İFTİRA SUÇU VE CEZASI

İftira suçu, yetkili makamlara ihbar veya şikayette bulunarak ya da basın ve yayın yoluyla, işlemediğini bildiği halde, hakkında soruşturma ve kovuşturma başlatılmasını ya da idari bir yaptırım uygulanmasını sağlamak için bir kimseye hukuka aykırı bir fiil isnat etmek olarak kanunda tanımlanmıştır. Yani, bu suçun faili, bir kişiye işlemediğini bildiği halde onun hakkında suç uydurmaktadır. İsnat edilen bu suç belirli ve somut olmak durumundadır. Belirli olmayan bir fiilden kaynaklı suç isnadı iftira suçunu oluşturmayacaktır.

Yine işlediği suç nedeniyle kendisi hakkında soruşturma ve kovuşturma yapılmasını engellemek amacıyla, başkasına ait kimliği veya kimlik bilgilerini kullanan kimse de iftira suçuna ilişkin hükümlere tabi tutulmaktadır. İftira suçu, şikayete tabi bir suç değildir. Bu suçta mağdur hem şahıs hem de kamu makamlarıdır. Zira, iftira nedeniyle soruşturma yahut idari yaptırım uygulayan kamu makamı bu suçtan etkilenmektedir. Savcılık, resen soruşturma açmak zorundadır.

İFTİRA SUÇU NEDİR? HUKUKİ TANIMI VE KAPSAMI

İftira, kelime anlamıyla suçlu olmayan kişiyi suçlamak amacıyla haksız yere bir suçu yüklemektir. İftira, kişinin haklarını ihlal ettiği gibi kişiye maddi ve manevi yönden zarar verebilir. Bu sebeple iftira, suç olarak tanımlanmıştır. İftira suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 267. Maddesinde düzenlenmiş olup “Adliyeye karşı suçlar” bölümünde yer almaktadır.

İftira suçu bir kişiye ihbar, şikâyet ya da basın yayın yoluyla işlemediği bir suçu işlemiş gibi isnat ederek o kişi hakkında kovuşturma ve soruşturma yapılmasının sağlanmasıdır. Bu duruma sebebiyet veren kişi kanunda belirlenen yaptırımlarla karşılaşır. Suçun mağduru hem kişiler hem de kamu makamlarıdır.

TÜRK CEZA KANUNU’NDA İFTİRA SUÇU

Türk Ceza Kanunu’nda iftira suçu 267. Maddede aşağıdaki gibi düzenlenmiştir:

Madde 267- (1) Yetkili makamlara ihbar veya şikâyette bulunarak ya da basın ve yayın yoluyla, işlemediğini bildiği halde, hakkında soruşturma ve kovuşturma başlatılmasını ya da idari bir yaptırım uygulanmasını sağlamak için bir kimseye hukuka aykırı bir fiil isnat eden kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Türk Ceza Kanunu’nun 267. Maddesi iftira suçunun ne şekilde meydana gelebileceğini açıklamaktadır. Buna göre fail, mağdurun yapmadığını bildiği halde yapmış gibi onun hakkında kovuşturma ya da soruşturma yapılmasına neden olmaktadır.

İFTİRA SUÇUNUN ŞARTLARI

İftira suçunun manevi unsuru, fail ile yaptığı eylem arasındaki ilişkinin manevi boyutudur. Failin suçu ne niyetle ve nasıl işlediğine bakılır. İftira suçu bakımından failin niyeti açıkça suçu işlememiş bir kişiyi suçu işlemiş gibi göstermek ve mağduru zor durumda bırakmaktır. Fail kastı olmadan bu kişi hakkında suç duyurusunda bulunamaz, ihbar edemez. Bu sebeple failin kast ile hareket edebileceğini görürüz.

İftira suçunun maddi unsurları ise elbette fail, mağdur, fiil ve suçu oluşturan konudur.

