ADİ ORTAKLIK NEDİR? KURULUŞU VE ŞARTLARI

Adi ortaklık; iki veya daha fazla kişinin emeklerini ve mallarını ortak bir amaca ulaşmak amacıyla birleştirdiği sözleşme ile kurulan, ortaklık yapısının sermayeden ziyade ortakların kişiliğine bağlı olarak şekillendiği bir ortaklıktır. Adi ortaklık, en az iki ortağın ortaklığa bir sermaye getirip emeklerini ortaya koyarak iktisadi bir amacın gerçekleşmesi için rızai bir sözleşme ile anlaşmasıyla kurulur.

ADİ ORTAKLIK NEDİR?

Adi ortaklık tanımı mevzuatta 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 620/1 hükmünde yapılmıştır. Hükümdeki tanıma göre adi ortaklık sözleşmesi, iki ya da daha fazla kişinin emeklerini ve mallarını ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üstlendikleri sözleşmedir. Ticaret şirketleri Türk Ticaret Kanunu (TTK) hükümleri ile düzenlenmiş iken adi ortaklık ise TBK ile düzenlenmiştir. Dolayısıyla adi ortaklık, TTK anlamında bir ticaret ortaklığı değildir ve ortaklık hakkında TTK değil, TBK hükümleri uygulanacaktır.

ADİ ORTAKLIĞIN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

1- Adi ortaklık, kişi ortaklığıdır.

Adi ortaklık, kişi ortaklığıdır. Adi ortaklığın niteliği gereği kişi ortaklığı olması, TBK’nın adi ortaklığı düzenleyen hükümlerinden de anlaşılmaktadır. Örneğin, TBK m. 638 hükmünde düzenlendiği üzere ortaklar, birlikte veya bir temsilci aracılığı ile, bir üçüncü kişiye karşı, ortaklık ilişkisi çerçevesinde üstlendikleri borçlardan, aksi kararlaştırılmamışsa müteselsilen sorumlu olurlar. Yine TBK m. 625/1 hükmünde düzenlendiği üzere yönetim, sözleşme veya kararla yalnızca bir veya birden çok ortağa ya da üçüncü bir kişiye bırakılmış olmadıkça, bütün ortaklar ortaklığı yönetme hakkına sahiptir.

2- Adi ortaklık, karşılıklı güven ve iyi niyete dayanır.

Adi ortaklığın karşılıklı güven ve iyi niyete dayanması kapsamında ortakların birbirlerine karşı özen borcu, sadakat yükümlülüğü ve rekabet yasağı da bulunmaktadır. Rekabet yasağı TBK m. 626 hükmünde düzenlenmiştir. Hükme göre ortaklar, kendilerinin veya üçüncü kişilerin menfaatine olarak, ortaklığın amacını engelleyici veya zarar verici işleri yapamazlar. Özen borcu ise TBK m. 628 hükmünde düzenlenmiştir. Hükme göre her ortak, ortaklık işlerinde kendi işlerinde olduğu ölçüde çaba ve özen göstermekle yükümlüdür. Her ortak, diğerlerine karşı, kendi kusuruyla verdiği zararları, başka işlerde ortaklığa sağladığı menfaatlerle mahsup ettirme hakkı olmaksızın gidermekle yükümlüdür. Ortaklık işlerini ücret karşılığı yürüten ortak, vekâlet hükümlerine göre sorumlu olur.

3- Adi ortaklığın tüzel kişiliği yoktur.

Adi ortaklığı diğer şirket türlerinden ayıran en temel özellik tüzel kişiliklerinin olmamasıdır. Tüzel kişilerin kendilerini oluşturan mal ve kişilerden bağımsız olarak bir varlığı var iken adi ortaklık tüzel kişiliğe haiz olmadığından ayrı bir varlıklarından söz edilemeyecektir.

ADİ ORTAKLIK KURMAK İÇİN GEREKEN ŞARTLAR NELERDİR?

