Vesayet Davası ve Vasi Tayini (Atanması) Şartları, Dilekçesi

Vesayet davası, velayet altında olmayan küçüklerin ve korunması amaçlanan yetişkinlerin adına yapılan işleme denilmektedir. Vesayet davasında, şahısların vesayet altına alınması amaçlanmakta olup vesayete altına alınmasını gerektiren koşulların tespiti yapılır ve bir vasi ataması yapılır. Bundan dolayı da vesayet davasına ayrıca vasi tayini davası da denilmektedir. Vesayet davası, basit yargılama usulüne tabi olmakla birlikte adli tatilde de görülmektedir. Vesayet davasında temel gaye vesayet altına alınacak kişilerin haklarının ve menfaatlerinin korunmasıdır.

VESAYET NEDİR?

Vesayet, velayet altında olmayan küçüklerin ve erginlerin ve koruma altına alınması gereken kişiler için kurulmuş olan bir kurumdur. Vesayet görülecek vesayet davası ile hüküm bulacaktır. Hükümlüler, akıl hastaları, savurgan ve bağımlı olan kişiler ve velayet altında olmayan çocukların hak ve menfaatlerinin korunması için vesayet kurumunun varlığı gerekir. Burada önemli olan husus şudur:

Velayete yalnızca anne ve baba sahip olabilirken vesayete anne veya baba dışındaki 3.kişiler de haiz olabilir.
Ayrıca velayet ilişkisi hısımlıktan kaynaklandığı halde vesayet de bu durum söz konusu olmayıp sadece hısımlara vasi olabilmede hukuken öncelik tanınmıştır.

VASİ TAYİNİ NEDİR?

Vesayet davası sonucunda mahkemece vesayet altına alınan kişilerin haklarını, menfaatlerini korumak için atanan kişiye vasi denir. Bu işlemleri yapmak için mahkemece yapılan atama işlemine ise vasi tayini yani vesayet davası denir. Herhangi bir sebepten vasi olmasına engel bir durumu bulunmayan, vasilik görevini yerine getirebilecek yetenekte reşit kişiler, kısıtlı ve küçüklere vasi olarak atanabilir. Vasi tayinini, vesayet davasını gerçekleştirecek olan makam Sulh Hukuk Mahkemeleri’dir. Vasi, kişilerin haklarını ve yükümlülüklerini korumak için onlar adına işlem yapar. Onların haklarının ve menfaatlerinin korunması sağlar. Bunun karşılığında da bir ücret talebinde bulunabilir.

VESAYET DAVASI NEDİR?

Vasi atama istemi ile açılan davaya vesayet davası denir. Vesayet davasını çeşitli nedenlerle kendilerini yönetecek kabiliyeti haiz olmayanların yakınları, akrabaları açabilecekken gerekli olması durumunda mahkeme, noter, vali, kaymakam ve nüfus müdürleri de vesayet davasını açmaya yetkili makamlardır. Bu kurumlar tarafından Sulh Hukuk Mahkemesi’nde vesayet davası açılarak kişi hakkında kısıtlılık kararı verilir. Bu mahkeme tarafından verilen kararlar ise Asliye Hukuk Mahkemesi’nce denetlenir. Böylece o kişi adına artık vasi 2 yıl boyunca gerekli işlemleri yapacaktır. Vasi bu işlemleri yaparken kısıtlanan kişilerin hak ve menfaatlerini korumakla yükümlüdür. Dolayısı ile yapacağı işlemleri bu hususları göz önünde tutarak yapmak zorundadır. Bu sebeple vesayet davasının sürece hakim bir avukat tarafından yürütülmesi önemlidir.

VASİ TAYİNİ BELGESİ NASIL ALINIR?

Vasi tayin belgesi alınabilmesi için aşağıdaki belgelerin varlığı gerekmektedir:

Dilekçe
Nüfus cüzdanı fotokopisi
Kısıtlı veya çocuk için sağlık raporu
Vasi olmak isteyenin ikametgâh belgesi
Vasi adayının geçmişteki vasilik belgeleri
Diğer gerekli belgeler

Tüm bu belgeler toplandıktan sonra Sulh Hukuk Mahkemesi’ne müracaat edilerek vasi tayin belgesi alınabilecektir.

