VERGİ USUL KANUNU CEZA TUTARLARI

Vergi Usul Kanunu( VUK) ; yükümlülerin (mükelleflerin) veya sorumluların devlete karşı vergi düzeni içerisinde hangi kurallara tabi olduklarını, vergilendirme ile ilgili süreçlere nasıl dahil olduklarını ve aykırı hareket ettikleri takdirde ne tür yaptırımlar (cezalar) ile karşılaşacaklarını içermektedir.  Anılan Kanunun dördüncü kitabı, vergi suçları ile bunlara uygulanacak ceza hükümlerini içermektedir. VUK Md. 331’den de anlaşılacağı üzere vergi kanunları hükümlerine aykırı hareket edenler, ilgili kanunda bahsi geçen vergi cezaları ve diğer cezalar ile cezalandırılmaktadır.

Vergi cezaları ile kastedilen kanun metninde de açıkça yazdığı üzere; vergi ziyaı cezası ve usulsüzlük cezalarıdır. Diğer cezalar diye kastedilmek istenen ise VUK Md.359’da belirtilen durumlar gerçekleştiği takdirde uygulanan hapis cezalarıdır. Aşağıda detaylı şekilde açıklayacağımız üzere kısaca bahsetmek gerekirse; vergi ziyaı ve usulsüzlük cezaları belirli yükümlülüklere aykırı davranıldığı takdirde uygulanan idari para cezalarıdır.

Vergi ziyaı; VUK Md. 341’de sayılan hallerde vergi ziyaına (kaybına) neden olunduğunda uygulanan para cezasıdır. Vergi ziyaı cezası , mükellef( yükümlü) veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan-kayba sebebiyet veren- verginin 1 katı tutarında uygulanır. Usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları ise vergi kanunlarının şekle ve usule ilişkin hükümlerine uyulmaması sonucu uygulanan yaptırımdır.

VERGİ USUL KANUNU NEDİR ?

Vergi usul kuralları, 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu ile belirlenmiştir. Vergi Usul Kanunu, vergilendirme süreci ve işlemlerinde vergi idaresinin takip edeceği prosedürü belirleyen, mükelleflerin hak ve sorumlulukları ile idarenin görev ve sorumluluklarını belirleyen kurallardan oluşur. Vergi sorumluluğu kapsamında mükellef ve sorumlu kavramlarını açıklamak gerekirse ; mükellef, üzerine vergi borcu düşen gerçek veya tüzel kişilerdir. Vergi sorumlusu ise verginin ödenmesi bakımından alacaklı sıfatına haiz vergi dairesine karşı muhatap olan kişidir. Vergi Usul Kanunu hükümleri anılan kanun metninin Giriş bölümünde de anlatıldığı üzere ; gümrük idareleri tarafından alınan vergiler hariç genel bütçeye, il özel idarelerine, belediyelere ait vergi, resim ,harçlar hakkında uygulanır. Ayrıca bu vergi, resim, harçlara bağlı olan vergi, resim ve zamlara da yine uygulanır.

VERGİ USUL KANUNU NE AMAÇLA UYGULANIR ?

Öncelikle kamusal ihtiyaçların giderilmesi için devlet tarafından belirlenen ve kişi ya da kurumlardan toplanan ödeneklerin karşımıza vergi olarak çıktığını belirtmek gerekir. Yani vergi, ülkemizde devlet gelirlerinde önemli bir kalemi oluşturmaktadır. Vergilendirmeye ilişkin detaylar ve cezai yaptırımlar yasa yoluyla belirlenir ve beyan edilir. 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu da vergilendirme işlemlerinin uygulanmasına ilişkin şekil, usul ve yaptırım yönünden yol göstericidir. Vergilendirmeye ilişkin detaylı bilgiye ise Vergi İnceleme Süreci hakkındaki yazımızdan ulaşabilirsiniz.

VERGİ USUL KANUNU CEZA TÜRLERİ NELERDİR ?

