NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK SUÇU VE CEZASI

Nitelikli dolandırıcılık suçu, Türk Ceza Kanunu 158 ve 159. Maddelerde düzenlenmiş olup suçun temel hali olan 157. Maddeden daha ağır bir yaptırıma bağlı tutulmuştur. Dolandırıcılık suçu ve nitelikli dolandırıcılık suçlarının arasındaki temel farkta yalnızca ceza miktarıyla sınırlı olmayıp iradeyi etkileme yönünden de birtakım farklılıkları mevcuttur.

Türk Ceza Kanunu’nda dolandırıcılık suçunun temel halinin 157. Maddede düzenlendiğini söylemiştik. Bununla birlikte suç tipinde eylemin temel şekline ilaveten aranan ve onun daha ağır veya daha hafif sayılmasını sonuçlayarak, cezanın artırılması veya eksiltilmesini gerektiren hallere de yer verilmektedir. Kanun koyucu suç işlenmesi sırasında bazı hallerin: fiilin işleniş tarzına fiilin işlendiği yer ve zamana, failin vasfına, mağdurun vasfına, fail ile mağdur arasındaki ilişkiye veya failin saikine önem atfederek ortaya çıkacak olan haksızlığın daha fazla veya daha az olacağını öngörmüş ve nitelikli halleri düzenleme ihtiyacı hissetmiştir. Türk Ceza Kanunu’nda nitelikli dolandırıcılık hali md. 158 ve 159’da düzenlenmiştir. Yazımızda nitelikli dolandırıcılık bahsine değinip temel haliyle arasındaki farkları gözler önüne sereceğiz. Keyifli okumalar dileriz…

NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK SUÇU NEDİR?

Dolandırıcılık ve nitelikli dolandırıcılık suçu kişinin mülkiyet hakkının ihlalinin müeyyidesi olarak düzenlenmiştir.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 157. madde gerekçesinde; “Dolandırıcılık suçu, kişilerin malvarlığına karşı işlenen bir suçtur. Söz konusu suç tanımı ile, kişilerin sahip bulunduğu malvarlığı hakkının korunması amaçlanmıştır. Ayrıca, bu suçun işlenişi sırasında hileli davranışlar ile kişiler aldatılmaktadır. Aldatıcı nitelik taşıyan hareketlerle, kişiler arasındaki ilişkilerde var olması gereken iyi niyet ve güven ihlal edilmektedir. Bu suretle kişinin irade serbestisi etkilenmekte ve irade özgürlüğü ihlal edilmektedir.” denilmektedir.

Dolandırıcılık suçunun temel şekli Türk Ceza Kanunu’nun 157. maddesinde düzenlenmiştir. Dolandırıcılık suçunun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halleri TCK’nin 158, daha az cezayı gerektiren nitelikli hali ise 159. maddelerinde düzenlenmiştir.

TÜRK CEZA KANUNU’NDA NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK

Dolandırıcılık suçunun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halleri TCK’nin 158, daha az cezayı gerektiren nitelikli hali ise 159. maddelerinde düzenlenmiştir.

Daha Ağır Cezayı Gerektiren Nitelikli Haller

a) Suçun, dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle işlenmesi (m.158/1-a)

Kanun koyucu, samimi din duygularının sömürülmesi suretiyle dolandırıcılık yapılmasını nitelikli unsur olarak kabul etmiştir. Madde gerekçesinde; “Burada dikkat edilmesi gereken husus, dinin bir aldatma aracı olarak kullanılmasıdır. Bu nitelikli unsurun gerçekleşebilmesi için, dini inanç ve duygular aldatma aracı olarak kötüye kullanılmalıdır. Suçun oluşabilmesi için, dini inanç ve duyguların kötüye kullanılması suretiyle gerçekleştirilen hile ile haksız bir yarar da sağlanmış olmalıdır.” denilmektedir.

Gerçek olmadığı halde camiye, kuran kursuna fakir ve muhtaç kimselere yardım edileceğiinden bahisle insanların dolandırılması, dinin orijinal bünyesinde bulunmayan tarzda ve maddi menfaat elde etmek için, istismar ederek muskacılık, üfürükçülük yapmak suretiyle kişilerin aldatılıp zarara uğratılması bu niteliktedir.

b) Suçun, kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle işlenmesi (m.158/1-b)

Bu nitelikli halin gerçekleşebilmesi için, mağdurun gerçekten tehlikeli bir durum veya zor şartlarda bulunması ve bundan yararlanılmak suretiyle fiilin işlenmesi gerekir. Hile ile mağdurun bu durumda olduğuna inandırılması halinde bu bent uygulanmaz.

