol açan durumlar, 5651 Sayılı Kanun’un 8.maddesinde düzenlenmiştir. Bu kararlar, belirli suçların işlenmesi veya kamu düzeninin korunması gibi nedenlerle alınabilir.

Türk Ceza Kanunu’nda Belirtilen Suçlar: 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nda yer alan bazı suçların internet ortamında işlenmesi durumunda erişimin engellenmesi kararı verilebilir. Bu suçlar şunlardır:

• • İntihara yönlendirme (TCK madde 84)
  • Çocukların cinsel istismarı (TCK madde 103, birinci fıkra)
  • Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (TCK madde 190)
  • Sağlık için tehlikeli madde temini (TCK madde 194)
  • Müstehcenlik (TCK madde 226)
  • Fuhuş (TCK madde 227)
  • Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (TCK madde 228)

Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar: 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun‘da yer alan suçların internet ortamında işlenmesi durumunda erişimin engellenmesi kararı alınabilir.

Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun’daki Suçlar: 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun‘da belirtilen suçların internet ortamında işlenmesi halinde erişim engellenebilir.

Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’ndaki Suçlar: 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu‘nun 27. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında yer alan suçların internet ortamında işlenmesi halinde erişimin engellenmesi kararı verilebilir.

Gecikmesinde Sakınca Bulunan Haller: Yaşam hakkı, kişilerin can ve mal güvenliği, milli güvenlik, kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması gibi nedenlerle, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de erişimin engellenmesi kararı verilebilir. Bu tür durumlarda Cumhurbaşkanlığı veya ilgili bakanlıkların talebi üzerine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Başkanı tarafından erişimin engellenmesi kararı alınabilir.

Şans Oyunları ile İlgili Suçlar: 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 3. maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde tanımlanan kurum ve kuruluşlar, kendi görev alanına giren suçların internet ortamında işlendiğini tespit etmeleri halinde erişimin engellenmesi kararı alabilirler.

Erişimin engellenmesi kararları, ihlalin gerçekleştiği yayın, kısım veya bölüm ile ilgili olarak (URL vb. şeklinde) içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle verilir. Ancak teknik olarak ihlale ilişkin içeriğe erişimin engellenmesi yapılamadığı veya ilgili içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla ihlalin önlenemediği durumlarda, internet sitesinin tümüne yönelik olarak erişimin engellenmesi kararı verilebilir.

HANGİ İÇERİKLER İÇİN KALDIRMA TALEBİNDE BULUNULABİLİR?

İnternet ortamında yayınlanan ve belirli suçları oluşturan içerikler için kaldırma talebinde bulunulabilir. Bu içerikler, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun, 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’nda belirtilen suçları kapsamaktadır. Bu suçların yanı sıra, yaşam hakkı, kişilerin can ve mal güvenliği, milli güvenlik, kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması gibi nedenlerle de içerik kaldırma ve erişimin engellenmesi talep edilebilir. Bu tür durumlarda, Cumhurbaşkanlığı veya ilgili bakanlıkların talebi üzerine Başkan tarafından karar alınabilir.

İÇERİK KALDIRMA TALEBİ NASIL YAPILIR?

5651 sayılı kanunun 9.maddesine göre internet ortamında yayımlanan içerik nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek veya tüzel kişiler, öncelikle içerik sağlayıcısına veya yer sağlayıcısına başvurarak içeriğin kaldırılmasını isteyebilmekteydiler. Bu kişilerin taleplerine içerik veya yer sağlayıcısı tarafından en geç yirmi dört saat içinde geri dönüş yapılması gerekmekteydi. Kişiler bu yola başvurmadan direkt sulh ceza hakimliğine başvurarak da erişimin engellenmesini isteyebilmekteydiler ve hakimin en geç yirmi dört saat içinde karar vermesi gerekmekteydi. Ancak, 5651 sayılı İnternet Kanunu’nda yapılan değişiklikler ve Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) iptal kararları nedeniyle, bu süreçte önemli değişiklikler yaşanmıştır. Mevcut durumda, içerik kaldırma talepleriyle ilgili olarak farklı yöntemler ve başvuru mercileri bulunmaktadır.

