Boş Senet, borç ilişkilerinde sıklıkla kullanılan, bir borcun yazılı bir belgeyle güvence altına alınmasını sağlayan kıymetli evrak türüdür. Türk Ticaret Kanunu’nun 645. maddesi, kıymetli evrakın temel unsurlarını düzenlerken senedi bu bağlamda değerlendirir. Bu yazıda, boş senet örneği, senet düzenleme kuralları ve senetle ilgili hukuki süreçler hakkında detaylı bilgi verilecektir. Senetler ve boş senet kullanımı hakkında daha fazla bilgiye ihtiyaç duyarsanız, Harbiye Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.
İÇİNDEKİLER
BOŞ SENET NEDİR?
Senet, bir kişinin, belirli bir borcu ödeyeceğini veya bir şeyi yapacağını taahhüt ettiği yazılı bir belgedir. Türk Ticaret Kanunu’nun 645. maddesi, kıymetli evrakı şu şekilde tanımlar:
“Kıymetli evrak öyle senetlerdir ki, bunların içerdikleri hak senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez.”
Bu tanımdan hareketle senetler, bir borç veya alacak ilişkisinin kayıt altına alınması ve garanti altına alınması amacıyla düzenlenir. Bono olarak bilinen senet türü, uygulamada en yaygın kullanılan kıymetli evraklardan biridir.
bos-senet-ornegi
BONO NEDİR?
Bono, borçlunun, alacaklıya belirli bir bedeli ödemeyi taahhüt ettiği kıymetli bir evraktır. Senedin düzenleyicisi, senette belirtilen lehtara (alacaklıya) belirli bir parayı ödemeyi kabul eder. Bonoda şu tür bir ifade yer alır:
“Bu bono karşılığında (X) kişisine 1.000 TL ödeyeceğim.”
Bu durumda:
- Lehtar (alacaklı): Parayı alacak kişi.
- Borçlu: Parayı ödemeyi taahhüt eden kişi.
BOŞ SENETTE BULUNMASI GEREKEN ZORUNLU UNSURLAR
Türk Ticaret Kanunu’nun 776. maddesi, bir bononun geçerli olabilmesi için şu unsurları taşıması gerektiğini belirtir:
- “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” İbaresi:
Senedin üzerinde açıkça “bono” ya da “emre yazılı senet” ifadesi bulunmalıdır.
- Şartsız Bir Ödeme Vaadi:
Borçlunun, senette belirtilen miktarı şartsız bir şekilde ödeyeceğini taahhüt etmesi gerekir.
- Belirli Bir Tutar:
Boş Senet üzerinde, ödenecek olan tutar açıkça belirtilmelidir.
- Ödeme Yeri:
Paranın ödeneceği yer senette belirtilmelidir.
- Lehtarın Adı:
Parayı alacak kişinin adı ve soyadı senet üzerinde yer almalıdır.
- Düzenleme Tarihi ve Yeri:
Senedin hangi tarihte ve nerede düzenlendiği açıkça yazılmalıdır.
- Düzenleyenin İmzası:
Senedi düzenleyen borçlunun, senedi imzalaması zorunludur.
Eksik Unsurların Sonuçları:
Bono üzerindeki bu unsurlardan herhangi biri eksikse, senet bono niteliğini kaybeder. Ancak, adi bir borç senedi olarak geçerliliğini koruyabilir.
BOŞ SENET NASIL DÜZENLENİR?
Boş Senet düzenlemek, yukarıda belirtilen zorunlu unsurların eksiksiz bir şekilde doldurulmasıyla gerçekleştirilir. Kırtasiyeden alınan senetlerin kullanımı, pratik ve yaygın bir yöntemdir. Ancak senet düzenlenirken şu hususlara dikkat edilmelidir:
- Bilgilerin Doğru ve Eksiksiz Doldurulması:
Senet üzerindeki tüm bilgiler açık ve okunaklı bir şekilde doldurulmalıdır.
- Borçlunun İmzası:
İmza, senedin geçerliliği için zorunludur. İmzasız bir senet geçersizdir.
- Kefalet Durumu:
Senede kefil olunacaksa, kefilin adı, soyadı ve imzası VE EVLİ İSE EŞİNİN RIZASI senette yer almalıdır.
- Doldurulan Alanların Boş Kalmaması:
Boş bırakılan alanlar, sonradan suistimale neden olabileceği için mutlaka doldurulmalıdır.
- Bono üzerinde çift vade olmaması:
Bono üzerinde genellikle sık yapılan hata çift vade durumudur. Yani ödeme günü ve vade tarihinin farklı tarihler şeklinde yazılmasıdır. Bu durumda bono kambiyo vasfını yitirecek olup kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile tahsili de talep edilemez.