Madde gerekçesinde b nitelikli halin uygulanması ile ilgili olarak; “Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlar, başkalarına güven duymaya en fazla ihtiyaç duyduğu anlardır. Kişinin örneğin doğal bir afete veya trafik kazasına maruz kalmasından ya da hastalık yüzünden içine düştüğü çaresizlikten yararlanılarak aldatılması daha kolaydır. Bu nedenle bu hal suçun temel şekline göre daha ağır ceza ile cezalandırılmayı gerektiren bir durum olarak kabul edilmiştir” denilmektedir.

c)Suçun, kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle işlenmesi (m.158/1-c)

Bu nitelikli halin gerçekleşmesi bakımından suçun mağdurunun yaş küçüklüğü, akıl zayıflığı, sarhoşluk gibi nedenlerle algılama yeteneğinin azalmış olması aranır. Böyle hallerde mağdurun az da olsa algılama yeteneği mevcuttur. Somut olayda mağdurun algılama yeteneğinin zayıflığı değil de algılama yeteneğine sahip bulunmaması söz konusu ise, bu durumdaki bir kişinin aldatılmasından bahsedilemeyeceğinden dolandırıcılık değil, diğer unsurların da bulunması şartıyla hırsızlık suçu oluşur.

Bu nitelikli halin gerçekleşebilmesi için algılama yeteneğini zayıflatan duruma ne sebeple düştüğünün bir önemi bulunmamaktadır. Mağdurun böyle bir duruma failin bizzat kendisi tarafında düşürülmesi gerekmediği gibi, bu duruma düşmede mağdurun kusurlu olup olmadığının da önemi yoktur.

d) Suçun, kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle işlenmesi (m.158/1-d)

Barolar ve Türk Barolar Birliği, Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları ve Birliği, Türkiye Bankalar Birliği, Türk Diş Hekimleri Odaları ve Birliği, Türkiye Noterler Birliği, Ticaret ve Sanayi Odaları ve Birliği, Ziraat Odaları ve Birliği, Eczacı Odaları ve Birliği, Veteriner Hekim Odaları ve Birliği, Türk Mühendis ve Mimar Odaları ve Birliği, Tabip Odaları ve Türk Tabipler Birliği bu anlamda kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır.

Bentteki düzenlemeye göre, kurum ve kuruluşların araç olarak kullanılması yeterlidir. Ayrıca bunlar aleyhine bir zararın doğmuş olması aranmaz. Ancak araç olarak kullanılmadan söz edilebilmesi için bunların isimlerinin kullanılması tek başına yeterli olmayıp maddi varlıklarının da kullanılması gerekir.

e) Suçun, kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak işlenmesi (m.158/1-e)

B u nitelikli halin uygulanabilmesi için kamu kurum veya kuruluşunun suçtan zarar gören konumunda bulunması gerekir. Sahte belge alınarak kurumdan burs alınması, SGK’dan ilaç masraflarının tahsili bu kapsamdadır.

f) Suçun, bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle işlenmesi (158/1-f)

İnternet üzerinden yapılan satımlar vs. şekillerle mağdurun hileli hareketlerle aldatılıp menfaat elde edilmesi halinde bu nitelikli unsurun uygulanması gerekecektir. Aynı şekilde, bir kişinin e-posta adresi veya sosyal medya hesabı ele geçirilerek, sanki o kişiymiş gibi başkalarıyla iletişime geçilmesi ve kişilerin zararına olarak maddi menfaat elde edilmesi halinde bu bend hükmü uygulanacaktır.

Dolandırıcılık suçunun işlenmesinde mevduat bankaları veya katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankaları araç olarak kullanıldığı takdirde bu nitelikli hal uygulanacaktır. Burada gerçekleştirilen hileli hareketler sonucunda banka veya kredi kuruluşu zarar görmemekte, bunlar sadece bir başkasına karşı gerçekleştirilen dolandırıcılık suçu kapsamında hileli davranışların icrasında araç olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle banka veya kredi kuruluşunun sadece ödeme aracı olarak kullanılması, dolandırıcılık sonucunda elde edilen menfaatin bankaya yatırılmış olması veya banka marifetiyle nakledilmesi hallerinde bu nitelikli hal uygulanmaz.

g) Suçun basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle işlenmesi (m. 158/1-g)

Bu nitelikli halin gerçekleşmesi için basın ve yayın araçlarının suçun işlenmesinde özel bir kolaylık sağlamış olması gerekir.

