VESAYET NEDİR? VESAYET NE DEMEK?

Vesayet korunması gereken değere sahip kısıtlıların işlemlerini denetleme ve düzenlenme yetkisinin bir kişiye vesayet ve denetim mekanizmaları altında verilmesidir. Hukukumuzda bu yetkili kişiye vasi denilmektedir. Vasi bir ya da daha fazla kişi olabilir ve özenle tayin edilir. Vasi yapacağı iş niteliğiyle görev ve sorumluluklara sahiptir. Bu işlemleri de denetleyen kurumlar mevcuttur.

Vesayet, Türk Medeni Kanunu 396 ile 494.maddeleri arasında düzenlenmiş olup amacı ise vesayet altına alınacak kişinin menfaatlerinin korunmasıdır. Vesayet kurumu belli başlı durumlarda söz konusu olmaktadır. Bunlar; küçüklük, kısıtlama, özgürlüğü bağlayıcı ceza ve istek üzerine olarak sıralanmaktadır. Bu hallerin varlığı halinde vesayet söz konusu olmaktadır.

VESAYET NEDİR? HUKUKİ TANIMI VE ÖNEMİ

Vesayet, zayıf durumda olan ergin kişileri ve velayet altında bulunmayan küçükleri hak ve menfaatleri açısından korumak için kanunla düzenlenen bir kurumdur. Bu kurumun temeli devletin vatandaşlarını her durum ve koşulda haklarına halel gelmemesi için korunmasıdır. Yani, vesayet ile hedeflenen kişinin haklarının ve menfaatlerinin korunmasıdır. Hukukumuzda Türk Medeni Kanunu’nda Madde 396-494 maddeleri arasında geniş bir düzenleme alanı bulmuştur. Bunun sebebi zayıf tarafın ya da zayıf duruma düşme ihtimali olan kişilerin maddi manevi bir şekilde haklarının muhafaza edilmesidir. Vesayet kurumuyla birlikte vesayet altına alınacak kişiye vasi atanarak adeta kişinin hukuki yaşamını sürdürebilmesi için denetlenebilen vekil tayini sağlanmaktadır.

VESAYET GEREKTİREN DURUMLAR

Vesayet gerektiren durumlarda vesayet altına alınacak kişinin hak ve menfaatlerini korumak amacıyla vesayet makamının izni gerekmektedir. Vesayet makamı, vesayet gerektiren durumları titizlikle incelemektedir. İnceleme, kişinin durumuna göre değişebilmektedir. Yani, her kişi özelinde ince ayrımlar yapılarak inceleme yapılır ve karara varılır.

Vesayet altına alınacak kişi için vesayet gerektiren durumlar;

• Yaş küçüklüğü
• Akıl zayıflığı veya akıl hastalığı
• Kötü mal yönetimi
• Savurgan davranışlar
• Madde kullanımı
• Özgürlüğü bağlı cezaya mahkûm edilmesi
• Kendi isteği üzerine

VESAYET ALTINA ALINMA ŞARTLARI

Vesayeti gerektiren durumlardan birine sahip olan kişiyi vesayet altına almak için belirli usul şartlar vardır. Bu şartlar Türk Medeni Kanunu çerçevesinde düzenlenmiş ve emredici hüküm niteliğinde yani vesayet altına alınmak için olmazsa olmaz şartlardır.

Madde kullanımı, kötü mal yönetimi veya savurgan davranışlara sahip olan bireylerin vesayet altına alınması için öncelikle kurul ve Hâkim tarafından dinlenilmesi şarttır.

Ayrıca akıl hastalığı veya zayıflığına sahip olan bireylerde de devlet hastanelerinden tam teşekküllü rapor istenmektedir. Bu rapora bağlı olarak hâkim yine de kişiyi dinleyebilmektedir.

Hâkim yukarıdaki usul şartlarını sağlayan kimseler için kısıtlama kararı verir ve bu karar kısıtlını nüfusa kayıtlı olduğu yerleşim yerde ilan edilir.

VESAYET KARARI NASIL ALINIR?

Vesayet kararı için ilgilinin kendisi, varsa vasi adayı ya da çeşitli devlet kurumları tarafından mahkemeye başvuru yapılır. Vesayet kararı almak için yetkili mahkeme vesayet altına alınmak istenen kişinin yerleşim yeridir. Bu davada görevli mahkemeyse Sulh Hukuk Mahkemesi’dir.