5651 Sayılı Kanun Kapsamında İçerik Kaldırma Süreci (İptal Edilen ve Değişen Kısımlar)

• 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesi: Bu madde, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Başkanına, kanunda belirtilen katalog suçlarından birinin işlendiğine dair yeterli şüphe bulunması halinde erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması kararı verme yetkisi tanımaktaydı. Ancak, AYM’nin iptal kararları sonucunda, BTK Başkanının içeriği çıkarma yetkisi iptal edilmiştir. Şu anda BTK Başkanı’nın yalnızca erişim engelleme yetkisi bulunmaktadır. AYM, bu madde kapsamında verilen içeriğin çıkarılması kararlarının, ceza yargılaması sürecinden bağımsız olarak sadece BTK Başkanının tespitiyle uygulanmasının masumiyet karinesini ihlal ettiğini belirtmiştir.
• 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesi: Bu madde, kişilik hakları ihlal edilen kişilerin sulh ceza hakimliğine başvurarak içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi talebinde bulunabilmesini düzenlemekteydi. Sulh ceza hakimlikleri, bu başvuruları 24 saat içinde karara bağlamak ve verilen kararların 24 saat içinde uygulanmasını sağlamakla yükümlüydü. Ancak, AYM, 9. maddeyi iptal etmiştir. Bu kararın yürürlüğe girmesiyle sulh ceza hakimliklerinin içerik kaldırma yetkisi de sona ermiştir. 10 Ekim 2024 tarihi itibarıyla bu maddeye dayalı içerik kaldırma talepleri sulh ceza hakimlikleri tarafından kabul edilmemektedir. AYM, bu iptal kararında, sulh ceza hakimliklerinin çelişmeli yargılama yapmadan ve somut olaydan bağımsız gerekçelerle karar verdiğini tespit etmiştir.

5651 Sayılı Kanun’un 9. maddesinin iptal edilmesiyle sulh ceza hakimliklerinin erişim engelleme ve içerik kaldırma kararı verme yetkisi sona erdiğinden, bu konuda şu an için doğrudan bir başvuru yolu bulunmamaktadır. 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesinin iptali ile birlikte “uyar-kaldır” yöntemi şu anki haliyle yasal dayanağını kaybetmiştir. Ancak yeni bir düzenleme yapılana kadar, kişilerin haklarını korumak için 5187 sayılı Basın Kanunu’nun 14. maddesi uyarınca düzeltme ve cevap hakkını kullanabilmeleri veya 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 24. maddesi uyarınca hukuki koruma talebinde bulunabilmeleri mümkündür.

Basın Kanunu Kapsamında Düzeltme ve Cevap Hakkı: İnternet haber sitelerinde yer alan ve kişilik haklarınızı ihlal ettiğini düşündüğünüz yayınlar için, 5187 sayılı Basın Kanunu’nun 14. maddesi uyarınca düzeltme ve cevap hakkınızı kullanabilirsiniz. Ancak, bu hak yalnızca “internet haber siteleri” olarak kabul edilen ve mevkute kaydı bulunan yayınlar için geçerlidir.

Türk Medeni Kanunu Kapsamında Hukuki Koruma Talebi: 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 24. maddesine dayanarak, kişilik haklarınıza hukuka aykırı bir saldırı yapıldığında, mahkemeden bu saldırının önlenmesini talep edebilirsiniz. Bu madde, ancak belirli yasal gerekçelerle haklı kılınmadıkça kişilik haklarına yapılan her saldırıyı hukuka aykırı kabul etmektedir.

ERİŞİMİN ENGELLENMESİ VE İÇERİK KALDIRMA

ERİŞİMİN ENGELLENMESİ VE İÇERİK KALDIRMADA YETKİLİ KURUMLAR

İnternet ortamında içerik üretmek basılı eserlerde içerik üretmeye kıyasla çok daha basit ve masrafsızdır. Bu içerikler daha kolay erişilebilir olduğundan oldukça yaygınlaşmış olup bu nedenle özel hayatın gizliliğinin kolayca ihlal edilebilmesine de sebep olmuştur. Ancak internet ortamında sınırsız bir özgürlüğün olamayacağı aşikardır.  İnternet ortamındaki yayınlarla ilgili olarak ve 5651 Sayılı Kanun’un 8.maddesinde sayılan katalog suçlara ilişkin olarak  içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararları verme yetkisine sahip kurumlar ve merciler şunlardır:

• Hâkim: Soruşturma aşamasında, içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararlarını verebilir.
• Mahkeme: Kovuşturma aşamasında, içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararlarını verebilir.
• Cumhuriyet Savcısı: Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, soruşturma aşamasında içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verebilir. Ancak bu karar, 24 saat içinde hakimin onayına sunulmalıdır.
• Başkan (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı):
  • Kanunda belirtilen suçları oluşturan yayınlara ilişkin olarak re’sen erişimin engellenmesi kararı verebilir. BTK Başkanının katalog suçları oluşturan internet yayını olsa dahi doğrudan içeriği çıkarma kararı veremeyeceğinin unutulmaması gerekmektedir.
  • Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, yaşam hakkı, kişilerin can ve mal güvenliği, milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması gibi nedenlerle Cumhurbaşkanlığı veya ilgili bakanlıkların talebi üzerine erişimin engellenmesi kararı verebilir.
• İlgili Bakanlıklar: Milli güvenlik, kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması ile ilgili bakanlıklar, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Başkan’dan erişimin engellenmesi kararı talep edebilir.
• Cumhurbaşkanlığı: Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Başkan’dan erişimin engellenmesi kararı talep edebilir.
• Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde tanımlanan kurum ve kuruluşlar: Kendi görev alanına giren suçların internet ortamında işlendiğini tespit etmeleri halinde erişimin engellenmesi kararı alabilirler.

Bu kararların uygulanması için Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (Kurum)‘na gönderilir. Kurum, kararların uygulanmasını sağlar. Ayrıca, Kurum, hakim ve mahkeme kararlarına itiraz edebilir.

ERİŞİM ENGELLEME KARARLARINI YERİNE GETİRECEK MERCİLER

Erişim engelleme kararlarını yerine getirecek merciler 5651 Sayılı Kanun’un 8.maddesi bağlamında şöyledir:

• İçerik, Yer ve Erişim Sağlayıcılar: Erişim engelleme kararlarının en önemli uygulayıcıları, içerik sağlayıcılar, yer sağlayıcılar ve erişim sağlayıcılardır. Kararların kendilerine bildirilmesinin ardından, ilgili içeriği yayından kaldırmak veya erişimi engellemekle yükümlüdürler. Bu yükümlülük, kararın bildirilme anından itibaren en geç dört saat içinde yerine getirilmelidir.
• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (Kurum):
  • Hâkim, mahkeme veya Cumhuriyet savcısı tarafından verilen içerik çıkarma ve/veya erişimi engelleme kararlarının birer örneği, gereğinin yapılması için Kuruma gönderilir.
  • Başkan tarafından verilen erişimin engellenmesi kararlarının uygulanması için ilgili içerik ve yer sağlayıcılara iletilir.
  • İdari tedbir olarak verilen erişimin engellenmesi kararının yerine getirilmemesi durumunda, Başkan tarafından erişim sağlayıcılara idari para cezası verilebilir. İdari para cezasının verilmesinin ardından 24 saat içinde kararın yerine getirilmemesi halinde, Kurum tarafından yetkilendirmenin iptaline karar verilebilir.
  • Kurum, mahkeme ve hakim kararlarına itiraz edebilir.
  • Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde tanımlanan kurum ve kuruluşlar kendi görev alanına giren suçların internet ortamında işlendiğini tespit ettiklerinde, erişimin engellenmesi kararlarını uygulatmak üzere Kuruma gönderirler.
• Cumhuriyet Başsavcılığı: Başkan tarafından, içeriği suç teşkil eden yayınları yapanların kimliklerinin belirlenmesi halinde, Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur. Ayrıca, bu suçların faillerine ulaşmak için gerekli bilgiler, içerik, yer ve erişim sağlayıcılar tarafından hakim kararı üzerine adli mercilere verilir.
• İlgili Mahkemeler ve Hakimler:
  • Soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı tarafından verilen erişimin engellenmesi kararları, 24 saat içinde hakim onayına sunulur. Hakim, kararını en geç 24 saat içinde verir. Aksi takdirde karar kendiliğinden kalkar.
  • Cumhurbaşkanlığı veya ilgili bakanlıkların talebi üzerine Başkan tarafından verilen erişimin engellenmesi kararları da, 24 saat içinde sulh ceza hakimin onayına sunulur. Hakim, kararını 48 saat içinde açıklar. Aksi takdirde, karar kendiliğinden kalkar.