Bu nitelikli halin gerçekleşmesi için basın ve yayın araçlarının suçun işlenmesinde özel bir kolaylık sağlamış olması gerekir. Salt ilan verilmiş ve böylece basın veya yayın organının sadece mağdura ulaşmada araç olarak kullanılmış olması bu nitelikli halin uygulanması bakımından yeterli olmayabilir. Söz konusu organların, hileli hareketlerin gerçekleştirilme sinde veya desteklenmesinde kolaylık sağlamış, mağdurun aldatılmasında araç olarak kullanılmış olması gerekir. Aksi halde suçun temel şekli gerçekleşir

h) Suçun, tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında işlenmesi (m.158/1-h)

Bu nitelikli unsurun oluşabilmesi için ticari faaliyet sırasında tacirin dolandırıcılık suçunu işlemesi aranır. Ticari faaliyeti dışında dolandırıcılık suçunu işlemesi halinde bu nitelik li hal uygulanamayacaktır.

i) Suçun, serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle işlenmesi (m.158/1-i)

Madde gerekçesinde; “Aynı düşüncelerle, fıkranın (i) bendinde dolandırıcılık suçunun serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle işlenmesi, bu suçun nitelikli bir unsuru olarak tanımlanmıştır” denilmiştir.

Avukatlar, mali müşavirler, doktorlar tarafından dolandırıcılık suçunun işlenmesi halinde bu nitelikli hal uygulanacaktır. Kanun koyucu bu hükmü vazederek serbest olarak icra edilen mesleklerin güvenilirliğinin toplumda kaybolmasını önlemeyi amaçlamıştır. Bu nitelikli halin uygulanması için dolandırıcılık suçunun serbest meslek sahibi kişinin mesleğini icra ettiği sırada veya üstlendiği iş ile ilgili olarak ve mesleğinden dolayı kendisine duyulan güveni kötüye kullanmak suretiyle işlenmiş olması gerekir.

j) Suçun, banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla işlenmesi (m.158/1-j)

Suçun banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak amacıyla işlenmesi manevi unsura ilişkin bir nitelikli hal olarak kabul edilmiştir.

Madde gerekçesinde; “… Banka veya kredi kurumundan bir kredinin temini amacıyla hileli davranışlarda bulunulması ve buna dayalı olarak kredi adı altında bir yarar sağlanması durumunda bu nitelikli unsur oluşacaktır. Kredi kurumu deyiminden banka olmamasına karşın, kanunen borç para vermeye yetkili kılınan kurumlar anlaşılır” denmektedir.

k) Suçun, sigorta bedelini almak maksadıyla işlenmesi (m.158/1-k)

Suçun, sigorta bedelini almak maksadıyla işlenmesi manevi unsura ilişkin bir nitelikli hal olarak kabul edilmiştir. Konu ile ilgili olarak madde gerekçesinde; “failin sigorta edilen veya sigorta bedelini alacak kimse olması şart değildir. Keza, sigorta edilen riskin türü de önemli değildir.

Sigorta bedelini almak üzere sigorta şirketine başvuruncaya kadar yapılan hareketler, dolandırıcılık suçu bakımından hazırlık hareketi olarak değerlendirilir. Bu çerçevede örneğin trafik kazası sonrasında gerçeğe aykırı kaza tespit tutanağının tutulması, kişinin sigortalattığı malına zarar vermesi ve bunu tutanağa geçirtmesi, alkollü olarak araç kullanan  kişinin polise aracı kullananın yanındaki akrabası olduğunu bildirmesi hallerinde, elde edilen evraklar sigorta şirketine verilmediği sürece  bu nitelikli hal uygulanmaz.

l) Suçun kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle aldatarak işlenmesi (m.158/2)

Madde gerekçesinde; “Bu hükme göre; kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle aldatarak, başkasından menfaat temin eden kişi, dolandırıcılık suçunun nitelikli şeklin den dolayı cezalandırılacaktır” denilmiştir.