VESAYETİ GEREKTİREN HALLER NELERDİR?

Türk Medeni Kanun’a göre vesayeti gerektiren haller 4 tanedir ve şunlardır:

-Yaş Küçüklüğü:

Velâyet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır. Görevlerini yaparlarken vesayeti gerektiren böyle bir hâlin varlığını öğrenen nüfus memurları, idarî makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar.

-Kısıtlanma :

Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı: Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini göremeyen veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır. Görevlerini yaparlarken vesayet altına alınmayı gerekli kılan bir durumun varlığını öğrenen idarî makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar.
Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim:

Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır.

-Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza:

Bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkûm olan her ergin kısıtlanır. Cezayı yerine getirmekle görevli makam, böyle bir hükümlünün cezasını çekmeye başladığını, kendisine vasi atanmak üzere hemen yetkili vesayet makamına bildirmekle yükümlüdür.

-İstek Üzerine:

Yaşlılığı, sakatlığı, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir.

VASİ OLAMAYACAKLAR VE VASİLİKTEN KAÇINABİLECEKLER

Vasi olamayacak kişiler Türk Medeni Kanunu’nun 418. Maddesinde düzenlenmiştir ve aşağıdaki gibidir:

Kısıtlılar,
Kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler,
Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla aralarında düşmanlık bulunanlar,
İlgili vesayet daireleri hâkimleri.

Vasilikten kaçınabilecek kişiler de Türk Medeni Kanunu’nun 417. Maddesinde düzenlenmiştir ve aşağıdaki gibidir:

Altmış yaşını doldurmuş olanlar,
Bedensel engelleri veya sürekli hastalıkları sebebiyle bu görevi güçlükle yapabilecek olanlar,
Dörtten çok çocuğun velisi olanlar,
Üzerinde vasilik görevi olanlar,
Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, hâkimlik ve savcılık mesleği mensupları.

VASİNİN GÖREV VE YETKİLERİ NELERDİR?

Vasinin görev ve yetkiler Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiştir ve aşağıdaki gibidir:

Defter tutma: Vasiliğe atanma kararının kesinleşmesi üzerine vasi ile vesayet makamının görevlendireceği bir kişi tarafından, vakit geçirilmeksizin, yönetilecek malvarlığının defteri tutulur. Vesayet altındaki kişi ayırt etme gücüne sahipse, olanak bulunduğu takdirde defter tutulurken hazır bulundurulur. Koşullar gerektirdiği takdirde denetim makamı, vasi ve vesayet makamının isteği üzerine vesayet altındaki kişinin malvarlığının resmî defterinin tutulmasına karar verebilir. Bu defter, mirastaki resmî defterin alacaklılara karşı doğurduğu sonuçları doğurur ve oradaki usul uyarınca tutulur.
Değerli şeylerin saklanması: Kıymetli evrak, değerli eşya, önemli belge ve benzerleri, malvarlığının yönetimi bakımından bir sakınca yoksa, vesayet makamının gözetimi altında güvenli bir yere konulur.
Taşınırların satılması: Vesayet altındaki kişinin menfaati gerektirirse değerli şeylerin dışındaki taşınırlar, vesayet makamının vereceği talimat uyarınca, açık artırma ile satılır. Hâkim, özel durumları, taşınırın niteliğini veya değerinin azlığını göz önüne alarak pazarlıkla satışa da karar verebilir. Vesayet altındaki kişinin kendisi veya ailesi için özel bir değer taşıyan şeyler, zorunluluk olmadıkça satılamaz.
Paraların yatırılması: Vesayet altındaki kişinin kendisi veya malvarlığının yönetimi için gerekli olmayan paralar, faiz getirmek üzere, vesayet makamı tarafından belirlenen millî bir bankaya yatırılır veya Hazine tarafından çıkarılan menkul kıymetlere çevrilir. Paranın yatırılmasını bir aydan fazla geciktiren vasi, faiz kaybını ödemekle yükümlüdür. Yeteri kadar güven verici olmayan yatırımlar, güvenli yatırımlara dönüştürülür. Dönüştürme işleminin uygun zamanda ve vesayet altındaki kişinin menfaati gözetilerek yapılması gerekir.
Ticarî ve sınaî işletmeler: Vesayet altındaki kişinin malvarlığı içinde ticarî, sınaî veya benzeri bir işletme varsa; vesayet makamı, bunların işletilmesinin devamı veya tasfiyesi için gerekli talimatı verir.
Taşınmazların satılması: Taşınmazların satışı, vesayet makamının talimatı uyarınca ve ancak vesayet altındaki kişinin menfaati gerekli kıldığı hâllerde mümkündür. Satış, vesayet makamının bu iş için görevlendireceği bir kişi tarafından vasi de hazır olduğu hâlde açık artırmayla yapılır ve ihale vesayet makamının onamasıyla tamam olur; onamaya ilişkin kararın ihale gününden başlayarak on gün içinde verilmesi gerekir. Ancak denetim makamı, istisnaî olarak özel durumları, taşınmazın niteliğini veya değerinin azlığını göz önüne alarak pazarlıkla satışa da karar verebilir.
Bakım ve Eğitim: Vesayet altındaki kişi küçük ise, vasi onun bakımı ve eğitimi için gereken önlemleri almakla yükümlüdür. Vesayet dairelerinin yetkilerine ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla, vasi bu konuda ana ve babanın yetkilerine sahiptir.
Meslek veya sanat: Vesayet altındaki kişiye vesayet makamı tarafından bir meslek veya sanatın yürütülmesi için izin verilmiş ise, o kişi bununla ilgili her türlü olağan işlemleri yapmaya yetkilidir ve bu tür işlemlerden dolayı bütün malvarlığı ile sorumludur.
Yönetim ve hesap tutma yükümlülüğü : Vasi, vesayet altındaki kişinin malvarlığını iyi bir yönetici gibi özenle yönetmek zorundadır. Vasi, yönetimle ilgili hesap tutmak ve vesayet makamının belirlediği tarihlerde ve her hâlde yılda bir defa hesabı onun incelemesine sunmakla yükümlüdür. Vesayet altındaki kişi görüşlerini oluşturma ve açıklama yeteneğine sahip ise, hesabın hâkim tarafından incelenmesi sırasında olanak ölçüsünde hazır bulundurulur.
Serbest mallar: Vesayet altındaki kişi, kendi tasarrufuna bırakılmış olan mallar ile vasinin izniyle çalışarak kazandığı malları serbestçe yönetir ve kullanır.

VESAYET DAVASINA BAKMAYA YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME

Vesayet davasına bakmaya yetkili mahkeme küçüğün ya da kısıtlının yerleşim yeri mahkemesidir. Vesayet davasına bakmaya yetkili görevli mahkeme ise Sulh Hukuk Mahkemesi’dir. Vesayete ilişkin davalar basit yargılama usulüne göre görüleceğinden hasım gösterilmeden vesayet davasının açılması söz konusu olacaktır.

VASİ TAYİNİ DAVASI NE KADAR SÜRER?

Uygulamada vasi tayini davası, vesayet davası basit yargılama usulüne göre yürütüldüğünden 4 ay ile 1 yıl arasında sürebilmektedir. Her somut olayın özelliğine göre vasi tayini davasının süresi değişebilmektedir. Somut olayın özelliğine göre bu süreler daha fazla da uzayabilir. Vesayet davası adli tatilde de görülmektedir.

VESAYET MAKAMI

Vesayet makamı Sulh Hukuk Mahkemesi’dir. Sulh hukuk mahkemesi vesayet makamı olarak vesayetle ilgili iş ve işlemleri yapmakla görevlidir. Sulh Hukuk Mahkemesi gerektiğinde kişilere vasi atanması için dava da açabilmektedir.