ERİŞİMİN ENGELLENMESİ VE İÇERİK KALDIRMA SÜRESİ

Soruşturma aşamasında, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından verilen erişimin engellenmesi kararları, 24 saat içinde hâkimin onayına sunulmalıdır. Hâkim, kararını en geç 24 saat içinde verir. Eğer bu süre içinde karar onaylanmazsa, tedbir Cumhuriyet savcısı tarafından derhal kaldırılır.

Cumhurbaşkanlığı veya ilgili bakanlıkların talebi üzerine Başkan tarafından verilen erişimin engellenmesi kararları, 24 saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulur. Hâkim, kararını 48 saat içinde açıklar. Aksi halde, karar kendiliğinden kalkar.

İdari tedbir olarak verilen erişimin engellenmesi kararının yerine getirilmemesi durumunda, Başkan tarafından erişim sağlayıcılara idari para cezası verilebilir. İdari para cezasının verilmesinin ardından 24 saat içinde kararın yerine getirilmemesi halinde, Kurum tarafından yetkilendirmenin iptaline karar verilebilir.

Soruşturma sonucunda kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilirse veya kovuşturma evresinde beraat kararı verilirse, içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı kendiliğinden hükümsüz kalır. Bu durumda, Cumhuriyet savcısı veya mahkeme, hükümsüz kalan karara konu internet adresini belirterek ilgili kararın bir örneğini Kuruma gönderir.

ERİŞİM ENGELİ VE İÇERİK KALDIRMA KARARLARINA İTİRAZ

Kişiler bazen internet ortamında yaptığı paylaşımlarla suça sebep olarak başkalarının kişilik haklarını zedeleyebileceği gibi bazı durumlarda da erişimi engellenen kişi zarara uğrayabilir. Bu nedenle erişimin engeline itiraz veya kaldırılan içeriğe itiraz kavramları ortaya çıkacaktır. Erişim engeli kararına itiraz kararın kim tarafından verildiğine göre değişiklik göstermektedir.

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Başkanı’nın, katalog suçlar kapsamında verdiği erişim engelleme kararlarına karşı itiraz yolu açık değildir. Kanunda, BTK Başkanı tarafından verilen kararlara karşı herhangi bir kanun yolu veya yargısal denetim mekanizması öngörülmemiştir.  Oysa, Cumhuriyet savcısı veya hakim tarafından verilen erişim engelleme kararlarına karşı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre itiraz yolu bulunmaktadır.

5651 Sayılı Kanun’un AYM tarafından iptal edilen 9.maddesi bağlamında iptal öncesinde sulh ceza hakimliklerinin, kişilik haklarının ihlali nedeniyle verdiği erişim engelleme ve içerik kaldırma kararlarına karşı itiraz mekanizması bulunmaktaydı. Bu itirazlar bir üst numaralı Sulh Ceza Hakimliğine yapılıyordu ve genellikle yazılı savunmayla sınırlı bir inceleme yapılıyordu. Anayasa Mahkemesi’nin 10 Ekim 2024 itibarıyla yürürlüğe giren iptal kararıyla birlikte, sulh ceza hakimliklerinin bu konudaki yetkisi tamamen sona ermiştir. Bu nedenle, mevcut durumda sulh ceza hakimliklerinin verdiği kararlara itiraz yolu da artık bulunmamaktadır.

SOSYAL MEDYA PLATFORMALARINDA ERİŞİM ENGELİ VE İÇERİK KALDIRMA

Günümüzde sosyal medya kullanımının artmasıyla birlikte insanlar kolay ulaşılabilir hale gelmiş olup bu ortamlarda hakaret, tehdit gibi kişisel hayatı ihlal eden suçlar, bu suçları işleyenler için kendilerine kolaya ulaşılamayacağı düşüncesi nedeniyle günlük hayata kıyasla sanal ortamlarda daha yaygın hale gelmiştir. Mağdur olan kişilerin korunması amacıyla bu konuda özel düzenlemeler yapılmış, bu düzenlemelerle mağduriyet oluşturan içeriklerin engellenmesi veya kaldırılması sağlanmıştır. Kamuyu ilgilendiren konularda da içeriğin kaldırılması kararı resen alınabilmektedir.

