MÜTESELSİL SORUMLULUK NEDİR? ŞARTLARI

Müteselsil sorumluluk; kanun ya da tarafların iradesiyle kurulmuş olan sözleşme sebebiyle, birden çok borçlunun her birinin borcun tamamının ifasından sorumlu olması anlamına gelir. Bu sorumluluk, günlük hayatta sıklıkla karşımıza çıkmadığından alışılmış diğer sorumluluk türleriyle karıştırılabilir. Hukukumuzda genellikle sorumluluk bireyseldir ancak borç ilişkileri karşımıza farklı şekillerde çıkabilir. Borçlu veya alacaklı taraf bir kişiden oluşabileceği gibi birden fazla kişiden de oluşabilir. Böyle bir durumda alacaklının borcunu nasıl tahsil edeceği, borçlunun sorumluluklarının kapsamı merak konusu olacaktır. Yazımızda müteselsil sorumluluğun ne olduğuna, koşullarına, hangi durumlarda ortaya çıktığına, tarafların hak ve yükümlülüklerine dair hususları sizlerle paylaştık. Keyifli okumalar dileriz.

MÜTESELSİL SORUMLULUK NEDİR?

Müteselsil sorumluluk; bir zararın doğmasına birden fazla kişinin sebebiyet vermesi veya aynı zarardan çeşitli sebeplerle birden fazla kişinin sorumlu olması durumunda ortaya çıkan sorumluluk türüdür. Müteselsil kelimesi ”zincirleme, birbirini takip eden” anlamına gelmektedir. Müteselsil sorumluluk kanundan da tarafların iradeleriyle yaptığı sözleşmeden de doğabilir. Birlikte verilen vekalet, miras ortaklığı, haksız fiilden birlikte sorumluluk müteselsil sorumluluk için akla ilk gelen örneklerdendir.

MÜTESELSİL SORUMLULUĞUN HUKUKİ DAYANAKLARI

Müteselsil sorumluluk kanundan veya taraflar arasında kurulan sözleşmeden kaynaklanabilir. Müteselsil sorumlulukta bir borcun tamamından birden fazla kişi sorumlu tutulur, yani ortaya çıkan zarar nedeniyle birden çok kişi zarar görene karşı borcun tamamından sorumlu olacaktır. Müteselsil sorumluluk; alacaklının borcu, istediği borçludan talep edebilmesine, borçlulardan biri ödeme yapmazsa diğerinden talep edebilmesine olanak tanır. Talepte bulunulan borçlu, ödemenin diğer borçlular tarafından yapılmasını isteyemez. Yani bu durum alacaklının yararınadır. Eğer borcun tamamı müteselsil borçlulardan biri tarafından sona erdirilirse borçtan sorumluluk da tüm müteselsil sorumlular için sona ermiş olur.

Müteselsil sorumluluğa ilişkin düzenlemeler 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu madde 61 ve 62’de; müteselsil borçluluk ise madde 162 ila 170 hükümleri arasında düzenlenmiştir. Müteselsil sorumluluk hem maddi hem de manevi zararın tazmini halinde söz konusu olabilir. Müteselsil sorumlu olan borçluların arasındaki ilişki iç ilişki, alacaklı ve borçlular arasındaki ilişki dış ilişkidir.

MÜTESELSİL SORUMLULUK HANGİ DURUMLARDA GEÇERLİDİR?

Müteselsil sorumluluk kanunda düzenlenen istisnai durumlarda ortaya çıkabileceği gibi tarafların iradeleriyle yaptığı sözleşmelerden de doğabilir. Bildiğimiz üzere bir zararın doğmasına birden fazla kişi sebep olabilir. Birden çok kişi aynı zarara aynı nedenle veya çeşitli nedenlerle sebep olmuş olabilir veya bir ya da birden fazla kişi zarara sebep vermediği halde zararın sorumluluğunu iradesiyle yaptığı sözleşme sebebiyle üstlenmiş de olabilir. İşte saydığımız bu durumlar müteselsil sorumluluğun doğmasına sebep olur. Müteselsil sorumluluğun hangi durumlarda ortaya çıktığını kısaca özetlemek gerekirse;

• Müteselsil sorumluluk kanundan veya sözleşmeden doğmalıdır.
• Birden fazla kişinin aynı zarara sebep olmasından doğabilir
• Birden çok kişinin meydana gelen aynı zarardan çeşitli nedenlere sorumlu olması sonucu oluşmuş olabilir.
• Meydana gelen zararın kişilerin fiilleri neticesinde ortaya çıkmış olması gerekir. Buna illiyet bağı denmektedir.

