ÖLÜM CEZASI NE ZAMAN KALDIRILDI? İDAM CEZASI

Ülkemizde terör ve taciz olaylarının atmasıyla birlikte ölüm cezası diğer adıyla idam cezası sık sık gündem olmaktadır. Yazımızda sizlere ölüm cezası ne zaman kaldırıldı ve idam cezası hakkında sıkça sorulan soruları cevaplandırmaya çalıştık.

ÖLÜM CEZASI NE ZAMAN KALDIRILDI?

Türkiye’de idam cezası, 1984’ten bu yana uygulanmadığı gibi 2004’te kaldırılmıştır. İdam cezası önce 2001’de savaş tehdidi ve terör suçları halleri dışındaki suçlar için kaldırılmış, 3 Ağustos 2002’de “Savaş ve çok yakın savaş tehdidi hâllerinde işlenmiş suçlar hariç” şartı ile kaldırılmıştır.

7 Mayıs 2004 tarihli 5170 sayılı kanun ile anayasadan ölüm cezaları ile ilgili maddeler çıkarılmış, 14 Temmuz 2004 tarihli 5218 sayılı kanunla Türk Ceza Kanunu’ndan ölüm cezaları ile ilgili maddeler çıkarılmış, böylece ölüm cezası Türk Hukuku’ndan tamamen kaldırılmıştır.

İDAM CEZASI NEDİR?

Ölüm cezası, bir devletin suçun karşılığı olarak bir mahkûmun hayatına son vermesidir. Ölüm cezasına çarptırılan kişinin cezasının infaz edilmesine idam denir. Ölüm cezası suçu cezalandırmak ve siyasi ve dinî ihtilafları bastırmak amacıyla geçmişte çoğu toplum tarafından kullanılmıştır. Tarihsel olarak, ölüm cezaları sıklıkla işkence eşliğinde infaz edilmiş ve halka açık olarak yapılmıştır.

idam cezası ölüm cezası

TÜRKİYE DE KAŞ KİŞİ İDAM EDİLDİ?

Türkiye Cumhuriyeti’nde 1920’de Meclisin kuruluşundan, 1984’te idam cezalarının fiilen kaldırılmasına kadar geçen 64 yıllık dönemde, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından onaylanan ve infazı gerçekleştirilen idam cezası kararı sayısı 712’dir. Bunlardan 15’i kadın hükümlüdür. Ancak bu rakama İstiklal Mahkemeleri‘nin, Meclis’i devre dışı bırakarak aldığı idam kararları dahil değildir. Meclise gelmeden İstiklal Mahkemeleri tarafından verilen en az 1500 – 2000 civarında idam kararı bulunduğu tahmin edilmektedir.

TÜRKİYE’DE, GEÇMİŞTE İDAM HANGİ SUÇLARDA ÖNGÖRÜLÜYORDU?

Türkiye’de ölüm cezası 2002 yılına kadar 4 yasada, 41 ayrı madde ile düzenlenmekteydi. İdam cezası Türk Ceza Kanunu, Askeri Ceza Kanunu, Orman Kanunu, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ile Mücadele Kanunu’nda düzenleniyordu. İdam cezası 1995’teki siyasi nedenlerle orman yakma eylemlerinin yaygınlaşması üzerine ek bir madde ile Orman Kanunu’na da girmişti.

ÖLÜM CEZASI TEKRAR GERİ GELEBİLİR Mİ?

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) ek 6 No’ lu ölüm cezasının kaldırılmasına dair protokol, Türkiye tarafından 26.06.2003 tarihli 4913 Sayılı idam cezasını ortadan kaldıran kanunla kabul edilmiş ve Resmî Gazete’nin 01.07.2003 tarihli sayısında yayımlanmıştır. Protokol Bakanlar Kurulu’nun 15/08/2003 tarih ve 2003/6069 sayılı kararı ile onaylanmıştır. Protokol onay belgesinin Avrupa Konseyi genel Sekreterliğine depo edilmesiyle Türkiye bakımından 01/12/2003 tarihinden itibaren yürürlük kazanmıştır.

Türkiye AİHS’ye ek 13 numaralı Protokol’ün de tarafıdır. Türkiye, bu Protokol ile ilgili 16/10/2005 Tarih ve 5409 Sayılı “İnsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri Koruma Sözleşmesine Ek, İdam Cezasının Her Koşulda Kaldırılmasına Dair 13 No’ lu Protokolün Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun” u çıkarmıştır, Bakanlar Kurulunun 17/11/2005 tarih ve 2005/96849 sayılı kararı ile bu protokolün onaylanması kararlaştırılmıştır. Türkiye bakımından 13 No’ lu Protokol 01/06/2006 tarihinden itibaren yürürlük kazanmış ve şöyledir:

Madde 1.Ölüm cezasının kaldırılması

İdam cezası kaldırılmıştır. Hiç kimse ölüm cezasına çarptırılmayacaktır ya da bu cezası infaz edilmeyecektir.

Bu Protokollerin yanı sıra, Türkiye, Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi’ne ek idam cezasının kaldırılmasını amaçlayan ihtiyari 2 No’lu İhtiyari Protokol’ü 3 Şubat 2004 tarihinde imzalamıştır. İhtiyari Protokol’ün onaylanması, 1 Mart 2006 tarih ve 5468 sayılı kanunla uygun bulunmuştur. Bakanlar Kurulu 19 Haziran 2006 tarih ve 2006/10692 sayılı kararı ile İhtiyari Protokol’ün onaylanmasını kararlaştırmıştır.