Adi ortaklığın kurulması için belirli şartlar gerekmektedir. TBK m. 620/1 hükmündeki tanımdan da anlaşılacağı üzere kişi, sermaye, sözleşme, ortak bir amaç ve ortakların bu amaç etrafında birlikte hareket etme unsurları; adi ortaklığın kurulması için gereken şartlardır.

1- Kişi Unsuru

Adi ortaklığın kurulabilmesi için en az iki kişinin varlığı gerekmektedir. Ortaklar gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilmektedir. Ortak gerçek kişilerin tam ehliyetli olması gerekmektedir. Tam ehliyetsizlerin ve sınırlı ehliyetsizlerin adi ortaklık sözleşmesi yapabilmeleri, mevzuatta öngörüldüğü şekilde ve mevzuat sınırları içerisinde kanuni temsilcileri vasıtasıyla mümkün olabilecektir.

2- Sermaye Unsuru

Adi ortaklığın kurulabilmesi için her ortağın ortaklığa sermaye getirmesi gerekmektedir. TBK m. 638/1 hükmünde öngörüldüğü üzere ortaklık için edinilen veya ortaklığa devredilen şeyler, alacaklar ve ayni haklar, ortaklık sözleşmesi çerçevesinde elbirliği hâlinde bütün ortaklara ait olmaktadır. Dolayısıyla ortakların adi ortaklık kurulurken getirdikleri sermayeler birleşerek ortaklığın sermayesini oluşturmaktadır. Ortakların ortaklık sermayesindeki mülkiyet sahipliği, el birliğiyle mülkiyettir.

3- Sözleşme Unsuru

Adi ortaklığın kurulabilmesi için en az iki kişinin karşılıklı rızaya dayanan ve karşılıklı iradelerine uyan bir sözleşme oluşturması gerekmektedir. Sözleşmenin kurulması için ortakların karşılıklı ve iradelerine uygun beyanları yeterli olup bir şey verilmesine gerek yoktur. Mevzuatta adi ortaklık sözleşmesi şekle tabi tutulmadığından bu sözleşme, sözlü olarak da yapılabilecektir.

4- Müşterek Amaç

Adi ortaklığın kurulabilmesi için en az iki kişinin ortak bir amaca ulaşmak için bir araya gelmesi gerekmektedir. Ortak amacın iktisadi bir amaç olması gerekmektedir.

5- Ortakların Ortaklık Amacı Etrafında Birlikte Hareket Etmeleri

Adi ortaklığın kurulabilmesi için yukarıda sayılan şartların yanı sıra ortakların ortaklık amacını gerçekleştirmek için altık-üstlük ilişkisinde olmadan karşılıklı iyiniyete dayanarak çaba sarf etmesi ve ortaklığın amacına zarar verecek hareketlerden uzak durması gerekmektedir.

ADİ ORTAKLIK NEDİR KURULUŞU VE ŞARTLARI

ADİ ORTAKLIK NASIL KURULUR?

Adi ortaklığın kurulması herhangi bir şekle tabi tutulmamıştır. Dolayısıyla en az iki ortağın emeklerini ve mallarını ortak bir amaca ulaşmak amacıyla birleştirmek için sözleşme kurmasıyla adi ortaklık kurulmuş olacaktır. Ortaklar adi ortaklık sözleşmesini noter huzurunda imzalayabileceği gibi kendi aralarında da imzalayabileceklerdir. Ortaklar arasında sözleşmenin kurulmasıyla adi ortaklık kurulmuş olacaktır.

ADİ ORTAKLIK SÖZLEŞMESİ NEDİR? NASIL HAZIRLANIR?