Bu nitelikli halin uygulanabilmesi için

• a) failin kamu görevlileriyle ilişkisinin bulunduğu veya onlar nezdinde hatırı sayıldığını açıklaması,
• b) belli bir işin gördürüleceği vaadinde bulunması v
• c) bu hususlarla mağduru aldatarak kendisine veya bir başkasına menfaat temin etmesi gerekmektedir.

m) Suçun üç veya daha fazla kişiyle birlikte veya suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi (m. 158/3)

Dolandırıcılık suçunun üç veya daha fazla kişi ile birlikte işlenmesi hali daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hal olarak düzenlenmiştir. Burada birlikte işlemekten anlaşılması gereken üç veya daha fazla kişinin müşterek fail olarak suça katılmış olmalarıdır. Azmettiren veya yardım eden kişiler bu sayıya dahil değildir.

Örgütün dolandırıcılık suçunu işlemek amacıyla teşkil edilmesi gerekli değildir. Suç işlemek için teşkil edilmiş olması ve dolandırıcılık suçunun da bu örgütün faaliyetleri çerçevesinde işlenmiş olması yeterlidir. Bu nitelikli halin varlığı halinde fail, ayrıca örgüt kurma, yönetme, örgüte üye olma veya örgüt adına faaliyette bulunma suçlarından da cezalandırılır (TCK. m. 220/4).

Daha Az Cezayı Gerektiren Nitelikli Hal: Dolandırıcılığın, Bir Hukuki İlişkiye Dayanan Alacağı Tahsil Amacıyla İşlenmesi (m. 159)

Madde 159- (1) Dolandırıcılığın, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde, şikâyet üzerine, altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.

Tahsil edilen alacağın faile ait olması gerekli değildir. Başkasına ait bir alacağın tahsili amacıyla dolandırıcılık suçu işlendiğinde de bu nitelikli hal uygulanır.

Dolandırıcılık suçunun temel ve daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halleri resen soruşturulurken, daha az cezayı gerektiren bu nitelikli halin varlığı halinde suç takibi şikâyete bağlı hale getirilmiştir.

Madde gerekçesi; “Kişinin bir hukuki ilişkiye dayanan alacağını tahsil amacıyla hileye başvurmuş olması halinde de dolandırıcılık suçunun oluştuğunu kabul etmek gerekir. Ancak, madde metninde, kişinin bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacı, dolandırıcılık suçunun temel şekline göre daha az cezayı gerektiren bir neden olarak kabul edilmiştir. Ayrıca, bu nedenle soruşturma ve kovuşturma yapılması mağdurun şikayetine bağlanmıştır” şeklindedir.

NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK SUÇUNUN ŞARTLARI

Nitelikli dolandırıcılık suçunun oluşması için, öncelikle kanunun öngördüğü hareketlerle iradenin zarar görmesi, bunun sonucunda da mağdurun bir hak kaybına uğraması ve suçun failinin haksız bir yarar sağlaması gerekmektedir. Daha akademik bir anlatımla suçun tipiklik unsurunun gerçekleşmesi gerekir. Nitelikli dolandırıcılık suçunun şartları şu şekildedir;

158. Madde (Daha Ağır Cezayı Gerektiren Nitelikli Haller)

• Kişinin dini duygularının kullanılması suretiyle dolandırıcılık suçunun işlenmesi,
• Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli yahut zorlayıcı sebepten yararlanılması suretiyle işlenmesi,
• Kişinin algılama yeteneğindeki zayıflıktan yararlanılması,
• Kamu kurum ve kuruluşları, siyasi parti, vakıf veya dernek gibi tüzel kişilerin araç olarak kullanılması,
• Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olacak şekilde suçun işlenmesi,
• Basın ve yayın araçlarının kullanılması suretiyle işlenmesi,
• Tacir veya şirket yöneticisi yahut bunların ticari temsilcilerinin, ticari faaliyetleri sırasında suçu işlemesi,
• Serbest meslek sahibi kişilerin mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güven sonucunda güveni kötüye kullanması,
• Banka veya kredi kuruluşlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açtırılması yoluyla işenmesi,
• Sigorta dolandırıcılığı,
• En yaygın olanlarından birisi ise, kişinin kendisini kamu görevlisi, banka, sigorta veya kredi kurumu çalışanı olarak tanıttığı haller

Dolandırıcılık suçunun temel halinde malın, mağdurun elinden failin hileli hareketleriyle alınmış olması gerekir. Nitelikli dolandırıcılık halinde ise hileli davranışların yukarıda sayılan yöntemlerle yapılması gerekmektedir.