• Fail, hukuka aykırı bir eylemde bulunmamış kişinin masum olduğunu bilerek hukuka aykırı bir eylem yapmış gibi masum kişinin aleyhinde soruşturma veya kovuşturma açılmasına yönelik eylemde bulanan kişidir. Fail bu hareketiyle suçu işlemediğini bildiği kişinin suçu işlemiş gibi işlem görmesini amaçlar.
• Mağdur ise failin bu hareketinden zarar gören kişidir. Çoğu zaman fail, mağdurun itibarını sarsmak amacıyla böyle bir eylemde bulunmaktadır. Mağdur hukuka aykırı eylemde bulunmamış ancak bulunduğu yönünde ihbar ya da şikâyet olan ve suçtan zarar gören kişidir.
• İftira suçunda eylem seçimlik hareketli suç olarak nitelendirilmektedir. Burada fail, mağdur hakkında bulunacağı iftirayı mağdura yaptırım uygulanması için yetkili yerlere şikâyet veya ihbar yoluyla gerçekleştirebilir. Failin yalnızca şikâyet ya da yalnızca ihbar etmesi suçun oluşması için yeterlidir. İkisinin bir arada yapılması aranmaz.
• Suçun konusu ise suçu işlememiş bir kişiye suçu işlediğine yönelik yapılan isnattır. Failin isnat etmesi sadece kovuşturma veya soruşturmaya yönelik olmayıp disiplin cezası aldırmaya yönelik de olabilir. Failin isnat ettiği suç Türk Ceza Kanunu’nda açıkça suç olarak belirlenmiş olmalıdır.

İFTİRA SUÇUNUN CEZAİ YAPTIRIMLARI

Türk Ceza Kanunu’nun 267. Maddesi uyarınca iftira suçunun cezai yaptırımı somut olayın şartlarına göre değişkenlik gösterebilmektedir. İftira suçunun basit halinin işlenmesi halinde kişi 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Fiilin maddî eser ve delillerini uydurarak iftirada bulunulması halinde, ceza yarı oranında artırılır.

Yüklenen fiili işlemediğinden dolayı hakkında beraat kararı veya kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş mağdurun aleyhine olarak bu fiil nedeniyle gözaltına alma ve tutuklama dışında başka bir koruma tedbiri uygulanmışsa, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza yarı oranında artırılır.

Yüklenen fiili işlemediğinden dolayı hakkında beraat kararı veya kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş olan mağdurun bu fiil nedeniyle gözaltına alınması veya tutuklanması halinde; iftira eden, ayrıca kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçuna ilişkin hükümlere göre dolaylı fail olarak sorumlu tutulur.

Mağdurun ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis cezasına mahkûmiyeti halinde, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

Mağdurun mahkûm olduğu hapis cezasının infazına başlanmış ise beşinci fıkraya göre verilecek ceza yarısı kadar artırılır.

İFTİRA SUÇUNDA CEZA ARTTIRIMI VE NİTELİKLİ HALLER

İftira eyleminde bulunulurken sahte delil kullanmak ve maddi eser uydurmak verilecek cezayı yarı oranında artırır.

İftira ile kendisine suç yüklenen ve beraat ya da kovuşturmaya yer olmadığı kararı alan kişiye iftira atılması sebebiyle gözaltı ya da tutuklama haricinde güvenlik tedbiri uygulanmışsa faile verilecek ceza yarı oranında artırılır.

Beraat ya da kovuşturmaya yer olmadığı kararını alan mağdur, uğradığı iftira sebebiyle gözaltına alınır ya da tutuklanırsa iftirada bulunan kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma hükümlerine göre de yargılanır.

Mağdur hapis cezasına mahkûm edilip cezanın infazına başlanmışsa verilecek ceza yarı oranında artırılır.

İFTİRA SUÇU VE ETKİN PİŞMANLIK CEZA İNDİRİMİ

Etkin pişmanlık hükümleri, failin işlediği suç sebebiyle kendiliğinden pişman olarak zararı eski haline getirmeye ve adalete yardımcı olmaya yönelik davranışta bulunması ve bu davranışı mahkemede verilecek karardan önce gerçekleştirmesi gerekmektedir. Failin etkin pişmanlıktan yararlanabilmesi için kanunda açıkça etkin pişmanlıktan yararlanabilecek bir suç işlemiş olması ve etkin pişmanlık şartlarını yerine getirmiş olması gerekir.