Sosyal medya platformlarında karşılaştığınız bir içerik nedeniyle erişim engelleme veya içerik kaldırma talebinde bulunmak için izleyebileceğiniz yollar, mevcut yasal düzenlemeler ve Anayasa Mahkemesi kararları doğrultusunda şekillenmektedir. 10 Ekim 2024 itibarıyla, 5651 sayılı Kanun’da yapılan değişiklikler ve Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararları nedeniyle bazı yetki ve süreçler değişmiştir.

Mevcut durumda, sosyal medya platformlarında karşılaştığınız bir hak ihlali durumunda başvurabileceğiniz bazı yollar ve öneriler bulunmaktadır: Yeni düzenlemelerle birlikte, asliye hukuk mahkemelerine başvurarak hem tazminat talebinde bulunabilir hem de erişimin engellenmesi veya içeriğin kaldırılması talebinde bulunabilirsiniz. Acil durumlarda ihtiyati tedbir yoluyla da erişimin engellenmesi veya içeriğin kaldırılması talep edilebilir.

İhlal oluşturan içeriğin aynı zamanda suç teşkil ettiğini düşünüyorsanız, Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunabilirsiniz. Soruşturma aşamasında sulh ceza hakimi (yeni düzenlemelerle), kovuşturma aşamasında ise ceza mahkemesi nezdinde erişimin engellenmesi veya içeriğin kaldırılması talep edilebilir.

Basın Kanunu kapsamında, internet haber sitelerinde yer alan yayınlar nedeniyle haklarınızın ihlal edildiğini düşünüyorsanız, düzeltme ve cevap hakkınızı kullanabilirsiniz. Ancak her internet yayınının “internet haber sitesi” niteliğinde olmadığı unutulmamalıdır.

TELİF VE MARKA İHLALİ HALİNDE İNTERNETTEN İÇERİK KALDIRMA

Hayatımızın her alanında yer alan internet ortamı, bazı kişiler için de kendisinin bilgi, beceri ve yaratıcılığını bilim, müzik, edebiyat, güzel sanatlar, sinema alanlarında ortaya koyduğu eserlerle paylaştığı bir alandır. Telif hakkının ihlali, başka kişilere ait fikir ürünlerinin izinsiz olarak değiştirilmesi, sunulması, kendine aitmiş gibi paylaşılması, eserin satılması, kiraya verilmesi gibi şekillerde karşımıza çıkabilir.

Telif ve marka ihlali internet ortamında en çok ihlal edilen haklar arasındadır. Ülkemizde bu haklar 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümleriyle korunmaktadır. Bu kanunun amacı fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri icra eden kişileri korumaktır. Hakkı ihlal edilen eser sahibi ilk olarak içerik veya yer sağlayıcısına başvurarak ihlale konu olan içeriğin gün içinde kaldırılmasını talep edebilir, içerik sağlayıcı bu talebe üç gün içinde uymazsa eser sahibi Cumhuriyet Savcılığına başvurarak ilgili içerikle ilgili servis sağlayıcının hizmeti durdurması talep edebilir.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu madde 4 hükmüne göre ‘’Dijital iletim de dahil olmak üzere işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla servis ve bilgi içerik sağlayıcılar tarafından eser sahipleri ile bağlantılı hak sahiplerinin bu kanunda tanınmış haklarının ihlali halinde, hak sahiplerinin başvuruları üzerine ihlale konu eserler içerikten çıkarılır. Bunun için hakları haleldar olan gerçek veya tüzel kişi öncelikle bilgi içerik sağlayıcısına başvurarak üç gün içinde ihlalin durdurulmasını ister. İhlalin devamı halinde bu defa, Cumhuriyet Savcısına yapılan başvuru üzerine, üç gün içinde servis sağlayıcıdan ihlale devam eden bilgi içerik sağlayıcısına verilen hizmetin durdurulması istenir.’’

ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİNİ İHLAL HALİNDE ERİŞİM ENGELLEME VE İÇERİK KALDIRMA

Özel hayat, kişinin sadece kendisinin belirlediği kişilere açtığı, bilinmesini istemediği, koruduğu hayatıdır. Her insan mahrem hayatına saygı gösterilmesini hak etmektedir. Bu hak yasayla güvence altına alınmış bir haktır. Özel hayat sosyal yaşamın birçok alanında karşımıza çıkar.

İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna doğrudan başvurarak içeriğe erişimin engellenmesi tedbirinin uygulanmasını isteyebilir. Yapılan bu başvuruda hakkın ihlaline neden olan yayının URL adresi, hakkın hangi açıdan ihlal edildiğine ilişkin açıklama ve kimlik bilgilerine yer verilir. Kurum kendisine gelen bu talebi uygulanmak üzere derhal ilgili birime bildirir. Erişim sağlayıcılar bu talebi en geç dört saat içerisinde yerine getirir.

Erişimin engellenmesini talep eden kişiler, erişimin engellenmesi talebinde bulundukları saatten itibaren yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin kararına başvurmalıdır. Hâkim, internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatın gizliliğinin ihlal edilip edilmediğini değerlendirerek kararını en geç kırk sekiz saat içinde açıklar ve doğrudan Kuruma gönderir. Aksi halde erişimin engellenmesi tedbiri kendiliğinden kalkar.

Hâkim tarafından verilen karara karşı, Başkan tarafından 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre itiraz yoluna gidilebilir.

Erişimin engellenmesine konu içeriğin yayından çıkarılması durumunda, hâkim kararı kendiliğinden hükümsüz kalır.

Özel hayatın gizliliğinin ihlaline bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, doğrudan Başkanın emri üzerine erişimin engellenmesi Kurum tarafından yapılır. Bu durumda, Başkan tarafından verilen erişimin engellenmesi kararı, yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulur. Hâkim kararını kırk sekiz saat içinde açıklar.

ERİŞİMİN ENGELLENMESİ VE İÇERİK KALDIRMA DİLEKÇESİ ÖRNEĞİ

… NÖBETÇİ SULH CEZA HAKİMLİĞİ’NE

Mağdur                      : TC kimlik numarası, isim soy ismi ve adresi

Vekili                          : İsim, soy ismi, baro sicil numarası, adres

Dilekçenin Konusu   : 5651 sayılı kanun uyarınca internet yoluyla özel hayatın gizliliğinin ihlali nedeniyle ilgili içeriğe erişimin engellenmesi taleplidir.

Açıklamalar               :

Müvekkilimin özel hayatının gizliliği …/…/…/ tarihinde … (şikayete konu olan ilgili sitenin linkleri liste halinde yazılabilir) internet sitesi üzerinden izin alınmadan fotoğrafları kullanılmak suretiyle ihlal edilmiştir.

5651 sayılı kanunun 9.maddesi hükmüne göre ‘’İçerik nedeniyle hakları ihlal edildiğini iddia eden kişi içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması halinde yer sağlayıcısına başvurarak kendisine ilişkin içeriğin yayından çıkarılmasını ve yayındaki kapsamından fazla olmamak üzere hazırladığı cevabı bir hafta süreyle internet ortamında yayımlanmasını isteyebilir. İçerik veya yer sağlayıcı kendisine ulaştığı tarihten itibaren iki gün içinde talebi yerine getirir. Bu süre zarfında talep yerine getirilmediği takdirde reddedilmiş sayılır. Talebin reddedilmiş sayılması halinde kişi on beş gün içerisinde yerleşim yeri sulh ceza mahkemesine başvurarak içeriğin yayından kaldırılmasına ve yayındaki kapsamından fazla olmamak üzere hazırladığı cevabın bir hafta süreyle internet ortamında yayımlanmasına karar verilmesini isteyebilir.’’

İlgili Mevzuat            : 5651 sayılı Kanun, 5237 sayılı Kanunun 134.maddesi

Sonuç ve istem           : Yukarıda bahsedilen nedenler doğrultusunda, müvekkil açısından telafisi güç zararlar doğmaması adına 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanuna aykırı olarak ilgili sitede paylaşılan resimlere erişimin engellenmesi, içeriklerin kaldırılmasına karar verilmesini arz ederim.