İlgili Bakanlar Kurulu kararı ve İhtiyari Protokol’ün resmi Türkçe çevirisi 5 Ağustos 2006 tarih ve 26250 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. İhtiyari Protokol, Türkiye bakımından 24 Ekim 2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi insan hakları sisteminin en temel protokollerini onaylayan bir ülkenin, bu protokollerden geri dönmesi demek insan hakları sisteminin dışına çıkmak ve uluslararası alanda kötü bir örnek durumuna gelmek demektir. Uluslararası hukukta ahde vefa ilkesi-söze (sözleşmeye) bağlılık ilkesi – temel bir ilkedir. Bu ilkeden dönülemez.

DÜNYADA HALEN KULLANILAN İDAM YÖNTEMLERİ

• Asma
• Baş kesme
• Elektrik verme
• Gaz odası
• Kurşuna dizme
• Recm
• Silahla vurmak
• Zehirli iğne

ÖLÜM CEZASI DESTEKÇİLERİNİN GEREKÇELERİ​

• Burada esas olan suçluları veya suç işlemeye niyetleri olanları caydırmak değil insanların vicdanındaki adaleti ve adalete olan güveni sağlamaktır.
• İleride cinayet işlenmesine karşı caydırıcıdır.
• Suçlu cinayet işlediğinde, kendi yaşama hakkını kaybetmiştir, ve bu nedenle hayatını yaşamaya layık değildir.
• Suçlunun yaşamasına izin verilmediği takdirde, mağdur aile adaletin yerine geldiğine inanır.

1. Türkiye’de ölüm cezası var mı

Hayır, Türkiye’de İdam cezası 2004 yılında tamamen kaldırılmıştır. 1984 yılından itibaren fiilen uygulanmayan İdam cezası, 2001 yılında savaş hali dışında kaldırılmış, 2004’te ise Anayasa değişikliği ile tamamen yasaklanmıştır.

2. Türkiye’de ölüm cezası hangi tarihte kaldırıldı?

Ölüm cezası Türkiye’de 2004 yılında Anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır. Bu değişiklikle, Türk Ceza Kanunu’nda İdam cezasının yerini müebbet hapis cezası almıştır. Aynı zamanda, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ek protokollerini imzalaması da bu kararı desteklemiştir.

3. Türkiye’de en son ne zaman ölüm cezası uygulandı?

Türkiye’de ölüm cezası en son 1984 yılında infaz edilmiştir. Bu tarihten sonra, İdam cezası uygulanmamış ve süreç içerisinde kaldırılmıştır.

4. Ölüm cezası Türkiye’de neden kaldırıldı?

İdam cezasının kaldırılmasında, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne üyelik süreci ve insan haklarına ilişkin uluslararası taahhütleri etkili olmuştur. Avrupa Birliği’ne uyum yasaları çerçevesinde Türkiye, İdam cezasını kaldırma kararı almıştır. Bunun yanı sıra, insan hakları ve adalet sistemine dair evrensel değerlere uygun bir ceza politikası izlenmesi de bu kararın alınmasında önemli rol oynamıştır.

5. Ölüm cezası geri getirilir mi?

Türkiye’de zaman zaman ölüm cezasının geri getirilmesi gündeme gelse de, bu konuda bir yasama girişimi olmamıştır. Özellikle bazı terör olayları sonrasında kamuoyunda ve siyasi arenada bu tartışmalar yapılmış olsa da, Türkiye’nin imzaladığı uluslararası anlaşmalar gereği İdam cezasının geri getirilmesi şu an için olası görünmemektedir.

6. Türkiye’de ölüm cezasının kaldırılması hangi uluslararası anlaşmalarla ilgili?

Türkiye, İdam cezasını kaldırırken Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6 No’lu Protokolü ve 13 No’lu Protokolü gibi uluslararası sözleşmelere taraf olmuştur. Bu protokoller, İdam cezasının barış zamanında ve tüm koşullarda yasaklanmasını öngörmektedir.

7. Ölüm cezası uygulayan ülkeler hangileri?

Dünya genelinde hala İdam cezasını uygulayan ülkeler bulunmaktadır. Bu ülkeler arasında ABD, Çin, İran, Suudi Arabistan gibi ülkeler yer almaktadır. Ancak, birçok ülke bu cezayı kaldırmış ya da fiilen uygulamamaktadır.

8. Ölüm cezası geri gelirse Türkiye Avrupa Birliği üyelik sürecinde nasıl etkilenir?

Eğer Türkiye’de İdam cezası geri getirilirse, bu durum Avrupa Birliği ile olan ilişkileri olumsuz etkileyebilir. AB’nin temel değerlerinden biri olan insan hakları çerçevesinde, İdam cezasının geri getirilmesi Türkiye’nin üyelik sürecini ciddi şekilde zora sokabilir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf olan ülkelerde ölüm cezası yasaktır.

9. İdam cezası adalet sağlar mı?

İdam cezası, dünya genelinde tartışmalı bir konudur. Bazı kesimler, ölüm cezasının caydırıcı olduğu ve adalet sağladığı görüşünü savunurken, diğer kesimler ise insan hakları ihlali olarak değerlendirmekte ve hata yapılma olasılığının geri döndürülemez sonuçlar doğurabileceğini öne sürmektedir. Türkiye’de de bu konuda farklı görüşler bulunmaktadır.

10. Türkiye’de idam cezası talep edilen olaylar oldu mu?

Türkiye’de özellikle terör saldırıları ve cinsel saldırı suçları sonrasında idam cezasının geri getirilmesi zaman zaman talep edilmektedir. Ancak bu tür talepler, hukuki ve uluslararası sözleşmeler çerçevesinde karşılık bulmamaktadır.