Sulh hukuk hakimi önüne gelen vesayet dosyasında öncelikle vesayet altına alınması talep edilen kişiyi dinler gerekli gördüğü takdirde sağlık kurumuna sevk eder ve gelen rapora göre kararı verir.

Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşam, kötü yönetim ve istek üzerine kısıtlama talebi durumlarında karar verilebilmesi için kişinin muhakkak hakim tarafından dinlenmesi gerekmektedir. Bazı durumlarda ise (akıl hastalığı, akıl zayıflığı gibi durumlarda) kişinin dinlenilmesi yeterli kabul edilmeyecek olup söz konusu durumların tespiti için sağlık kurumu raporu da alınması gerekmektedir.

Vesayet makamı (Sulh hukuk mahkemesi), kanunda sayılan idari personellerin veya talep sahipleri tarafınca bildirimde bulunulması yahut vesayet davası ile talep edilme durumu hallerinde en kısa sürede vasi atama yükümlülüğü altındadır. Burada dikkat edilecek hususlarından birisi de vesayet altına alınacak kişinin koşullara sahip olan eşinin ya da yakınlarından birisinin vasi olarak öncelikli olmasıdır.

VESAYET KONUSUNDA HUKUKİ DESTEK İÇİN BİZİMLE İLETİŞİME GEÇEBİLİRSİNİZ

VESAYET ALTINDAKİ KİŞİNİN HAKLARI NELERDİR?

Vesayet altına alınan kişi temel haklarına sahip olmaya devam etmektedir. Sadece kendi durumunu kötüleştirecek işlemleri yapmaya hakkı yoktur. Vesayet altına alınan kişi haklarını vasisi aracılığıyla sürdürmeye devam edebilmektedir. Ayırt etme gücüne sahipse sahibin rızasının almak koşuluyla yükümlülük altına girebilir. Vesayet altına alınan kişiye vesayet makamı tarafından bir meslek icra etme hakkı verildiyse bu mesleğin getirdiği olağan işlerden malvarlığıyla da sorumludur.

VASİ KİMDİR VE GÖREVLERİ NELERDİR?

Vasi mahkeme kararıyla kısıtlı kişinin hak ve eylemlerine vekaletle aracılık eden kimsedir. Vasinin görevlerini Türk Medeni Kanunu’nda açıkça yazılmıştır. Vasinin görevleri;

1. Vasinin öncelikli görevi kısıtlının malvarlığına ilişkin defter tutmaktır.
2. Kısıtlıya ait değerli şeyleri saklamak zorundadır.
3. Vasi, kısıtlıya ait taşınırları ancak ve ancak özel değer taşımama, değerli şeylerden olmama ve vesayet makamının vereceği karar alınarak açık arttırma usulü veya hâkimin izniyle pazarlık satışıyla tasarruf edebilir.
4. Kısıtlının kendisi veya malvarlığının yönetimi için lüzum olmayan paralar, kurul tarafından belirlenecek bankaya yatırılır veya menkul kıymetlerden birine çevrilir. Vasi parayı yatırmaz veya unutursa aradaki sürenin gecikmesinden doğan faiz kaybıyla sorumlu olur.
5. Güvenilir olmayan yatırımları, güvenilir yatırımlara dönüştürmelidir.
6. Kısıtlıya ait ticari veya sınai işletmeler varsa vesayet makamı tarafından işletilmesi için verilecek talimatları yerine getirir.
7. Kısıtlının taşınmazlarını satış için ancak menfaatine haiz olmak kaydıyla mümkündür.
8. Vesayet altına alınan kişi küçükse vasi onun bakımını ve eğitimi için gereken önemleri almalıdır.
9. Vesayet altına alınan kişiyi korumak ve kişisel işlerine yardımla yükümlüdür.
10. Mümkünse işlemleri yapmadan önce kısıtlının da görüşünü almalıdır.

VESAYET MAKAMININ İZNİ İLE YAPILABİLECEK İŞLER

Kısıtlı veya vasisinin bazı işlemleri yapması için vesayet makamının iznine gerek vardır. Bu makam aslında sulh hukuk mahkemesidir. Bu işlemler; Türk Medeni Kanunu 462.maddesinde sayılmıştır.