Her ne kadar daha az cezayı gerektirse de kanunen yine nitelikli hal olarak düzenlenmiş olan bir de 159. Madde vardır.

Buna göre, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde, şikâyet üzerine, altı aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezasına hükmolunur şeklinde bir hüküm koyulmuştur. Burada suçun takibi şikâyete bağlanmış ve hapis cezası, temel haldekinden daha düşüktür.

NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK SUÇU VE CEZASI

NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK SUÇUNDA CEZAİ YAPTIRIMLAR

TCK.nun 158. maddesinin 1. ve 2. fıkralarında düzenlenen nitelikli dolandırıcılık hallerinde 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 5000 güne kadar adli para cezası uygulanacaktır.

Ancak suçun,

-kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak, bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,

-banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla, sigorta bedelini almak maksadıyla,

-kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle işlenmesi hallerinde, hapis cezasının alt sınırı 4 yıldan ve adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.

Suçun hallerinin üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi halinde verilecek ceza yan oranında; suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde ise verilecek ceza bir kat artırılır.

Dolandırıcılığın, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde 6 aydan 1 yıla kadar hapis veya adli para cezası seçenekli yaptırım olarak düzenlenmiştir.

TCK.nun 169. maddesine göre; “Hırsızlık, güveni kötüye kullanma ve dolandırıcılık suçlarının işlenmesi suretiyle yararına haksız menfaat sağlanan tüzel kişiler hakkın da bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur”.

NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK VE DOLANDIRICILIK ARASINDAKİ FARKLAR

Ceza normunda öncelikle bir suçun temel şekli tanımlanır. TCK madde 157’de dolandırıcılık suçu; “Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir” şeklinde düzenlenmiştir ve bu düzenleme dolandırıcılık suçunun temel şeklidir.

Nitelikli dolandırıcılık suçunda ise aldatma hareketlerinin yöntemi belirtilmiştir. 158. Maddede düzenlenen bu hareketlerle suçun işlenmesi halinde faile verilecek ceza artırılacaktır.

TCK 157 ve 158 arasındaki temel farklardan biri de davaya bakacak olan görevli mahkeme açısındandır. Dolandırıcılık suçunun temel hali Asliye Ceza Mahkemelerinde görülürken nitelikli hali ise Ağır Ceza Mahkemelerinde görülecektir.

NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK SUÇUNUN NİTELİKLİ HALLERİ

Dolandırıcılık suçunun;

• a) Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle,
• b) Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle,
• c) Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle,
• d) Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
• e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak,
• f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,
• g) Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle,
• h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında,
• i) Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle,
• j) Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla,
• k) Sigorta bedelini almak maksadıyla,
• l) Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle,
• m) Kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle aldatarak,

İşlenmesi halleri kanunda daha ağır cezayı gerektiren nitelikli haller olarak düzenlenmiştir.

SOSYAL MEDYA VE DİJİTAL PLATFORMDA NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK

Günümüzde bilişim sistemleri ve veri iletim ağlarının giderek artan bir yoğunlukla insan yaşamına girmesi ve yaygınlaşmasıyla beraber kötüye kullanımlar giderek artmış, gelişen teknolojiyle birlikte her gün yeni bilişim suçu işlenme şekilleri ortaya çıkmaktadır.

Nitelikli dolandırıcılık başlıklı 158/1-f maddesinin gerekçesinde; ” Bilişim sistemlerinin ya da birer güven kurumu olan banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması, dolandırıcılık suçunun işlenmesi açısından önemli bir kolaylık sağlamaktadır.” denilmektedir.

TCK.nun 243. maddesinin gerekçesinde “Bilişim sisteminden maksat, verileri toplayıp yerleştirdikten sonra bunları otomatik işlemlere tabi tutma olanağını veren manyetik sistemlerdir” denilmiştir. İnternet üzerinden yapılan satımlar vs. şekillerle mağdurun hileli hareketlerle aldatılıp menfaat elde edilmesi halinde bu nitelikli unsurun uygulanması gerekecektir. Aynı şekilde, bir kişinin e-posta adresi ve sosyal medya hesabı ele geçirilerek, sanki o kişiymiş gibi başkalarıyla iletişime geçilmesi ve kişilerin zararına olarak maddi menfaat elde edilmesi halinde bu bend hükmü uygulanacaktır.