Vergi kanunlarına aykırı hareket edenler diğer bir deyişle uymayanlar, Vergi Usul Kanununda yazılan vergi cezaları ve diğer cezalar ile cezalandırılırlar. Vergi cezalarının ikiye ayrıldığını söylemek mümkündür: bunlar vergi ziyaı cezası ve usulsüzlük cezalarıdır. Vergi cezalarının yaptırımı idari para cezalarıdır. Diğer cezalar ise hürriyeti bağlayıcı olarak nitelendirdiğimiz hapis cezalarıdır. Vergi Usul Kanununda cezaların hangi şart ve durumlarda kimlere ne şekilde uygulanacağı belirtilmiştir. Ayrıca velayet ve vesayet altında bulunanlar yani hukuki işlem gerçekleştirmek için ehliyet yönünden küçük ve kısıtlı olanlar  kendileri adına hareket eden veli, vasi veya kayyımın vergi kanunlarına aykırı hareketlerinden dolayı cezalara hükmedilmezler. 02/08/2024 tarihinde yayımlanan 7524 Sayılı Kanun ile Vergi Usul Kanunu cezalarında önemli değişiklikler yapılmıştır. Yazımızın devamında bu değişiklikleri detaylı şekilde inceleyeceğiz.

USULSÜZLÜK CEZASI NEDİR ? KİMLERE HANGİ DURUMLARDA UYGULANIR?

Vergi kanunlarının şekle ve usule ilişkin kurallarına uyulmamasına usulsüzlük denir. Vergi Usul Kanunu’nda usulsüzlükler dereceli (I. Ve II.) şekilde yaptırıma bağlanmıştır. VUK Md. 352’de belirtildiği üzere usulsüzlükler 1 sayılı cetvele göre cezalandırılır.

Usulsüzlük cezaları;

• sermaye şirketlerine,
• sermaye şirketi dışında kalan birinci sınıf tüccarlar ve serbest meslek erbablarına,
• ikinci sınıf tüccarlara,
• yukarıdakiler dışında kalıp beyanname usulüyle gelir vergisine tabi olanlara,
• kazancı basit usulde tespit edilenlere,
• gelir vergisinden muaf esnafa uygulanır.

Usulsüzlük dereceleri ve uygulanacağı durumlar;

ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARI NEDİR ? HANGİ DURUMLARDA UYGULANIR?

Vergilendirme sürecinin düzgün işleyebilmesi için gerekli olan fiş, fatura, makbuz ve bunun gibi belgelerin verilmemesi ya da alınmaması, kira ödemesinin bankadan yapılmaması gibi durumlarda özel usulsüzlük cezaları uygulanmaktadır. Özel usulsüzlük cezalarını üçe ayırmamız mümkündür;

1. Fatura ve benzeri evrak verilmemesi ve alınmaması ile diğer şekil ve usul hükümlerine uyulmaması
2. Damga vergisi ödenmemiş ya da eksik ödenmiş kağıt belgelerin noterler tarafından onaylanması
3.  Devamlı bilgi verme zorunluluğu bulunanların bilgi vermekten kaçınması

Örneğin ; 02/08/2024 tarihli değişiklik sonrası, fatura, makbuz, fiş, yolcu taşıma bileti gibi belgeleri almadığı tespit edilen bu tür belgeleri düzenleme zorunluluğu bulunanlara her bir belge için 5.000 Türk Lirası özel usulsüzlük cezası kesilmektedir. Ancak bunlar için kesilecek özel usulsüzlük cezaları toplamı bir takvim yılı içerisinde 50.000 Türk Lirasını geçemeyecektir. Ayrıca önemli bir detay daha eklenmiştir ki; o da bu düzenleme zorunluluğu kapsamında bulunan kişiler idarenin bilgisinden önce belgenin düzenlenmesi gereken tarihi izleyen 5 iş günü içerisinde belgenin düzenlenmediğine dair idareye bildirimde bulunursa ceza kesilmeyecektir.

VERGİ USUL KANUNU CEZA TUTARLARI

VERGİ ZİYAI CEZASI NEDİR? UYGULAMA ŞARTLARI

Vergi ziyaı cezası; Vergi Usul Kanunu Md. 341’de sayılan hallerde vergi ziyaına (kaybına) neden olunduğu takdirde uğranılan vergi kaybı için uygulanan idari  para cezasıdır. Vergi ziyaı cezası , mükellef( yükümlü) veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan-kayba sebebiyet veren- verginin 1 katı tutarında uygulanır. Ayrıca kaçakçılık suçları fiillerine sebebiyet verilmesi halinde 3 kat, bu fiillere katılanlar için 1 kat şeklinde uygulanacağı gibi kanuni süresi geçtikten sonra verilen vergi beyannameleri için ise 1,5 kat şeklinde uygulanır.

Vergi ziyaına sebebiyet veren halleri ;

• mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini,

     》 zamanında yerine getirmemesi

     》 eksik yerine getirmesi

• şahsi, medeni haller, aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar veya başka şekillerde verginin,

   》 eksik yerine getirilmesine

   》 haksız yere geri verilmesine neden olmak şeklinde sınıflandırabiliriz.