1. Taşınmazların alımı, satımı, rehnedilmesi ve bunlar üzerinde başka bir aynî hak kurulması,
2. Olağan yönetim ve işletme ihtiyaçları dışında kalan taşınır veya diğer hak ve değerlerin alımı, satımı, devri ve rehnedilmesi,
3. Olağan yönetim sınırlarını aşan yapı işleri
4. Ödünç verme ve alma,
5. Kambiyo taahhüdü altına girme,
6. Bir yıl veya daha uzun süreli ürün ve üç yıl veya daha uzun süreli taşınmaz kirası sözleşmeleri yapılması,
7. Vesayet altındaki kişinin bir sanat veya meslekle uğraşması,
8. Acele hâllerde vasinin geçici önlemler alma yetkisi saklı kalmak üzere, dava açma, sulh olma, tahkim ve konkordato yapılması,
9. Mal rejimi sözleşmeleri, mirasın paylaştırılması ve miras payının devri sözleşmeleri yapılması,
10. Borç ödemeden aciz beyanı,
11. Vesayet altındaki kişi hakkında hayat sigortası yapılması,
12. Çıraklık sözleşmesi yapılması,
13. Vesayet altındaki kişinin bir eğitim, bakım veya sağlık kurumuna yerleştirilmesi,
14. Vesayet altındaki kişinin yerleşim yerinin değiştirilmesi.

Bu işlemlerinin yapılması için vesayet makamının izni gerekmektedir.

DENETİM MAKAMININ İZNİ İLE YAPILABİLECEK İŞLER

Vesayet makamının izninden geçse de bazı işlemler denetim makamından (asliye hukuk mahkemesi) da onay almak zorundadır. Bu işlemler; Türk Medeni Kanunu 463.maddesinde sayılmıştır. Bu durumlar aşağıdaki gibidir;

1. Vesayet altındaki kişinin evlât edinmesi veya evlât edinilmesi,
2. Vesayet altındaki kişinin vatandaşlığa girmesi veya çıkması,
3. Bir işletmenin devralınması veya tasfiyesi, kişisel sorumluluğu gerektiren bir ortaklığa girilmesi veya önemli bir sermaye ile bir şirkete ortak olunması,
4. Ömür boyu aylık veya gelir bağlama veya ölünceye kadar bakma sözleşmeleri yapılması,
5. Mirasın kabulü, reddi veya miras sözleşmesi yapılması,
6. Küçüğün ergin kılınması,
7. Vesayet altındaki kişi ile vasi arasında sözleşme yapılması.

VESAYET VE KAYYIM ARASINDAKİ FARKLAR

Kayyımlık TMK 403’te belirli işleri görmek veya malvarlığını yönetmek amacıyla atanan kimse olarak tarif edilmiştir. Kayyum günümüzde genel olarak şirketlerde usulsüzlükleri önlemek amacıyla yönetim kontrolünü ele almak amacıyla atandığı bilinmektedir. Vesayet tüm hak ve malları sıkı sıkıya iki dereceli kontrollü makam izniyle birlikte yürütürken kayyımlık belirli bir işi görmek için atanmaktadır. Ancak TMK’nın vesayet ile ilgili hükümleri kanunda aksi öngörülmemişse kayyım hakkında da uygulanır yani kayyımında özen, dikkat, sadakat, hesap verme gibi çok fazla hak ve yükümlülüğü vardır.

VESAYET DAVASI AÇMA SÜRECİ

Vesayet davası gerçek kişilerin küçük ya da diğer vesayet sebeplerine sahip olan kimselerin haklarının muhtel olmaması için açılan davaya vesayet davası adı verilmektedir.

Bu davayı vesayet altına alınmak istenen kişinin yakınları ya da valilik, noterlik, sağlık bakanlığı gibi devlet kurumları da açabilir. Bu davada husumet denilen yani karşı taraf yoktur. Sulh hukuk mahkemesine yetkili kimseler bu davayı açarlar. Mahkeme kısıtlanacak kimseyi dinler ve varsa evrakı inceler ve gerek gördüğü durumlarda davayı kabul eder ve 2 yıl süreyle vesayet altına alınacak kimseye vekil tayin eder. Dava kabul edilip kesinleşse bile hem vesayet hem denetim makamı bütün işlemleri denetleme görevine haizdir.

VESAYET NEDİR VESAYET NE DEMEK

VESAYET DAVASI HARÇ VE MASRAFLARI

Vesayet davası basit yargılama usulüyle ilerler ve husumet yoktur. Bu dava için sadece maktu harç alınmaktadır. Ayrıca bu dava avukat aracılığıyla yapılırsa en az ücret olan İstanbul Barosu tarifesinde bu dava için belirtilen tutar 39.000,00 TL’dir

VESAYET ALTINA ALINAN KİŞİNİN MALLARI VE HAKLARI

Vesayet altına alınan kişi, mallarında vasinin görev alanına girmeyen kısımlarda serbestçe tasarruf edebilmektedir. Vesayet altına alınan kimsenin malı varsa yönetim giderleri de malvarlığından karşılanır. Ancak kanundan doğan haklar dışında vasinin rızasını hatta hem vesayet hem denetim makamının iznine tabi olan tasarruf işlemleri olduğu unutulmamalıdır. Bu durumlarda ilgili hukuki süreçlerin yürütülmesi ve makamların olurunu almak gerekmektedir.