                                                                                                                      İsim- Soy İsmi

                                                                                                                      İmza

SIKÇA SORULAN SORULAR

Erişimin Engellenmesi Kararı Nedir?

Erişimin engellenmesi, internet ortamında kişilik haklarını ve özel hayatın gizliliğini ihlal eden hukuka aykırı içerikler üretilmesi üzerine yayınlanan içeriğin çeşitli yöntemlerle yayından kaldırarak erişimine engel olunmasını ifade eder. 5651 sayılı kanun madde 8 hükmüne göre yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaçına bağlı olarak hâkim, cumhurbaşkanlığı, bakanlıkların talebi üzerine internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak erişimin engellenmesi kararı verilebilir. Erişimin engellenmesi, özel hayatın gizliliğini ihlal eden yayın, kısım, bölüm, resim, video ile ilgili olarak (URL şeklinde) içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla uygulanır.

Erişimin Engellenmesi Talebi Nasıl Yapılır?

İnternet ortamında yayınlanan ve belirli suçları oluşturan içerikler için erişimin engellenmesi talep edilebilir. Bu suçlar, Türk Ceza Kanunu’nda (intihara yönlendirme, çocukların cinsel istismarı, uyuşturucu madde kullanılmasını kolaylaştırma, vb.), Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun’da, Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da ve Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’nda yer alır. Erişimin engellenmesi kararı, soruşturma aşamasında hâkim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından verilir. Kovuşturma aşamasında ise bu karar mahkeme tarafından verilir. Başkan tarafından da re’sen erişimin engellenmesi kararı verilebilir. Erişimin engellenmesi kararları, ilgili içeriğe erişimin engellenmesi (URL bazlı) şeklinde uygulanır. Ancak teknik olarak bu mümkün değilse, internet sitesinin tamamına erişim engellenebilir. İçeriğin yayından çıkarılması durumunda, erişimin engellenmesi kararı kendiliğinden hükümsüz kalır.

Özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler, doğrudan Kuruma başvurarak içeriğe erişimin engellenmesini isteyebilirler. Başvuruda, ihlale neden olan yayının adresi (URL), ihlal nedeni ve kimlik bilgileri sunulmalıdır. Kurum, bu talebi Birliğe bildirir ve erişim sağlayıcılar, tedbiri en geç dört saat içinde uygulamak zorundadır. Erişimin engellenmesini talep eden kişi, 24 saat içinde sulh ceza hâkimine başvurmalıdır. Hâkim, 48 saat içinde kararını açıklar ve doğrudan Kuruma gönderir. Aksi halde erişim engelleme tedbiri kalkar.

Erişim Engelini Kim Koyar?

Erişim Engeli Hangi Mahkemede Görülür?

Özel hayatın gizliliğinin ihlalinde erişimin engellenmesi kararının verilmesi için görevli yargı merci sulh ceza hakimliğidir. Yetkili sulh ceza hakimliği mağdurun yerleşim yerindeki veya oturduğu yerdeki sulh ceza hakimliğidir. Erişimin engellenmesi kararını soruşturma evresinde hakim, kovuşturma evresinde ise mahkeme verir. Soruşturma evresinde gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda Cumhuriyet Savcısı tarafından da erişim engellenmesine karar verilebilir.

Erişim Engellendi Nasıl Kaldırılır?

Erişim engeli kararına itiraz kararın kim tarafından verildiğine göre değişiklik göstermektedir. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Başkanı’nın, katalog suçlar kapsamında verdiği erişim engelleme kararlarına karşı itiraz yolu açık değildir. Kanunda, BTK Başkanı tarafından verilen kararlara karşı herhangi bir kanun yolu veya yargısal denetim mekanizması öngörülmemiştir.  Oysa, Cumhuriyet savcısı veya hakim tarafından verilen erişim engelleme kararlarına karşı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre itiraz yolu bulunmaktadır.

