TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMA VE ÜCRETLENDİRME

Tatil günlerinde çalışma ücretlendirmesi, iş hukukunda işçilerin haklarının korunması ve adil ücretlendirme uygulamalarını hayata geçmesi açısından önemlidir. Tatil günleri işçilere hem dinlenme hem de sosyal yaşantılarını dengeleme olanağı sunmak üzere düzenlenmiş olsa da bazı durumlarda işin sürekliliği gereği işverenler işçilerin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmalarını isteyebilir. Bu talep işçilerin haklarına uygun bir şekilde ve gerekli onay alınarak yapılmalıdır. Aksi durumda işçinin rızası dışında çalıştırılması hukuki bir ihlal sayılır ve işçi açısından birtakım haklar doğurur.

TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMA NEDİR? TANIMI VE KAPSAMI

İşçinin tatil günlerinde dinlendirilmesi kanun hükümleri ile güvence altına alınmasına rağmen işçi hafta tatilinde, resmi tatillerde çalıştırılmaktadır. Kanunumuzda resmi tatillerdeki çalışmanın karşılığı düzenlenmişken, hafta tatilindeki çalışmanın ücreti nasıl hesaplanacağı hüküm altına alınmamıştır. Kural olarak hafta tatillerindeki çalışmaların karşılığı 1,5 günlük ücret, resmi tatil çalışmalarının karşılığı 2 günlük ücret olarak ödenmelidir.

RESMİ TATİLLERDE ÇALIŞMA VE YASAL DÜZENLEMELER

4857 sayılı İş Kanunu’nun 44. Maddesinin başlığı, “Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma” şeklindedir ve kanun resmi tatillerde çalışma konusunu özel bir hükme bağlamıştır. Hüküm “Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir. Bu günlere ait ücretler 47 nci maddeye göre ödenir” şeklindedir. Kanunda atıf yapılan 47. Maddede “Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir” hükmü yer alır.

İşçinin, resmi tatillerde çalıştırılabilmesi için ya iş sözleşmesinde bu duruma yer verilmiş  olması gerekir ya da işçinin onayının alınması gerekir. Böyle bir sözleşme hükmü ya da onay yoksa işçi, resmi tatillerde çalışmaya zorlanamaz ancak bir sözleşme hükmünde bulunmasına rağmen ya da işçinin onayının alınmasına rağmen işçi resmi tatilde çalışmayacak olursa, işveren açısından iş sözleşmesinin haklı nedenle feshi gündeme gelir.

HAFTA TATİLİ VE ULUSAL BAYRAMLARDA ÇALIŞMA

Hafta tatili İş kanunu’nun 46.maddesi gereğince işçileri 7 günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz 24 saatlik hafta tatili verilmesi zorunludur ayrıca hafta tatili günlerinde çalışmak genellikle yasaktır ancak bazı istisnai durumlarda ve işçinin izniyle çalışmak mümkündür. Bu durumlarda işçi ek ücret alır. Ulusal bayram tatilleri İş kanunu’nun 47.maddesi kapsamında yer almaktadır. Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma işçinin yazılı onayı ile mümkündür bu durumlarda işçilere normal ücretinin yanı sıra en az bir günlük ücreti tutarında ek ödeme yapılır buna genel tatil ücreti denir.

Hafta tatili ve ulusal bayram günlerinde çalışan işçilere normal çalışmalarının yani günde 7,5 saati aşan her saat için fazla mesai ücrete ödenir fazla mesai ücreti normal saatlik ücretin %50 fazlası olarak hesaplanır.