VESAYETİN KALDIRILMASI NASIL SAĞLANIR?

Küçüklerde erginliğe ulaşım mahkumlarda da hapis durumunun son bulmasıyla vesayet kendiliğinden kalkmaktadır.

Diğer kısıtlılardaysa, yetkili vesayet makamının kararıyla sona ermektedir. Kısıtlanma sebebi ortadan kalkarsa makama ilgililerden her biri başvuru yapabilmektedir. İlanla bu karar duyurulduysa usulen kalktığında da ilgili yerleşim yerinde ilan yapılmaktadır.

• Akıl zayıflığı durumlarında tekrar bir rapor düzenlenmesi zorunludur.
• Savurganlık, alkol ve madde bağımlılığına sahip olan kısıtlı son 1yıl içinde bu duruma mecaz verecek hareketlerde bulunmamış olmak kaydıyla kaldırılmaktadır.
• İstek üzerine kısıtlanmalarda kısıtlanmayı gerektiren sebep ortadan kalkınca vesayet kaldırılır.

VESAYET DAVASI İÇİN GEREKEN BELGELER

Vesayet davası için mahkeme sunmak adına birden fazla belgeye ihtiyaç gerekmektedir. Bu belgeler;

Kısıtlanma sebebine göre değişmekle birlikte;

• Ceza için makamın sulh hukuk mahkemesine bildirisi
• Akıl sağlığı için sağlık raporu
• Nüfus cüzdanı

Vasi adayının başvuru için

• Dilekçe
• Nüfus cüzdanı fotokopisi
• Kısıtlı veya çocuk için sağlık raporu
• Vasi olmak isteyenin ikametgâh belgesi
• Varsa vasi adayının geçmişteki vasilik belgeleri

Vesayet davası örnek dilekçe için buraya tıklayabilirsiniz.

VESAYET KARARINA İTİRAZ EDİLEBİLİR Mİ?

Vesayet kararına karşı itiraz edilebilmektedir. Yapılan yargılama neticesinde vesayete tabi tutulacak kişi gerekçeli kararın tebliği ile birlikte 14 gün içinde itiraz edebilmektedir. Buradaki itiraz vasinin kim olduğu ile ilgili olmayıp direkt vasi tayini üzerinedir. Bu sebeple de vesayet kararına itiraz denetim makamı olan Asliye Hukuk Mahkemesi’ne değil istinaf kanun yolu uyarınca istinaf mahkemesine yapılacaktır. Vesayet kararlarına karşı ise 10 gün içinde denetim makamı asliye hukuk mahkemesine itirazda bulunulabilmektedir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Vesayet Davasını Kim Açabilir?

Vesayet davasını kısıtlanacak kişinin yakınları, devlet kurumları bazı özel hallerde kişinin kendisi açabilmektedir.

Vasi Kimdir ve Ne İş Yapar?

Kısıtlı kişinin bütün hak ve sorumluluklarını yerine getirmede yardımcı olan dikkat ve özen yükümlülüğünü üstlenmiş bir gerçek kişidir. Vasi kısıtlının gerek tasarruf işlemlerini gerek bakımını her türlü işinde yardımcı olmaktadır.

Vesayet Kararı Ne Kadar Süre Geçerlidir?

Sulh mahkemesinin atamasından itibaren Vasinin 2 yıllık süresi başlamaktadır. Bu süre her 2 yılda bir kere 2 yıl olarak uzatılabilmektedir.

Vesayet Altındaki Kişinin Hakları Nelerdir?

Vesayet altındaki kişini Vasinin onayıyla yükümlülük altına girebilir. Mesleğiyle ilgili onay almışsa bu meslekle ilgili olağan işleri yapabilmektedir.

Vasi Atanmazsa Ne Olur?

Vesayet davasının kabulüyle birlikte vasi atanması kısıtlının hak ve menfaatlerinin korunması için zorunludur.

Vesayet İle Kayyımlık Arasındaki Fark Nedir?