KAÇAKÇILIK SUÇLARI VE YAPTIRIMLARI

Vergi kanunlarına göre tutulan defter ve kayıtlarda hesap hileleri yapmak, gerçek olmayan, ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açmak, başka defterlere kaydetmek suretiyle vergi matrahını azaltmaya çalışmak, defter veya kayıtları gizlemek kaçakçılık suçlarını oluşturan fiillerdendir. VUK Md. 359’a göre bu fiilleri işleyenler hakkında 18 aydan 5 yıla kadar hapis cezası verilir. Ayrıca tutulan defter kayıt ve belgelerini yok etmek, başka belge koymak veya sahte olarak düzenlemek de yine kaçakçılık suçunu oluşturmaktadır. Bu fiillerde bulunanlara da 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası verilir. Yine Maliye Bakanlığına elektronik ortamda iletilmesi gereken bilgi ve belgeleri önleyen veya gerçeğe aykırı şekilde iletilmesine sebep olmak da kaçakçılık suçunu oluşturmakta ve bu kişiler 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmaktadır.

Yine belirtmek gerekir ki ; kaçakçılık suçunu işleyenler hakkında ayrıca vergi ziyaı cezası da uygulanabilmektedir. Yani hapis cezasının yanında ciddi mali yaptırımlar da söz konusu olmaktadır.

VERGİ KAÇIRMA SEBEBİYLE HAPİS CEZALARI

Kaçakçılık suçlarını kapsama alan VUK Md. 359’da bulunan fiiller vergi kaçırma olarak sonuçlanmaktadır. Yukarıda bahsettiğimiz üzere sahte belge düzenlemek, kullanmak, beyanname vermemek, yanlış beyanda bulunmak gibi eylemler vergi kaçırmaya yönelik işlemlerdir. Vergi kaçakçılığı suçu defter ve belgeleri tahrif etmek, yanıltıcı belge kullanmak gibi eylemlerle işlendiğinde 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasına hükmedilir. Yine aynı suç defter ve belgeleri yok etmek veya başka yapraklar koymak suretiyle işlendiğinde 2 yıldan 5 yıla ve sahte belge düzenlemek ve kullanmak suretiyle işlendiğinde ise 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezasına hükmedilir.

YENİDEN DEĞERLEME ORANI NEDİR ? VERGİ CEZA TUTARLARININ BELİRLENMESİ

Yeniden değerleme oranı( YDO), yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre Türkiye İstatistik Kurumunun yurt içi üretici fiyat endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artışıdır. Bu oran Maliye Bakanlığınca Resmi Gazete ile ilan edilir. Yeniden değerleme oranı idari para cezaları, katılım fonu gibi birçok konuda referans alınmaktadır. Vergi cezalarının tutarları belirlenirken de yine o takvim yılı için belirlenen yeniden değerleme oranı esas alınır. 2024 yılı için belirlenen YDO %58,46 olarak açıklanmıştır.

2024 YILI VERGİ USUL KANUNU CEZA TUTARLARI

02/08/2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7524 Sayılı Kanun ile Vergi Usul Kanunu ceza tutarları hakkında önemli değişiklikler yapılmış ve büyük oranda arttırıma gidilerek caydırıcılık etkeninin güçlendirildiği görülmüştür. Usulsüzlük cezaları ile vergi ziyaı cezalarında yapılan bu değişiklikler aşağıdadır;

Özel usulsüzlük cezaları da yine arttırılmış olup aracı hizmet sağlayıcılara ilişkin bildirim, bilgi, muhafaza ve ibraz zorunluluğuna uymamaya ilişkin fiillerin cezasında üst sınırda önemli bir değişiklik yapılarak 10.000.000 TL olarak belirlenmiştir. Yine aynı suçun tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğuna uymama şeklinde işlenmesi halinde ise üst sınırı 8.700.000 TL’den 20.000.000 TL’ ye çıkarılmıştır.

02/08/2024 tarihli Vergi Usul Kanununda yapılan değişiklik sonrası ise eklenen vergi ziyaı cezası şu şekildedir : Mükellefiyet kurması gerektiği halde kurmadan ve vergi dairesinin bilgisi dışında ticari veya mesleki faaliyette bulunarak vergi ziyaına sebep olunduğu takdirde önceki vergi ziyaı cezaları %50 arttırılarak uygulanır. Yani 1 kat uygulanan için 1,5 kat, 3 kat uygulanan için ise 4,5 kat şeklinde uygulanacağı anlaşılabilir.