Ceza indirimi ise kanunda belirlenen hallerde, verilecek cezanın kanunun öngördüğü şekilde indirilmesidir.

Türk Ceza Kanunu’nun 269. Maddesi uyarınca fail, mağdur için kovuşturma başlamadan önce işlediği suçtan vazgeçerse etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanarak hakkında verilecek ceza dörtte üç oranında indirilebilir. Mağdur hakkında kovuşturma başlamış ancak hüküm verilmeden fail iftiradan dönerse cezası üçte iki, mağdur hakkında mahkûmiyet verildikten sonra pişmanlık gösterirse yarısı, verilen cezanın infazına başlandıktan sonra dönerse üçte biri oranında indirim uygulanabilir.

SOSYAL MEDYADA İFTİRA SUÇU

İftira suçunun oluşması yalnızca yetkili makamlara ihbar ya da şikâyet yoluyla gerçekleşmez. Seçimlik hareket olarak nitelendirilen bu suçun oluşması için basın yayın ya da internet, sosyal medya araçları yoluyla da iftirada bulunulması yeterli görülmüştür. Failin sosyal medyada suçu işlemediğini bildiği bir kişiye bir suçu isnat eden kişi iftira suçunun faili olabilir. Yetkili makamlar sosyal medyada yayılan bir haberi olayın şartlarına göre ihbar kabul edip soruşturma açabilirler. Bu suretle de iftira suçu işlenebilir.

İFTİRA SUÇUNDA DELİL TOPLAMA VE İSPAT

Mağdurun iftiraya uğradığını mahkeme huzurunda kanıtlaması gerekir.  İftiraya uğradığına yönelik şikâyette bulunması ve akabinde soruşturma açılması için kuvvetli şüphe oluşturacak somut delillerin varlığı aranır. Bu deliller olayın şartlarına göre değişkenlik gösterebilir. Tanık ifadeleri, hukuka uygun olarak edinilmiş ses ve görüntü kayıtları, yazışma olarak kabul edilebilecek mesaj, e-posta gibi yazılı belgeler ve bilirkişi raporları iftira suçunun ispat edilmesi için delil niteliği taşıyabilir.

İFTİRA SUÇUNDA ŞİKÂYET VE ZAMANAŞIMI SÜRELERİ

İftira suçunun zamanaşımı süresi suçun işlenmesinden itibaren 8 yıl olarak belirlenmiştir. Suçun işlendiği tarihten itibaren 8 yıl içerisinde mağdur şikâyette bulunma hakkına sahiptir. Bu süre dava zamanaşımı süresi olarak nitelendirilir. 8 yıllık dava zamanaşımı süresi geçtikten sonra iftira suçu soruşturulamaz.

İFTİRA SUÇUNDA UZLAŞMA VE HUKUKİ SONUÇLARI

İftira suçu tarafların uzlaşması halinde son bulmaz. Taraflar uzlaşmış olsa bile iftira suçunun kovuşturulmasına ve soruşturulmasına re ’sen devam edilir. Taraflar kendi aralarında tazminat talebine ilişkin uzlaşabilirler ancak bu uzlaşmanın iftira suçunun soruşturulmasına ve kovuşturulmasına bir etkisi olmamaktadır. İftira suçunun varlığına ilişkin kuvvetli şüphe ve delillerin varlığı halinde taraflar aralarında uzlaşsalar bile Cumhuriyet savcısı iddianame düzenlemektedir.

İFTİRA SUÇUNDA MAĞDURUN TAZMİNAT HAKKI

İftira suçuna uğrayan kişinin tazminat hakları doğar. Mağdurun maddi tazminat talebinde bulunabilmesi için uğradığı bu iftira suçu sebebiyle maddi bir zarara uğramış olması aranır. Maddi tazminat talebinde, iftira suçu sebebiyle uğradığı maddi zararın giderilmesini ister. Manevi tazminat talebinde bulunabilmesi için ise yine iftira suçu nedeniyle manevi olarak gördüğü zararın giderilmesini talep eder.