Vesayet gerçek kişinin her türlü hakkını korumak için atanırken, kayyımlık belirli bir mal ya da şirket yönetimi için atanmaktadır.

Velayet İle Vesayet Farkı Nedir?

Velayet doğuştan ya da mahkeme kararıyla kurulan genelde organik bir bağdır.Küçükler için anne ve babaları velayetine direkt hak kazanır. Vesayette ise kısıtlının korunması değer menfaatlerine halel gelmemesi adına bir kişinin atanması mevcuttur.

Vasi Atanmasına İtiraz Edilebilir Mi?

İlgililer vasi atama işlemi yapıldıktan 14 gün içinde bu işleme itiraz edebilir.

Vesayet Davası Ne Kadar Sürer?

Vesayet davası ortalama 1 yıl sürmektedir.

Vesayet Kararı Kaldırılabilir Mi?

Koşulların değişmesi ya da sebeplerin ortadan kalkmasıyla vesayet ortadan kaldırılabilir.

Vesayet Altına Alınan Kişinin Mal Varlığı Nasıl Yönetilir?

Vesayet altına alınan kimsenin malvarlığı vasisi tarafından hem vesayet hem denetim makamın izinleriyle birlikte yürütülür.

Vasi Mal Satabilir Mi? Vasi Tapuda İşlem Yapabilir Mi?

Vasi ancak vesayet makamın izni ve kısıtlının menfaatine olan taşınmaz satışı işlemlerini yapabilir.

Vesayet Altındaki Kişi Evlenebilir Mi?

TMK 462-463. Maddelerinde vesayet ve denetim makamının iznini gerektiren sebepleri saymıştır. Evlenme bu durumlardan biri olmadığından Vesayet altına alınan kişi Vasinin rızasıyla evlenebilir.

Vasi Hangi Durumlarda Değiştirilir?

Vasi sürelerin dolumuyla kendi isteğiyle ya da işini dikkatli ve özenli yapmazsa hâkim kararıyla değiştirilir.

Vasi Atanırken Öncelik Kimlere Verilir?

Vasi atanırken aralarında bir problem yoksa kan ve kayın hısımlığı tarafından kişilere öncelik verilmektedir.

Vesayet Davaları Hangi Mahkemede Açılır?

Vesayet davaları Sulh Hukuk Mahkemesinde açılmaktadır.

Vasi Atanması Zorunlu Mu?

Kısıtlının işlemlerinin yapılması için en az 1 tane vasi atanması zorunludur.

Vesayet Kararı Hangi Durumlarda Sona Erer?

Vesayet kararı sebebin ortadan kalktığı durumlarda sona ermektedir. Örneğin hapisten tahliye olan kısıtlı ya da erginliğe ulaşan küçüğün durumu gibi.

Vasi Görevini Yerine Getirmezse Ne Olur?

Vasi görevini kötüye kullanırsa kısıtlının malvarlığına verdiği zarardan sorumlu tutulur ve vasilikten azledilir.

Vesayet Altındaki Kişi Ticari Faaliyet Yürütebilir Mi?

Vesayet altındaki kişinin ticari işletmesi varsa vasisiyle birlikte ve vesayet makamının talimatıyla yürütebilir.

Vasi Olmak İçin Eğitim veya Özel Bir Yetki Gerekir Mi?

Vasi olmak için ergin, ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmamak yeterlidir. Ancak bu görevi yapabilecek fiziksel ve zihinsel kapasiteye sahip olması da aranmaktadır.

Vesayet Davasında Mahkeme Masrafları Kim Tarafından Ödenir?

Vesayet davasında sadece maktu harç alınmaktadır. Ayrıca kişinin yakınları başvurduysa harcı kendileri karşılamaktadır. Kısıtlının malvarlığında bir ücret yoksa Hazine Bakanlığını tarafın da hem mahkeme masrafı hem vasi ücreti karşılanmaktadır.

Vesayet Altına Alınan Kişi Hangi Haklarından Mahrum Olur?

Vesayet altına alınan kişi kendi malvarlığını olumsuz etkilemesi muhtemel olan kefil olma, bağışlama ve vakıf kurma gibi işlemleri gerçekleştiremez

Vesayet Davasında Bilirkişi Raporu Zorunlu Mu?

Vesayet davasında hastanede yatan ya da evden çıkamayan kısıtlama altına alınacak kişiler için bilirkişi raporu hazırlatılır ve mahkemeye sunulmaktadır.

  STJ.AV MEHMET EMİN KİLCİ