ARİFE GÜNLERİNDE ÇALIŞMA

Ramazan Bayramı ve Kurban Bayramı, Arife günü saat 13.00’da başlamakta olup, yarım gün genel tatil günü olarak kabul edilir. Ramazan Bayramı gibi genel tatil günlerinde iş yerlerinde çalışma yapılması toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmelerinde düzenlenmişse buna göre hareket edilir ancak sözleşmelerde herhangi bir hüküm yoksa bu günlerde çalışılabilmesi için işçiden onay alınmalıdır. (İşK.44)

İş kanununda Arife günleri ile ilgili özel bir düzenleme bulunmadığı için genel hükümler çerçevesinde değerlendirilir. Arife gününde saat 13’ten sonra yapılan çalışma yarım gün çalışılmışsa İş kanunun 47. Maddesi kapsamında  1 günlük ücrete hak kazandırır. Bu doğrultuda arife günü çalışan işçilerin günlük 1,5 maaş yevmiye hakkı olacaktır.

FAZLA ÇALIŞMA İLE TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMA ARASINDAKİ FARKLAR

Fazla çalışma ve fazla süre ile çalışma için serbest zaman uygulaması yapılabileceği ayrıca ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışıldığındaysa serbest zaman yerine yalnızca ücret ödenmesi gerektiği belirtilmiştir.

HAFTA TATİLİ VE GENEL TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMA ÜCRETİNİN HESAPLANMASI

Hafta Tatili Ücretinin Hesaplanması

İşçi hafta tatili gününde yani haftanın 7 günü şeklinde hafta tatilinde 7,5 saat çalıştırıldığı zaman bu çalışmanın karşılığı olarak günlük ücretinin 1,5 katı ücreti hafta tatili ücreti olarak ödenir. İşçi bu durumda hem hafta tatil ücreti hem de bir günlük normal ücretini almaya hak kazanır.

Örneğin ayda 30.000,00 TL net ücret ile çalışan bir işçinin günlük ücreti 1.000,00 TL dir. Bu durumda işçinin hafta tatilinde çalışması halinde ücreti 1.500,00 TL olacaktır. Bu ücrete normal çalışmasının da ilavesi ile işçinin hafta tatilinde kazancı günlük 2.500,00 TL olacaktır. Ay sonunda ise sadece 1 hafta tatilinde çalışması halinde aylık ücreti 31.500,00 TL olarak ödenecektir.

Ancak önemle belirtelim ki, işçinin hafta tatilinde çalışması molaların düşülmesi ile 7,5 saati aşması halinde işçinin bu çalışmasını aşan kısmının ise fazla mesai ücreti olarak ek mesai şeklinde ödenmesi gerekmektedir.

Yukarıda belirtilen örnek ile açıklamak gerekirse hafta tatilinde 11 saat çalışan bir işçinin 1 saat mola tenzili ile 10 saat çalışması ve 7,5 saati aşan 2,5 saatlik bir fazla çalışması olacaktır. Bu durumda işçinin 1.500,00 TL hafta tatiline ilave olarak 2,5 saatlik mesai ücretinin de hesaplanması gerekecektir. İşçinin 2,5 saatlik ücreti net 30.000,00 TL /225*1,5*2,5 saat 500 TL olarak ödenmesi gerekmektedir.  Toplamda 1.500,00 TL hafta tatili ücreti ve 500,00 TL fazla mesai ücreti ile 2.000,00 TL bir ücret alacak, normal günlük ücretinin de ilavesi ile 3.000,00 TL kazanacaktır. Ay sonunda ise bu şekilde çalışan bir işçinin kazancı net 32.000,00 TL olacaktır.

Genel Tatil Ücretinin Hesaplanması

4857 sayılı İş kanunu’nun 44.maddesinde “Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Çalışma” konusu özel olarak düzenlenmiştir haftalık tatil çalışması ile ilgili özel bir hüküm bulunmazken ulusal bayram ve tatil günlerinde çalışma toplayış sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile belirlenir eğer sözleşmede bu konuda bir düzenleme yoksa işçi onayı alınmalıdır bu tatil günlerinde ait ücretler ise İş kanunu 47. maddesine göre ödenir. Bu doğrultuda işçinin çalıştığı günlerde ek bir yevmiye daha talep etmek hakkı olacaktır.