Adi ortaklık sözleşmesinin tanımı TBK m. 620/1 hükmünde yapılmıştır. Hükümdeki tanıma göre adi ortaklık sözleşmesi, iki ya da daha fazla kişinin emeklerini ve mallarını ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üstlendikleri sözleşmedir.  Adi ortaklık sözleşmesi hazırlanırken her sözleşmenin olaya özgü bir şekilde düzenlenmesi gerektiği dikkate alınarak, örnek sözleşmeler doldurularak ortaklık sözleşmesi yapılmamalıdır. Sözleşmede ortaklığın adı, adresi, amacı ve konusu, sermayeye ilişkin hususlar, ortakların kar ve zarara katılım şartları; ortak iradelerine uygun bir şekilde belirlenmeli ve sözleşme bu şekilde hazırlanmalıdır.

ADİ ORTAKLIK TİCARET SİCİLİNE TESCİL EDİLİR Mİ?

Adi ortaklıkların tüzel kişilikleri bulunmamaktadır. Dolayısıyla ticaret siciline tescil zorunluluğu bulunmamaktadır. Talep halinde ise ticaret siciline tescil edilebilmeleri mümkündür.  Tüzel kişiliği haiz ticaret şirketlerinin müştereken belli bir amacı gerçekleştirmek ve kâr elde etmek için kurdukları ve müştereken yönettikleri tüzel kişiliği bulunmayan ortaklıklar aracılığıyla işletilen ticarî işletmeler de talep edilmesi hâlinde ticaret siciline tescil edilir. Bu şekilde ticaret siciline tescili istenilen tüzel kişiliği olmayan ortaklıklar aracılığıyla işletilen ticarî işletmelerin, ticaret siciline tescilinin istenebilmesi için söz konusu ortaklığa ilişkin sözleşmenin yazılı olarak hazırlanması ve notere onaylatılması zorunludur. Düzenlenen sözleşmede;

1- Ortaklığa ilişkin tarafların ticaret unvanları, merkez adresi, temsil ve ilzama yetkilileri,

2- Ortaklığın açık olarak bir ticarî işletme işletmek üzere oluşturulduğu ve bu hususa konu ticarî işletmenin unvanı, adresi, amaç ve konusu, herhangi bir süre ile kurulmakta ise bu süre,

3- Ortaklığa konu ticarî işletmenin kimler tarafından temsil edileceği, pilot veya lider ortağın kim olduğu hususları belirtilmek kaydıyla gerekli görülecek diğer hususlara yer verilir. Ayrıca, sosyal güvenlik, vergi ve kamu ihale mevzuatı gibi ilgili mevzuat gereği aranılan diğer şartlar bu sözleşmede açıkça gösterilir.

ADİ ORTAKLIK KURULUŞU VE TESCİL İŞLEMİNDE GEREKEN BELGELER

Adi ortaklık kurulurken öncelikli gereken belge, adi ortaklığın kuruluş şartlarından da biri olan adi ortaklık sözleşmesidir. Adi ortaklık sözleşmesi dışında da birtakım belgeler gerekmektedir. Ticaret siciline kayıt yapılması istenildiği takdirde her ortağın ayrı ayrı sicile kayıt yaptırması gerekmektedir.

Ticaret sicil kaydı için istenen belgeler şunlardır:

• Adi ortaklık sözleşmesi
• 2 adet fotoğraf
• Kimlik fotokopisi
• İmza sirküleri
• İkametgâh
• Muhasebeciye verilmiş vekaletname
• Kira sözleşmesi

Vergi dairesi kaydı için istenen belgeler şunlardır:

• Kira sözleşmesi
• Vergi dairesi şifre talepleri için şifre talep formu
• İşe başlama bildirimi
• E-tebligat formu

Ticaret şirketlerinin adi ortaklık yapması durumunda ticaret sicili müdürlüğüne sunulması gereken evraklar şunlardır:

• Başvurunun yapılacağı Mersis kaydının takip numarası
• Ticaret Sicili Müdürlüğüne dilekçe
• Ticaret Odası Başkanlığına dilekçe
• Kurucuların imzaları noter tarafından onaylanmış adi ortaklık sözleşmeleri
• Adi ortaklığı temsile yetkili kılınmış kişilerin işletme unvanı altında düzenlenen ıslak imzalı imza beyannameleri
• Adi ortaklığa tarafların ticari şirketlerinin tüzel kişiliklerinin devam ettiğine dair son tescili içeren ticaret sicili gazetesi onaylı örnekleri veya ticaret sicili müdürlüklerinden alınacak belgeler
• Oda kayıt beyannamesi

ADİ ORTAKLIK KURULUŞ MALİYETİ

Adi ortaklığın kuruluş maliyeti hakkında net bir miktar belirtmek yanlış olacaktır. Adi ortaklık kurulurken maliyet gerektirecek işlemler; noter işlemleri için yapılan giderler, adi şirketin kuruluş ve kayıt hizmet bedeli, şirket ortaklarının imza sirküleri, genel muhasebeci vekaleti ve şirket kaşelerinin yaptırılması olarak sayılabilecektir. 2024 yılı için adi ortaklık kuruluş maliyeti ortalama 4.000 TL civarıdır. Ortaklığın yapısına göre bu maliyetin değişebileceği unutulmamalıdır.

ADİ ORTAKLIK VERGİLENDİRMESİ

Adi ortaklıkların tüzel kişiliği bulunmadığından gelir ve kurumlar vergisi mükellefi değillerdir. Adi ortaklığın faaliyetinden, stopaj ve katma değer vergisi (KDV) mükellefiyeti bulunmaktadır. Adi ortaklık sonucunda gerçekleştirilen faaliyetten elde edilen kar veya zarar, ortakların hisseleri oranında kendi kazançları içerisinde vergilendirilmektedir.

TÜZEL KİŞİLER ADİ ORTAKLIK KURABİLİR Mİ?

Adi ortaklıkta ortaklar gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişiler de ortak olabilir. Dolayısıyla tüzel kişiler de adi ortaklık kurabilmektedir. Ortağı tüzel kişi olan adi ortaklıklar istedikleri takdirde ticaret siciline tescil edilebilmektedirler.

ADİ ORTAKLIKTA ORTAKLARIN SORUMLULUĞU

Adi ortaklıkta ortakların sorumluluğu incelenirken adi ortaklığın dolaylı ve doğrudan temsili olmak üzere ikili bir ayrım yapmak doğru olacaktır. Zira ortakların sorumluluğu temsile göre değişmektedir:

1- Dolaylı temsilde temsilci ortak, işlemi kendi adına fakat ortakları hesabına yapar. TBK m. 637/1 hükmünde düzenlendiği üzere kendi adına ve ortaklık hesabına bir üçüncü kişi ile işlemde bulunan ortak, bu kişiye karşı bizzat kendisi alacaklı ve borçlu olur. İşleme katılmayan diğer ortakların sorumluluğu yoktur.

2- Doğrudan temsilde ise TBK m. 638/3 hükmünde düzenlendiği üzere; ortaklar, birlikte veya bir temsilci aracılığı ile, bir üçüncü kişiye karşı, ortaklık ilişkisi çerçevesinde üstlendikleri borçlardan, aksi kararlaştırılmamışsa müteselsilen sorumlu olurlar. Ortakların birlikte yaptıkları sözleşmelerden de ortaklar müteselsilen sorumludurlar. Yine ortakların birlikte işledikleri haksız fiilden sorumlulukları da müteselsilendir.