5651 Sayılı Kanun’un AYM tarafından iptal edilen 9.maddesi bağlamında iptal öncesinde sulh ceza hakimliklerinin, kişilik haklarının ihlali nedeniyle verdiği erişim engelleme ve içerik kaldırma kararlarına karşı itiraz mekanizması bulunmaktaydı. Bu itirazlar bir üst numaralı Sulh Ceza Hakimliğine yapılıyordu ve genellikle yazılı savunmayla sınırlı bir inceleme yapılıyordu. Anayasa Mahkemesi’nin 10 Ekim 2024 itibarıyla yürürlüğe giren iptal kararıyla birlikte, sulh ceza hakimliklerinin bu konudaki yetkisi tamamen sona ermiştir. Bu nedenle, mevcut durumda sulh ceza hakimliklerinin verdiği kararlara itiraz yolu da artık bulunmamaktadır.

Erişim Engeli Getirilen Siteye Girmek Suç Mu?

Kanunlar toplum düzenini korumak, kişilerin zarar görmesini önlemek amacıyla yazılmıştır. Bu yüzden konulan her yasağın belirli bir nedeni vardır. Erişim engeli getirilen siteye girmenin suç olup olmaması siteden yararlanma şeklinize göre değişir. Erişim engeli siteye giriş yapmak tek başına bir suç oluşturmaz ancak kısıtlama getirilen siteye giriş yaparak sitenin içeriği aracılığıyla bir suç işlenirse suç oluşur.

E-Devlet Erişim Engeli Nedir?

İnternet ortamındaki bir içeriğin suç teşkil ettiğini, özel hayatın gizliliğini ihlal ettiğini düşünen kişiler bu içeriğe erişimin engellenmesi için Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na E-Devlet üzerinden başvuru yapabilir.

Hangi Durumlarda Erişimin Engellenmesi Kararı Alınabilir?

Suç olmasa da özel hayatın gizliliğini ihlal eden her türlü içeriğin kaldırılması talebinde bulunulabilir. Özel hayatının gizliliği ihlal edilen kişiler doğrudan sulh ceza hakimliğine başvurarak erişimin engellenmesini isteyebilirler. Bu durumda hakimin söz konusu başvuruyu en geç yirmi dört saat içinde duruşma yapmaksızın karara bağlaması gerekir.

İçerik Kaldırma Nedir?

İnternet ortamında hukuka aykırı içerikler nedeniyle asıl sorumlu olanlara çoğunlukla ulaşılamamaktadır. Anonim içerikleri paylaşanların kimliği ya ortaya çıkarılamamakta ya da yer sağlayıcılar yurt dışında bulunmaktadır. İçerik kaldırma, yayımlanan ve hukuka aykırılık teşkil eden içeriklerin içerik sağlayıcı tarafından kaldırılmasıdır. İçeriğin kaldırılmasıyla birlikte zararlı içeriğe ulaşmak önlenmektedir.

Erişim Engeli Kararı Kalıcı Mıdır?

Özel hayatın gizliliğini ihlal eden içeriklere konulan erişim engeli kararı kalıcıdır ancak tedbir amaçlı konulan erişim engeli kararları geçici olabilir. Erişimin engellenmesi kararı tedbir amaçlı konulmuş ve bu karara itiraz edilmemişse geçici olarak verilen karar kalıcı hale gelebilir.

Sosyal Medya Platformlarında Erişim Engeli Nasıl Uygulanır?

Sosyal medya üzerindeki bir paylaşım içeriğinde örneğin mizah amaçlı kurulmuş olan bir Instagram sayfasının bir gönderisinde kişinin özel hayatının ihlal edilmesine sebep olan bir paylaşım varsa sadece o gönderiye erişim engellenir tüm sayfaya erişim engellenmez. Ancak sadece o gönderiye erişimin engellenmesi hak ihlali oluşumunun önlenmesinde yetersiz kalmışsa tüm sayfaya erişim engellenebilir.

Hakaret veya İftira İçeren İçerikler İçin Nasıl Bir Yol İzlenir?

Hakaret ve iftiraya uğradığını iddia eden kişiler içerik sağlayıcısına, içerik sağlayıcısına ulaşamaması halinde yer sağlayıcısına başvurarak içeriğin kaldırılmasını veya erişimin engellenmesini isteyebilirler. Bu kişilerin taleplerine yirmi dört saat içinde dönüş yapılması gerekmektedir. Kişilerin direkt sulh ceza hakimliğine başvurması halinde hakim başvuruyu yirmi dört saat içerisinde duruşmasız olarak sonuçlandırır.

  ECE YİVRİK