Sosyal medya dolandırıcılığı, genellikle şu yollarla gerçekleştirilir:

Sahte Profil Oluşturma: Dolandırıcılar, sahte hesaplar oluşturup kendilerini başka bir kişi olarak tanıtarak güven kazanır ve ardından mağdurlardan para veya kişisel bilgi talep ederler.

Phishing (Oltalama): Mağdurları, sahte internet sitelerine yönlendirerek kişisel bilgilerini çalmaya çalışırlar.

Çekiliş ve Hediye Vaadleri: Çekiliş veya hediye kazanma vaadiyle mağdurların kredi kartı bilgilerini veya para göndermelerini sağlarlar.

Bununla birlikte sosyal medya araçlarının şifresini kırarak haksız menfaat elde etmek suretiyle dolandırıcılık suçunun işlenmesi uygulamada çokça kez karşılaşılır. Facebook, Twitter, Skype, MSN vb. internet veri tabanlı sosyal paylaşım programlarından farklı biri gibi tanıtılarak haksız menfaat elde edilirse, ilgili eylem suç teşkil edecektir.

NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK

TCK’nin 168. maddesinde mal aleyhine işlenen suçlarla ilgili olarak etkin pişmanlık hali öngörülmüştür. Dolandırıcılık suçunu işleyen failin etkin pişmanlık hükmünden yararlanması için;

1) Suçun tamamlanmış olması,

2) Fail, suça azmettiren veya yardım edenin bizzat pişmanlık göstererek, mağdurun uğradığı zararın aynen geri verme veya tazmin suretiyle giderilmesi,

3) Hüküm verilmeden önce aynen iade veya tazminin sağlanması gerekmektedir.

CEZANIN ERTELENMESİ, ADLİ PARA CEZASINA ÇEVRİLMESİ VEYA HAGB

Cezanın ertelenmesi, hükmedilen hapis cezasının cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesi, sanığın belirlenen denetim süresini sosyal hayat içerisinde iyi halli geçirmesi halinde cezasının infaz edilmiş sayılmasını sağlayan bir bireyselleştirme kurumudur. Nitelikli dolandırıcılık suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezasının ertelenmesi de mümkündür. Ancak TCK MD 158/1- (e), (f), (j) ve (k) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırının 3 yıl olması hasebiyle hapis cezasının ertelenmesi mümkün olmayacaktır.

Adli para cezası, işlenen bir suça karşılık hapis cezasıyla birlikte veya tek başına uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Dolandırıcılığın bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde adli para cezası hapis cezasına seçenekli yaptırım olarak öngörülmüştür.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi içerisinde belli koşullar yerine getirildiğinde ceza kararının hiçbir sonuç doğurmayacak şekilde ortadan kaldırılması davanın düşmesine neden olan bir ceza muhakemesi kurumudur. Basit veya nitelikli dolandırıcılık suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (hagb) kararı verilmesi mümkündür.

NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK AVUKAT ÜCRETİ

Resmî gazetede yayınlanan avukatlık ücret tarifesinde, ceza davası vekalet ücreti asgari miktar bakımından belirlenmiştir. Ceza avukatı ücreti açısından tarifedeki miktarlar alt sınırdır. Taraflar bunun üzerinde ücret belirleme konusunda serbesttir. Nitelikli dolandırıcılık suçu Ağır Ceza Mahkemesinde görülecek suçlardan olup Ağır Ceza Mahkemesi vekalet ücreti 2024 yılı itibariyle en az 17.400 TL’dir. Bu miktar avukatın kıdemi, bilgi birikimi, deneyimi gibi etkenlerle değişebilmektedir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Nitelikli Dolandırıcılık Kaç Yıldan Başlıyor?

Nitelikli dolandırıcılık suçunun işlenmesi halinde, iki yıldan yedi yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.

Nitelikli Dolandırıcılık Suçu Hangi Mahkemede Görülür?

Nitelikli dolandırıcılık suçu Ağır Ceza Mahkemesinde görülmektedir.

Nitelikli Dolandırıcılıkla Suçlanıyorum Ne Yapmalıyım?