Bu manevi zarar farklı şekillerde meydana gelebilir. Mağdur iftiraya uğradıktan sonra üzüntü, yıpranma ve hastalık geçirmesi gibi durumlarda olayın şartları da göz ününde bulundurularak manevi tazminat talebinde bulunabilir. Fakat unutulmamalıdır ki tazminat ve ceza boyutu farklı kavramlardır. İftira suçu sebebiyle tazminat talep eden kişi, bunun için ayrıca Asliye Hukuk Mahkemelerinde tazminat davası açması gerekmektedir.

SUÇ UYDURMA VE İFTİRA SUÇU FARKI

İftira suçunda fail, suçu işlemediğini bildiği bir kişiye belli bir suçu işlediğini isnat ederek bu kişinin hukuki yaptırımla karşılaşmasını amaçlar. Bu isnadı şikâyet ya da ihbar yoluyla yapabileceği gibi basın yayın veya sosyal medya aracılığıyla da yapabilir.

Suç uydurma suçunda ise fail, işlenmediğini bildiği bir suçun işlendiğine dair yetkili makamlara ihbarda bulunması ya da işlenmeyen bir suçu işlenmiş gibi gösterecek şekilde delil ve şüphelerle soruşturma açılmasına sebebiyet vermesiyle oluşur.

İftira suçunda fail, mağdurun bir suçu işlemediğini bilerek kimliği belirlenebilen bu mağdura suçu isnat etmektedir. Suç uydurma suçunda ise fail işlenmemiş bir suçu belli bir kişiye isnat etmeden ya da kimlik belirtmeden işlenmiş gibi göstermektedir.

İFTİRA SUÇU VE CEZASI

SIKÇA SORULAN SORULAR

İftira Suçu İçin Şikayet Süresi Nedir?

İftira suçuna uğrayan mağdur, suçun işlenme tarihinden itibaren 8 yıl içerisinde yetkili makamlara iftiraya uğradığına dair şikayette bulunabilir. Yine aynı süre içerisinde mağdur şikayette bulunmamış olsa bile Cumhuriyet savcısı suçun varlığından haberdar olması ile ya da suçun varlığına ilişkin kuvvetli şüphe oluşturacak delillerin varlığı halinde re’sen soruşturma başlatabilir.

Bir İnsana İftira Atmanın Cezası Nedir?

İftira suçunun basit halinin cezası TCK 267 uyarınca 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezasıdır. Yine aynı maddede iftira suçunun işleniş biçimlerine göre verilecek ceza hakkında ne kadar indirim ya da artırım yapılacağı belirtilmiştir. İftira suçuna ilişkin verilecek ceza somut olayın şartlarına göre değişkenlik göstermektedir.

İftira Suçunda Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?

Mağdur, suçun işlenmesinden itibaren 8 yıl içerisinde iftiraya uğradığına ilişkin dava açabilir.  Bu süre dava zamanaşımı süresi olarak nitelendirilir. Mağdur süresi içinde dava açmamış ise bu suça ilişkin dava açma hakkını kaybedebilir.

İftira Suçunda Haksız Yere Suçlanan Kişinin Hakları Nelerdir?

İftiraya uğrayan kişi iftira suçunun işlendiğine dair soruşturma ve kovuşturma yapılması amacıyla yetkili yerlere şikayette bulunma hakkına sahiptir. Mağdur iftiraya uğraması sebebiyle maddi ya da manevi zarar görmüşse bu zararın tazminini istemek üzere maddi ve manevi tazminat talebinde bulunma hakkına sahiptir.

Sosyal Medyada İftira Suç Teşkil Eder Mi?

Tck madde 267 uyarınca iftira eyleminin basın yayın yoluyla suçu işlemediği failce bilinen kişiye karşı cezai yaptırım oluşturmak amacıyla gerçekleştirilmesi iftira suçunu oluşturmaktadır. Sosyal medya bir kitle iletişim aracı olduğundan iftira suçunun sosyal medya aracılığıyla gerçekleştirilmesi suç teşkil eder.