Yukarıda açıklanan örnek üzerinden günde net 1.000,00 TL ücret ile çalışan bir işçinin resmi tatil günlerinde çalışması halinde alacağı ücret 1.000,00 TL olup, bu ücrete günlük yevmiyesinin de ilave edildiğinde net kazancı 2.000,00 TL olacaktır. Ay sonunda sadece 1 resmi tatil gününde çalıştığında aylık kazancı 31.000,00 TL olacaktır.

TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMA SÜRESİ KAÇ SAATTİR?

İş kanununda kural olarak tatil günlerinde farklı bir mesai saati belirlenmemiştir. Dolayısıyla günlük 7,5 saatlik mesaisini tamamlayan çalışanların iş kanunu çerçevesinde resmi tatil günlerinin çalışmasının tamamına hak kazanacaktır.

Bununla beraber, Yargıtay emsal içtihatlarında 1 saat dahi genel tatil günlerinde çalışan işçinin ücretinin tamamına hak kazanacağını içtihat etmiştir. Yüksek mahkeme uygulaması doğrultusunda günde 1 saat ile 7,5 saat çalışan bir işçinin alacağı ücret yine genel tatil çalışması karşılığında çift yevmiye olacaktır.

TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMA İÇİN İŞÇİ ONAYI GEREKLİ Mİ?

İşçinin, resmi tatillerde çalıştırılabilmesi için ya iş sözleşmesinde bu durumun kararlaştırılması gerekir ya da işçinin onayının olması gerekir. Böyle bir sözleşme hükmü ya da onay yoksa işçi, resmi tatillerde çalışmaya zorlanamaz. Böyle bir sözleşme hükmüne ya da işçinin onayına rağmen işçi resmi tatilde çalışmayacak olursa, işveren iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. (İşK. Madde 44)

TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMAMANIN İŞÇİ HAKLARI AÇISINDAN ÖNEMİ

Tatil günlerinde çalışmamak işçiler açısından sağlık, güvenlik ve sosyal yaşam dengesi için büyük önem taşır. İş kanunu işçilere ulusal bayram ve genel tatil günlerinde dinlenme hakkı tanıyarak işçilerin ruhsal ve bedensel sağlıklarını korumayı hedefler bu da işçilerin genel motivasyonlarını ve iş verimliliklerini arttırır. İşçinin dinlenme hakkının ihlali durumunda yasal başvuru hakkı ve iş akdinin sonlandırma gibi haklar devreye girer.

TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMA İLETİŞİM

İŞVERENİN TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMA TALEBİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

İş mevzuatında işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması amacıyla bazı düzenlemeler öngörülmüştür. Örneğin günlük iş sürelerine getiren 11 saatlik sınırlama (İşK madde 63/3) gece çalışma süresine getirilen 7,5 saatlik sınırlama (İşK madde 69/3) yılda 270 saatlik fazla çalışma süresi sınırlaması (İşK madde 41/7)  yıllık ücretli izinlerin en az 10 günü blok olarak kullandırılması zorunluluğu (İşK madde 56/3)  ve 6 iş günü çalışan işçiye kesintisiz 24 saat hafta tatili verilmesi zorunluluğu (İşK madde 46). İşverenin tatil günlerinde çalışma talebi ve yükümlülükleri de belli kurallara bağlanmıştır.

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işveren iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile belirlenen şartlar dahilinde çalıştırma talep edebilir ancak sözleşmede düzenleme yoksa işveren işçilerin onayını almak zorundadır, hafta tatilinde çalışma halinde ise işçi onayına tabidir ya da sözleşmede belirtilmelidir. İşveren tatil günlerinde işçi çalıştırarak işçiye zamlı ücret ödemeyi taahhüt eder. Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışılan her gün için bir günlük ücret ödenirken hafta tatilinde yapılan çalışmalar ise 1,5 katı olarak ödenir. İşçi fazla çalışma veya fazla süreyle çalışma durumundaysa serbest zaman kullanmayı tercih edebilse de ulusal bayram ve tatil günlerinde bu uygulamayı kabul edemez.

TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN HAKLARI VE TAZMİNAT TALEPLERİ

Ulusal bayram ve genel tatil ücreti davasının kanuni dayanağı 4850 sayılı iş kanununun 44., 45. ve 47. maddeleri ile 2429 sayılı ulusal bayram ve genel tatiller hakkında kanunundan almaktadır. 4857 sayılı iş kanunu işçinin ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştığını ispatlamaya yönelik bir düzenleme getirmemiştir. Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma yapıldığını işçi yapılan çalışmaların karşılığının ödendiğinin ise işveren tarafından ispat edilmesi gerekir. İş kanununa göre ulusal bayram ve genel tatil ücreti en geç 21 gün içinde ödenmelidir aksi halde işçinin iş akdini haklı nedenle feshetme hakkı doğar bu durumda işçi ödemelerin yapılmaması nedeniyle iş akdini feshederek kıdem tazminatı ve diğer hak ve alacaklarını talep etme hakkına sahip olur.

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2012/26778 Esas, 2013/20295 sayılı Kararında “Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştığını iddia eden işçi, bu iddiasını ispatla yükümlüdür. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. Bir başka anlatımla bordronun sahteliği ileri sürülüp kanıtlanmadıkça, imzalı bordroda yer alan bayram ve genel tatil ücreti ödemesinin yapıldığı varsayılır. Bordroda ilgili bölümünün boş olması ya da bordronun imza taşımaması halinde işçi, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştığını her türlü delille ispat edebilir.”

TATİL GÜNÜ ÇALIŞMASINDA İZİN TELAFİSİ VE YASAL DAYANAKLAR

Telafi çalışması işin durması iş yerinin tatil edilmesi veya işçinin talebi üzerine verilen izinler gibi durumlar sebebiyle çalışılmayan sürelerin daha sonra çalışılarak telafi edilmesi durumudur bu tür durumlarda işveren çalışılmayan süreleri en fazla 2 ay içinde telafi etme hakkına sahiptir bu sürelerde olduktan sonra işçinin çalışmadığı süreler için ücret talep edilemez ancak Türk İş hukukuna göre telafi çalışmaları fazla mesai veya fazla çalışma olarak kabul edilmez telafi çalışmaları günlük en fazla 11 saatlik çalışma süresini aşmamak koşuluyla günde 3 saatten fazla olamaz örneğin iş yerinde normalde 8 saat çalışan bir işçi telafi çalışması ile beraber en fazla 11 saat çalışabilir

Telafi çalışması yapılabilecek durumlar şunlardır

1. İşin zorunlu nedenlerden dolayı durması
2. Tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi
3. İşyerinde normal çalışma süresinin önemli ölçüde azalmış olması veya tamamen tatil edilmesi
4. İşçinin izin talep etmesi

TATİL GÜNÜ ÇALIŞMA ÜCRETİNİN VERİLMEMESİ VE İŞÇİ HAKLARI

İşverenin tatil günlerinde çalıştırdığı işçiye hakkı olan ek ücreti ödememesi halinde işçinin yasal haklarını talep etme hakkı gündeme gelir. İşçinin tatil günü çalıştırıldığı halde ücretinin ödenmemesi durumunda iş akdini haklı nedenle feshetme hakkı doğar bu durumda işçi kıdem tazminatı ve diğer haklarını talep edebilir. İşçi tatil günlerinde çalıştığı halde ücretini alamazsa bu durumu kanıtlamakla yükümlüdür. Bu tür durumlar için genellikle işçi tarafından yapılan başvurular işverenin ödeme yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde mahkeme kararıyla çözüme kavuşturulur.

TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞMA VE ÜCRETLENDİRME

SIKÇA SORULAN SORULAR

Tatil Günleri Maaşa Dahil Mi?

Tatil günleri maaşa dahil değildir ancak bugünlerde çalışılması durumunda İş kanunu ek ücret ödenmesini öngörmüştür.