ADİ ORTAKLIK KURMANIN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI

Adi ortaklık kurmanın diğer ortaklıklara göre avantajları bulunduğu gibi dezavantajları da bulunmaktadır. Öncelikle adi ortaklık maddi boyutuyla düşünüldüğünde daha az maliyet gerektirdiğinden bu hususta adi ortaklık kurmak avantajlıdır. Adi ortaklığın şartlarından da biri olan  ortaklar arasında iyiniyetle ortaklık amacına yönelik faaliyetlerde bulunulurken aralarında altlık-üstlük ilişkisi olmaması da adi ortaklığın avantajları arasındadır. Fakat adi ortaklıkta; müteselsil sorumluluk söz konusu olduğundan ortakların şahsi malvarlıkları ile bir başka ortağı adına riske girmesi ve iyi niyete dayanan, güven ilişkisinin ön planda olduğu bu ortaklığın yürütülmesinin zorlukları dezavantaj olarak ön plana çıkmaktadır.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Adi ortaklık şartları nelerdir?

Adi ortaklığın kurulması için en az iki kişi, ortakların ortaklığa sermaye getirmesi, ortakların arasında yaptığı rızai bir sözleşme, ortak bir amaç ve ortakların bu amaç etrafında birlikte hareket etmesi gerekmektedir.

Adi ortaklık nasıl tescil edilir?

Adi ortaklığın tüzel kişiliği bulunmadığından tescil zorunluluğu yoktur. Ancak talep halinde ticaret siciline tescil edilebilmeleri olanaklıdır.  Makalemizin “ADİ ORTAKLIK KURULUŞU VE TESCİL İŞLEMİNDE GEREKEN BELGELER” başlığı altında gerekli belgeler ile tescil yapılabilecektir.

Adi ortaklıkta vergi levhası olur mu?

Adi ortaklık, kolektif ve adi komandit şirket şeklindeki işletmelerde her bir ortak için ayrı ayrı vergi levhası alınmaktadır. Vergi levhası alma mecburiyeti bulunan mükellefler bu levhaları iş yerlerinin; merkezlerinde, şubelerinde, satış mağazalarında, çiftçilerin doğrudan doğruya zirai faaliyetleri ile ilgili alım satım işlerinin tedviri için açtıkları yazıhanelerinde, taşıt işletmeleri ayrıca taşıtlarında yetkililerce istenildiğinde ibraz etmek üzere bulunduracaklardır.

Adi ortaklıkta fatura kime kesilir?

Adi ortaklıkta fatura ortaklık adına kesilmektedir ve adi ortaklık tarafından kullanılmaktadır.

Adi ortaklıkta hangi defter tutulur?

Adi ortaklıklarda ortaklar ikinci sınıf tüccar olarak işletme hesabı defteri tutabilecekleri gibi birinci sınıf tüccar olarak bilanço esasına göre de defter tutabilmektedirler.

Adi ortaklığın tüzel kişiliği var mı?

Adi ortaklığın tüzel kişiliği bulunmamaktadır. Adi ortaklığın tüzel kişiliğinin bulunmamasının birtakım sonuçları vardır. Örneğin, tapuda tescil edilmesi gereken bir malın tüm ortaklar adına tescil edilmesi gerekir. Ortaklığın malvarlığına ilişkin alacakların kural olarak ortaklar tarafından birlikte ileri sürülmesi gerekir.

Limited şirket adi ortaklık kurabilir mi?

Adi ortaklıklar tüzel kişilerden de oluşabilmektedir. En az iki tüzel kişinin malvarlıkları ve emeklerini bir araya getirerek ortak bir amaca ulaşmak için aralarında sözleşme kurması ile tüzel kişilerden oluşan adi ortaklık oluşur. Bu tür adi ortaklıklar; kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketlerinden oluşabilmektedir.

Kimler adi ortaklık kurabilir?

Gerçek veya tüzel kişiler adi ortaklık kurabilmektedir. Gerçek kişilerin tam ehliyetli olması önem arz etmektedir. Tam ehliyetsizler ile sınırlı ehliyetsizlerin adi ortaklık kurabilmesi mevzuattaki sınırlar uyarınca kanuni temsilcileri ile mümkün olabilmektedir.

Sueda TATOĞLU