- Bono düzenlenme tarihinin vade tarihinden önce olması:
Bono üzerinde genellikle sık yapılan başka bir hata ise bononun düzenlendiği tarihin vade tarihinden öncesine ait olmamasıdır. Yani düzenlenme tarihinin vade tarihinden sonraki bir tarihe ait olmasıdır. Düzenlenme tarihi senedin verildiği zamanı, vade tarihi ise senedin ödeneceği zamanı ifade eder. Bu durumda bono üzerinde senedin hiçbir zaman vade tarihinden sonra düzenlendiğinin iddia edilebilmesi mümkün değildir. Bu şekilde düzenlenen bonoların da hukuken geçerliliği ve kambiyo vasfı yoktur.
doldurulmus-senet-ornegi
BOŞ SENET KULLANIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Boş senet, doldurulmamış veya eksik doldurulmuş senetleri ifade eder. Boş senet kullanımı ciddi hukuki riskler taşır. Borçlu, boş bir senede imza attığında, senedin sonradan kötü niyetli bir şekilde doldurulması durumunda ciddi mağduriyet yaşayabilir. Hukuken açık bono verilmesi geçerli bir durum olup senedin hukuki ilişkinin dışında düzenlendiğinin ispatı da borçluya aittir. Bu durumda da çoğunlukla HMK 200 düzenlemesi kapsamında yazılı bir delil ile ispatı mümkündür. Aksi durumda bono geçerli hale geleceği gibi alacaklı tarafından sonradan gerçeğe aykırı şekilde düzenlenen bononun borçlu tarafından aksinin de ispatı mümkün olmayacaktır.
Bu nedenle:
- Boş senet imzalamaktan kaçınılmalıdır.
- Senetteki tüm alanlar doldurulduktan sonra imza atılmalıdır.
- Eğer senet zorunlu olarak boş imzalanacaksa, bu durum yazılı bir protokol ile kayıt altına alınmalıdır.
SENET ÖDENMEZSE NE OLUR?
Senedin belirtilen vadede ödenmemesi durumunda alacaklı, kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip başlatabilir. Bu süreç şu şekilde işler:
- Protesto Çekmeli
Alacaklı tarafından vadesinde ödenmeyen bono cirantalarına karşı müracaat edilebilmesi için senedin vade tarihinden itibaren 2 iş günü içerisinde ödemem protestosu gönderilmesi gerekmektedir. Aksi durumda alacaklı ciranta diğer cirantalardan alacağını isteme hakkını kaybedecektir.
- İcra Takibi:
Alacaklı tarafından protestoya rağmen senedin ödenmemesi durumunda, senedi icra dairesine sunarak kambiyo takiplerine mahsus haciz yolu ile takip talebinde bulunur.
- Ödeme Emri:
İcra dairesi, borçluya örnek 10 ödeme emri gönderir. Borçlunun, ödeme emrini aldıktan sonra:
- 5 gün içinde borca veya imzaya itiraz etme, zamanaşımında bulunma hakkı vardır. Ancak bu itirazların tamamı icra mahkemesine yapılmak zorundadır. İcra müdürlüğünün bu itirazı incelenmesinde yetkisi söz konusu değildir.
- 5 gün içinde ödeme yapma hakkı vardır.
Borçlu tarafından 5 gün içinde itiraz edilmez ve 5 gün içerisinde de borç ödenmezse alacaklı tarafından takip kesinleştirilerek borçlunun tüm malvarlığının haczedilmesi mümkündür.
- Haciz İşlemi:
Borçlu, ödeme yapmaz ve itirazda bulunmazsa haciz işlemleri başlatılır. Borçlunun taşınır ve taşınmaz malları, maaşı veya banka hesaplarına haciz konulabilir.
SENETLERDE CİRO VE DEVRİN ÖNEMİ
Senet, ciro edilerek üçüncü bir kişiye devredilebilir. Bu durum, senedin ticari hayatta kolayca kullanılabilmesini sağlar. Ancak:
- Senedi devralan kişi, borçludan borcun ödenmesini talep edebilir.
- Borçlu, temel ilişkiye dayalı bir itiraz ileri süremez.
SONUÇ: SENET KULLANIMINDA HUKUKİ DESTEK ALMANIN ÖNEMİ
Boş Senet, ticari ilişkilerde güvence sağlayan önemli bir araçtır. Ancak, hukuki boyutları oldukça karmaşıktır ve yanlış düzenleme veya kullanım durumunda mağduriyetlere yol açabilir. Bu nedenle:
- Boş Senet düzenlerken veya boş bir senede imza atmadan önce hukuki destek almanız önemlidir.
- Senetle ilgili sorunlarınızda uzman bir avukattan danışmanlık hizmeti alarak hak kayıplarınızı önleyebilirsiniz.
Harbiye Hukuk Bürosu, senet düzenleme, boş senet riskleri ve kambiyo senetlerine ilişkin takip süreçlerinde profesyonel destek sunmaktadır. Sorularınız için bizimle iletişime geçebilirsiniz.