Nitelikli dolandırıcılık suçu malvarlığına karşı işlenen ve Ağır Ceza Mahkemesinde görülen önemli suçlardandır. bu suç bakımından şüpheli veya sanık konumuna gelmeniz durumunda hak kaybı yaşamamanız için ceza hukuku alanında uzman bir avukattan yardım almanız önerilir.

Nitelikli Dolandırıcılıktan Beraat Edilir Mi?

Her suçta olduğu gibi nitelikli dolandırıcılık suçunda da tipiklik ve hukuka aykırılık unsurlarının gerçekleşmemesi, yeterli delil elde edilememesi, hakimde yeterli kanaatin oluşmaması gibi sebeplerle beraat kararı verilmesi mümkündür.

Nitelikli Dolandırıcılıkta Şikayet Geri Çekilirse Ne Olur?

Dolandırıcılık suçu re’sen kovuşturmaya tabi bir suç olup sadece bir hukuki ilişkiye dayanan alacağın tahsili amacıyla işlenen şekli (TCK md.159) şikayete tabidir. Md. 159 dışında şikayetin geri çekilmesi soruşturma ve kovuşturmayı durdurmaz.

Nitelikli Dolandırıcılıkta Uzlaşma Var Mı?

Nitelikli dolandırıcılık suçu uzlaştırma kapsamında değildir.

Nitelikli Dolandırıcılık Para Cezası Ne Kadar?

Nitelikli dolandırıcılık suçunun işlenmesi halinde, iki yıldan yedi yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. Ancak, (e), (f), (j) ve (k) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı üç yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.

Nitelikli Dolandırıcılık Suçunda Hangi Haller Ceza Artırımına Neden Olur?

Dolandırıcılık suçunun; a) Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle, b) Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle, c) Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle, d) Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle, e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak, f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle, g) Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle, h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında, i) Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle, j) Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla, k) Sigorta bedelini almak maksadıyla, l) Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle, m) Kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle aldatarak, işlenmesi halleri kanunda daha ağır cezayı gerektiren nitelikli haller olarak düzenlenmiştir.

Nitelikli Dolandırıcılık Suçunda Tazminat Talep Edilebilir Mi?

Cezayı kaldıran veya azaltan şahsi sebep olarak düzenlenmiş etkin pişmanlık hallerinde; tamamlanmış suç sonrası failin bizzat pişmanlık göstermesiyle, mağdurun uğradığı zararın aynen geri verme veya tazmin suretiyle giderilmesi mümkündür.

Telefon Veya Mesaj Yoluyla Dolandırıcılık Nitelikli Dolandırıcılık Sayılır Mı?

Günümüz haberleşme çağında, her türlü ihtiyacın telefon veya mesajlaşma yoluyla yapılması gerçeği karşısında sadece mesaj atılması veya telefonun aracı olarak kullanılması nitelikli dolandırıcılık olarak kabul edilmemelidir.

Nitelikli Dolandırıcılığın Yatarı Ne Kadar?

Nitelikli dolandırıcılık suçunun hapis cezası iki yıldan yedi yıla; md. 158/1- (e), (f), (j) ve (k) bentlerinde sayılan hâllerde ise hapis cezası alt sınırı üç yıl olarak belirlenmiştir. Kanunda belirlenen bu sınırlar soyut ceza olarak adlandırılmaktadır. Hakim soyut cezayı somut olaya uygulayarak somut cezayı yani yargılama sonucunda kişiye çarptırılan cezayı tatbik edecektir.

Kaynakça:

Prof. Dr. M. Emin ARTUK, Doç. Dr. M. Emin ALŞAHİN, Prof. Dr. Ahmet GÖKCEN, Dr. Öğr. Üyesi Kerim ÇAKIR- Ceza Hukuku Özel Hükümler, 20. Bası, 2022, Adalet Yayınları, Ankara

Prof. Dr. M. Emin ARTUK, Doç. Dr. M. Emin ALŞAHİN, Prof. Dr. Ahmet GÖKCEN, Dr. Öğr. Üyesi Kerim ÇAKIR- Ceza Hukuku Genel Hükümler, 16. Bası, 2022, Adalet Yayınları, Ankara

Doç. Dr. M. Emin ALŞAHİN, Prof. Dr. Ahmet GÖKCEN, Dr. Öğr. Üyesi Kerim ÇAKIR- Ceza Hukuku Genel Hükümler, 8. Bası, 2024, Adalet Yayınları, Ankara

MERVENUR KABOĞLU