Ulusal Bayram Ve Genel Tatil Günlerinde Çalışmak Mecburi Mi?

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde yer alan düzenlemelere bağlıdır böyle bir düzenleme yoksa işçinin bugünlerde çalışması için onayın alınması gerekir aksi halde işçi için iş akdi haklı nedenle feshedilebilir

Ulusal Bayram Ve Genel Tatil Günlerinde Çalıştırılan İşçilere Ücret Yerine İzin Verilebilir Mi?

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmanın karşılığı olarak işçiye sadece ek ücret ödenir İş kanunu telafi olarak izin verilmesini kabul etmemektedir.

Hafta Tatilinde İşçi Çalışırsa Ne Kadar Ücret Alır?

Hafta tatilinde çalışan yani haftanın 7 günü çalışan hafta tatili çalışması için %50 zamlı ücret alır toplamda hafta tatili çalışması karşılığı olarak günlük 1,5 ek ücret ödenmiş olur.

İşveren İşçiyi Resmi Tatillerde Çalıştırabilir Mi?

İşveren, işçiyi onayı olmadan resmi tatillerde çalışmaya zorlayamaz.

Tatil Günlerinde Maaş Yatar Mı?

Tatil günlerinde işçi çalışmasa bile maaşı tam olarak ödenir eğer çalışırsa o gün için ek bir yevmiye ücret alma hakkı doğar.

Pazar Günü Çift Yevmiye Mi?

Pazar günleri işçiye çift yevmiye ödenmez fakat hafta tatilinde çalışması karşılığında günlük ücretinin %50 zamlı ödemesi yapılır.

Genel Tatil Günü Mesaisi Nasıl Hesaplanır?

Genel Tatil günü çalışmasının ücreti işçinin günlük maaşının bir katı kadar fazladan ödenir yani işçi normal maaşına ek olarak bir günlük ücret daha alır. Toplamda işçinin çift maaş hakkı olur.

Cumartesi Ve Pazar Mesaisi Nasıl Hesaplanır?

Cumartesi günü çalışma fazla mesai değilse normal ücretle hesaplanır, pazar günü ise haftanın 7.günü çalışması ise hafta tatili mesai olarak değerlendirilir ve günlük yevmiyesi %50 zamlı olarak ödenir.

Genel Tatil Ücreti Nedir?

Genel tatil ücreti ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçilere ödenen ekstra ücrettir. İşçi tatil günlerinde çalıştıysa bir günlük ek ücret alır.

Pazar Günü Maaşa Dahil Mi?

Pazar günü maaşa dahil değildir pazar günü yani haftada 7 gün çalışmayan işçinin maaşı tam olarak ödenir ancak çalışması durumunda ek ücret alınır.

Cumartesi Çalışmak Fazla Mesai Mi?

Cumartesi günü çalışan işçi haftalık 45 saatlik çalışma süresini doldurmamışsa fazla mesai olarak kabul edilmez ancak 45 saatlik çalışma süresini doldurduysa fazla mesai sayılır.

Resmi Tatilde Çalışmak İstemeyen İşçi Ne Yapmalı?

Eğer iş sözleşmesinde bu konuda bir hüküm yoksa işçi resmi tatilde çalışmayı kabul etmeme hakkına sahiptir çünkü İş kanunu ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işverenin, işçiden onay almadan işçiyi çalışmaya zorlamasını yasaklamıştır.

İşveren Çalışma Saatlerini Değiştirebilir Mi?

İşveren işin gerekliliklerine göre çalışma saatlerini düzenleyebilir ancak bu değişiklikleri yaparken işçilerin onayını almak ve İş kanununa uygun davranmak zorundadır.

Pazar Mesaisi veya Hafta Tatili Mesaisi Yüzde Kaç Zamlı Ödenir?

Pazar günü mesaisi hafta tatili çalışma kabul edilirse %50 zamlı ücret olarak ödenir.

Sultan Dilara BARDİ