Haksız Yere İftira Atıldığında Nasıl Bir Hukuki Süreç İzlenir?

Haksız yere iftiraya uğrayan kişi iftiraya uğradığında kanunda öngörülen süre içerisinde yetkili yerlere konu ile ilgili şikayette bulunabilir. Bulunduğu şikayeti destekleyecek şekilde somut delillere ya da kuvvetli şüphe oluşturacak unsurlara sahipse Cumhuriyet savcısı konu ile ilgili iddianame hazırlayabilir. Şikayet haklı bulunursa soruşturma ve kovuşturma evrelerine geçilebilir.

Mağdur yetkili Asliye ceza mahkemesine giderek şikayette bulunabilir. Dava açılırsa mağdur iddiasını kuvvetlendirecek delilleri mahkemeye sunabilir. Mahkeme dava sonucunda bir karar verir. Bu karara göre hareket edilir.

İftira Suçu İşleyen Kişi Hakkında Hangi Mahkemeye Başvurulur?

İftira suçuna uğrayan kişi, iftira suçuna uğradığına dair dava açmak için Cumhuriyet Başsavcılıklarına müracaatta bulunabilir. İftira suçuna ilişkin görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir.

Telefon Veya Mesaj Yoluyla İftira Suç Sayılır Mı?

Bir kişi iftiraya uğradığına dair şikayette bulunuyorsa bu iddiasını kuvvetlendirmelidir. Eğer failin telefon ya da mesaj yoluyla iftirada bulunduğu anlaşılıyorsa mağdur bu telefon ya da mesaj kayıtlarını mahkemede failin aleyhine delili olarak sunabilir.

İftira Suçu İle Hakaret Suçu Arasındaki Farklar Nelerdir?

İftira suçunda fail, mağdurun suçu işlemediğini bildiği halde işlemiş gibi yaptırımla karşılaşması için mağdura bir suçu isnat etmesidir. Mağdurun bu iftira ile haysiyetinin zarar görmesini de amaçlayabilir.

Hakaret suçunda ise fail, hakarete uğrayana bir suç isnat etmemektedir. Hakaret suçunda mağdurun haysiyetine zarar vermek istenebilir ancak mağdura bir suç isnat edilmez. Hakaret suçunun faili mağdurun onur, şeref ve haysiyetine zarar vermek amacıyla somut şekilde tabiri caizse söven kişidir.

Bir Kişi Hakkında Asılsız Suçlama Yapılması İftira Suçu Sayılır Mı?

Bir kişi hakkında o kişinin bir suçu işlemediğini bilmekle birlikte biz yaptırımla karşılaşmasını sağlamak amacıyla bir suç isnat etmek iftira suçu kapsamına girmektedir. Asılsız suçlama yapan kişi mağdurun suçsuz olduğunu biliyorsa buna rağmen bir yaptırımla karşılaşması ya da haysiyetinin zarar görmesi için mağdura o suçu isnat ediyorsa bu iftira suçunu oluşturur.

İftira Suçu Nasıl İspatlanır?

İftira suçu çeşitli hukuki delillerin varlığı ile ispat edilebilir. Tanık ifadeleri, yazılı belge ve metinler (sms, e posta vb.), bilirkişi raporları, ses ve görüntü kayıtları gibi iftira suçunun varlığına yönelik kuvvetli deliller ile iftira suçu ispat edilebilir.

İftira Atılan Kişi Tazminat Alabilir Mi?

İftira atılan kişi iftira suçu sebebiyle maddi bir zarara uğradıysa maddi tazminat talebinde bulunarak uğradığı bu zararın tazminini isteme hakkına sahiptir. Bunun dışında eğer mağdur iftiraya uğraması sebebiyle manevi zarar gördüyse mahkemeden manevi zararının giderilmesine yönelik manevi tazminat talep edebilir.

Ecenur Baysal