VESAYET MAKAMINDAN İZİN ALINMASI GEREKEN İŞLER

Vasinin yapabileceği işlemlerin bazıları için vesayet makamından yani Sulh Hukuk Mahkemesi’nden izin alınması gerekir. Bu durumlar şu şekilde sıralanabilir:

Ödünç alma ve verme
Kambiyo taahhüdü
Yönetim sınırlarını aşan işler
Taşınmaz satışı ve alımı
Vesayet altındaki kişinin bir meslek veya sanatla uğraşması
Çıraklık sözleşmesi
Mal rejimi ve miras sözleşmeleri ile ilgili düzenlemeler
Vesayet altına alınanın yerleşim yerinin değiştirilmesi
Taşınmaz kirası sözleşmesi yapılması

Bu örnekler bunlardan ibaret olmayıp ve sınırlı sayıda olmayıp bazı durumlarda genişletilebilir.

DENETİM MAKAMININ İZNİ İLE YAPILABİLECEK İŞLER

Denetim makamının izninin arandığı işler şunlardır:

Vesayet altında bulunan kişinin evlât edinmesi
Vesayet altında bulunan kişinin evlât edinilmesi
Vesayet altında bulunan kişinin vatandaşlığa girmesi veya vatandaşlıktan çıkması,
Vesayet altındaki kişi tarafından bir işletmenin devralınması veya işletmenin tasfiyesi,
Kişisel sorumluluğu gerektiren bir ortaklığa girilmesi veya önemli bir sermaye ile bir şirkete ortak olunması,
Vesayet altındaki kişinin bir kişiye ömür boyu aylık veya gelir bağlaması
Ölünceye kadar bakma sözleşmeleri yapılması,
Mirasın kabulü, reddi veya miras sözleşmesi yapılması,
Vesayet altındaki kişi ile vasi arasında sözleşme yapılması, küçüğün ergin kılınması

VESAYET MAKAMININ RAPOR VE HESAPLARI İNCELEMESİ

Kısıtlanacak olan kişi akıl hastasıysa ya da kişi akıl zayıflığına sahipse doktor raporunun alınması gerekecektir. Ayrıca vesayet altına alınacak kişinin mali hesapları da vesayet makamınca incelenecektir. Vesayet makamı, 15 gün içinde raporu ve hesabı inceler. Vesayet makamı inceleme sonucunda uygun bulduğu takdirde onaylar eksikler varsa da düzeltilmesi için ek süre verir. Eksikler tamamlandıktan sonra ise vesayet makamının onaylamasıyla beraber işlem tamamlanmış olur.

VASİNİN VE VESAYET DAİRELERİNİN SORUMLULUKLARI

Vasi, vesayet davası yani vasi tayini ile vesayet altına alınan kişilerin mallarına ve kişilik haklarına zarar gelmeden bunları korumakla sorumludur. Vesayet daireleri ise, vasinin atanmasından, raporların incelenmesinden, alınmasından ve vesayet altına alınan kişinin mali hesaplarının incelenmesinden sorumludur.

Vasinin sorumluluğunun olağan zamanaşımı Türk Medeni Kanunu 492. Maddesinde şöyle düzenlenmiştir: Sorumlu vasi ve kayyıma karşı açılacak tazminat davası kesin hesabın tebliğ edildiği tarihten başlayarak bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Dolayısı ile sorumlu vasiye karşı açılacak tazminat davası kesin hesabın tebliğ edildiği tarihten başlayarak bir yıl geçmekle sona erer.

YAŞLILARA VASİ ATANABİLME ŞARTLARI

Yaşlılara vasi atanabilmesi için yaşlı kişinin yakınlarından biri Sulh Hukuk Mahkemesine başvuru yaparak tam teşekküllü bir hastaneden vasi atanması için sağlık kurulu raporu alınmasını ve bu rapor doğrultusunda kendisinin veya bir başkasının vasi olarak atanmasını isteyebilir. Yapılacak işlemler özetle

Sulh Hukuk Mahkemesine başvuru
Tam teşekküllü devlet hastanesinden sağlık kurulu raporu alınması

VASİNİN HAKLARI VE VASİLİK ÜCRETİ

Vasinin hakları şunlardır:

Taşınmazların alımı, satımı, rehnedilmesi ve bunlar üzerinde başka bir aynî hak kurulması,
Olağan yönetim ve işletme ihtiyaçları dışında kalan taşınır veya diğer hak ve değerlerin alımı, satımı, devri ve rehnedilmesi,
Olağan yönetim sınırlarını aşan yapı işleri,
Ödünç verme ve alma,
Kambiyo taahhüdü altına girme,
Bir yıl veya daha uzun süreli ürün ve üç yıl veya daha uzun süreli taşınmaz kirası sözleşmeleri yapılması,
Vesayet altındaki kişinin bir sanat veya meslekle uğraşması,
Acele hâllerde vasinin geçici önlemler alma yetkisi saklı kalmak üzere, dava açma, sulh olma, tahkim ve konkordato yapılması,
Mal rejimi sözleşmeleri, mirasın paylaştırılması ve miras payının devri sözleşmeleri yapılması,
Borç ödemeden aciz beyanı,
Vesayet altındaki kişi hakkında hayat sigortası yapılması,
Çıraklık sözleşmesi yapılması,
Vesayet altındaki kişinin bir eğitim, bakım veya sağlık kurumuna yerleştirilmesi,
Vesayet altındaki kişinin yerleşim yerinin değiştirilmesi

Vasi, vesayeti altındaki kişinin malvarlığından, malvarlığı yoksa Hazine’den karşılanmak üzere kendisine bir ücret verilmesini talep edebilir. Ödenecek ücret, yönetimin gerektirdiği emek ve yönetilen malvarlığının geliri dikkate alınarak her hesap dönemi için vesayet makamı tarafından belirlenir.

VESAYETİN SONA ERMESİ

Vasinin sona ermesi aşağıdaki şekillerde olur:

Vasinin ölmesi
Vasilik süresi olan 2 yıllık sürenin dolması
Vesayet altına alının durumun ortadan kalkması
Özgürlüğü bağlayıcı cezada cezanın sona ermesi
Vasinin görevden alınması

VESAYETİN KALDIRILMASI DAVASI

Vesayet makamı görevlileri, vasiyi belli aralıklarla kontrol ederler. Yetkili kişiler, vasinin görevini kötüye kullandığını tespit ederlerse, vasiyi değiştirebilir ya da vasilik durumunun kaldırılmasına karar verebilir. Vesayet altındaki kişi de avukat aracılığı ile Sulh Hukuk Mahkemesine başvuruda bulunarak, vasiliğin kaldırılmasını talep edebilir. Ayıca aşağıdaki hallerin varlığı halinde de vesayet kaldırılabilir: Vasiliğin Kaldırılması şu hallerde gerçekleşebilir:

Taraflardan birinin ölümü, gaipliği
Vasinin kısıtlanması
Taraflar arasında menfaat çatışmasının gündeme gelmesi
Vasilik süresinin dolması
Vasiliğe engel bir sebebin ortaya çıkması
Vasinin kasten işlediği suç sebebiyle hapis cezası alması
Vasilikten kaçınma sebebinin ortaya çıkması
Vasinin görevini aksatması, yetkilerini kötüye kullanması

VASİ ATANMASI DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ

………SULH HUKUK MAHKEMESİ HAKİMLİĞİNE

VASİ TAYİNİ

İSTEYEN DAVACI: ……

KISITLI ADAYI : ………

KONUSU : Vasi tayini istemine ilişkindir.

AÇIKLAMALAR:

………….. 65 yaşında olup ……… senedir alzheimer hastasıdır. …….. kendi başına yemek, tuvalete gitmek gibi temel ihtiyaçlarını dahi karşılayamamaktadır. Hayatını doğru bir şekilde devam ettirebilmesi ve haklarının doğru bir şekilde yönetilmesi, korunması için vasi atamasını mahkemenizden talep ediyoruz. Ayrıca ….. ait ………. Araştırma ve Uygulama Hastanesi Başhekimliğinden alınan ………… dönemine ait ilaç kullanımı raporunu dilekçem ekinde Sayın Mahkemenize sunuyorum

SONUÇ VE TALEP : Yukarıda açıklanan ve Mahkemenizce re’sen görülecek nedenlerle; temel ihtiyaçlarını dahi karşılayamayacak kadar yaşlı ve hasta olan ……… kısıtlanmasına ve vasisi olarak atanmama karar verilmesini saygılarımla arz talep ederim.

Vasi Tayini İsteyen Davacı

AD,SOYAD

İMZA

NİSANUR CEBECİ