VERGİ CEZALARINA KARŞI İTİRAZ YOLLARI VE DAVA SÜREÇLERİ

Mükellefler ve kendilerine vergi cezası kesilenler, kesilen cezalara karşı vergi mahkemesinde dava açabilmektedirler. Cezaların kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 gün içinde vergi ziyaı cezaları için iptal davası açılabilmektedir. Aynı şekilde öncelikle vergi dairesine itirazda da bulunabilmektedir. İtiraz edildiği takdirde dava açma süresi kendiliğinden durur.

VERGİ USUL KANUNU CEZALARINDAN KORUNMAK İÇİN NELER YAPILMALIDIR ?

Öncelikle vergi cezalarından korunabilmenin en iyi yolu mükellef veya sorumluların vergi usulünde bulunan yükümlülüklerini eksiksiz ve zamanında yerine getirmeleri gerekir. Bunun dışında da örnek vermek gerekirse ; fatura, makbuz, fiş, yolcu taşıma bileti gibi belgeleri almadığı tespit edilen bu tür belgeleri düzenleme zorunluluğu bulunanlara her bir belge için 5.000 Türk Lirası özel usulsüzlük cezası kesilmektedir. Ancak idarenin bilgisinden önce belgenin düzenlenmesi gereken tarihi izleyen 5 iş günü içerisinde belgenin düzenlenmediğine dair idareye bildirimde bulunursa ceza kesilmeyecektir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Vergi Usul Kanunu ceza türleri nelerdir?

Vergi cezalarının ikiye ayrıldığını söylemek mümkündür: bunlar vergi ziyaı cezası ve usulsüzlük cezalarıdır. Vergi cezalarının yaptırımı idari para cezalarıdır. Diğer cezalar ise hürriyeti bağlayıcı olarak nitelendirdiğimiz hapis cezalarıdır.

Usulsüzlük ve özel usulsüzlük arasındaki fark nedir?

Özel usulsüzlük cezaları, genel usulsüzlük diyebileceğimiz diğer usulsüzlük cezalarından daha ağır yaptırımlar içermektedir. Bu doğrultuda özel usulsüzlük cezaları, Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenen belgeler ile ilgili yükümlülüklere uyulmaması sonucu verilen cezalardır.

Vergi cezasına nasıl itiraz edilir?

Vergi cezasına, cezanın tebliğ edildiği tarihten itibaren vergi dairesine başvurarak itiraz edilebilmektedir.

2024 yeniden değerleme oranı nedir?

2024 yılı için 2023 yılının Ekim ayında belirlenen yeniden değerleme oranı %58,46’dır.

2025 yeniden değerleme oranı kaç olur?

Türkiye İstatistik Kurumunun ( TÜİK) Kasım 2023- Ekim 2024 tarihleri arasında belirlediği artış %43,93’tür. Yaklaşık olarak 2025 yılı için beklenen yeniden değerleme oranı bu civardadır.

Vergi cezası ödenmezse ne olur?

Son ödeme tarihine kadar takipli halde olan vergi borcun ödenmemesi durumunda faiz uygulanır. Devamında ise hala ödenmemesi durumunda haciz, banka hesaplarına el koyma gibi yaptırımlar uygulanabilir.

Vergide usulsüzlük cezası ne kadar?

Usulsüzlük cezaları mükellef gruplarına, özel-genel usulsüzlük oluşuna, derecelerine göre değişmektedir. Ayrıntılı bilgi için yazımızı inceleyebilirsiniz.

Vergi suç ve cezaları nelerdir?

Vergi suçları; kaçakçılık, vergi kaçırma, vergi ziyaına sebebiyet verme, usulsüzlük gibi gruplara ayrılmaktadır. Yazımızın üst başlıklarında daha detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.

2. derece usulsüzlük cezaları nelerdir?

2. Derece usulsüzlük cezaları için yukarıdaki Usulsüzlük Cezası Nedir ? başlıklı yazımızda bulunan tabloyu inceleyebilirsiniz.

Vergi Usul Kanunu muhalefet cezası nedir?

Defter, kayıt ve belgeleri tahrif etmek ve sahte belge kullanımı gibi eylemler muhalefet cezasını gerektirmektedir. Vergi kanunlarında yer alan maddeleri ihlal ederek bu suçu işleyenlere 18 aydan 5 yıla kadar hapis cezası verilir.

Yeşim Kayran

KAYNAKÇA

https://www.harbiyehukuk.com/vergi-inceleme-sureci/

https://www.verginet.net/dtt/11/Vergi-Sirkuleri-2024-12.aspx

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.4.213.pdf