MÜTESELSİL SORUMLULUĞUN ŞARTLARI

Müteselsil sorumluluk Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiş olup belirli şartların oluşması halinde birden fazla kişinin bir zarara sebep olmasıdır. Bu sorumluluğun oluşması için öncelikle ortada bir borç olması ve bu borcun ödenme zamanının gelmiş olması gerekir. Ortaya çıkmış olan zarara sebep olan kişiler ya ortak kusurlarıyla aynı zarara sebebiyet vermiş olmalı ya da farklı sebeplere bağlı olarak bu kişilerin aynı zarardan sorumlu tutulmuş olmaları gerekir. Özetle;

• Müteselsil sorumluluğa konu borcun muaccel olmuş olması yani ödeme zamanının gelmiş olması gerekir
• Birden çok kişinin zarardan sorumlu tutulabilmesi için zararın aynı sebeplerden doğmuş olması gerekir.
• Birden çok kişinin birlikte zarar vermesi veya aynı zarardan çeşitli sebeplerle sorumlu olmaları gerekir.

MÜTESELSİL SORUMLULUKTA RÜCU

Aynı zarardan sorumlu olan müteselsil borçlular arasında tazminatın paylaştırılması hususunda bütün durum ve koşullar, borçluların kusur derecesi, yarattıkları tehlikenin yoğunluğu göz önünde tutulur. (TBK md.62) Müteselsil sorumlulardan biri kendi payına düşen tazminattan fazlasını öderse; ödediği bu fazla miktar için diğer müteselsil sorumlulara karşı rücu hakkına sahiptir ve ifa ettiği miktar oranında zarar görenin haklarına halef olur. Bununla beraber alacaklı; diğer müteselsil borçluların zararına olacak şekilde eğer müteselsil borçlulardan birinin borcuyla ilgili durumunu kolaylaştırırsa bunun sonuçlarına katlanır.

Borcu ödemiş olan borçlu ifayı diğer borçlulara bildirmemişse ve bu sebeple mükerrer bir ödemeye neden olmuşsa rücu isteyemez.

Rücu istemi, borcun ödendiği ve ödemenin diğer borçlular tarafından öğrenildiği tarihten itibaren iki yıl ve her halde borcun ödenmesinden itibaren on yıl geçmesiyle zamanaşımına uğrar

MÜTESELSİL SORUMLULUKTA ZAMANAŞIMI

Kural olarak müteselsil borçlulardan birine karşı zamanaşımının kesilmesi diğer müteselsil borçlulara karşı da zamanaşımını keser. Zamanaşımından önceden feragat edilemez.

Bununla beraber alacaklar için zamanaşımı süresi Türk Borçlar Kanunu madde 146 ile 161 hükümleri arasında düzenlenmiştir. Alacak zamanaşımına uğradığında borç sona ermez ancak artık dava edilemez hale gelir. Zamanaşımı süresi öğrenmeden itibaren iki yıl ve her halde kanunda aksine hüküm bulunmadıkça on yıldır. Alacak zamanaşımı süreleri sözleşmeyle değiştirilemez.

 MÜTESELSİL SORUMLULUKTA ALACAKLININ HAK VE YETKİLERİ

Alacaklı borcun tamamını her müteselsil sorumludan talep edebilme hakkına sahiptir. Borcu kimden isteyeceğini seçmek konusunda özgürdür. Kanunda bununla ilgili bir sınırlama bulunmamaktadır. Buradan anlaşılmalıdır ki müteselsil sorumluluk türü karmaşık borç ilişkilerinde alacaklının korunmasına yardımcı olur.  Borçlu borcu öderse diğer borçluları bu borçtan kurtarmış olur. Zararın tazmininden sonra iç ilişkide yukarıda bahsedilen rücu ilişkisi söz konusu olacaktır.

MÜTESELSİL SORUMLULUKTA BORÇLUNUN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Her borç ilişkisinde alacaklının olduğu gibi borçlunun da hakları bulunmaktadır. Müteselsil sorumlulukta borcun tamamının bir borçlu tarafından ödenmesiyle her borçlunun alacaklıya karşı borcu sona erecektir.

Borcu ödeyen müteselsil borçlu payına düşen miktardan fazlasını ifa etmişse bu oran için rücu hakkına sahiptir (TBK md.167)

Borç bir kez tahsil edildikten sonra alacaklı tarafından diğer müteselsil borçlulardan tekrar istenemez. Eğer müteselsil borçlulardan biri dava edilmişse bu borçlu, borcun diğer borçlular tarafından ödeneceğini ileri süremez, tamamından sorumludur. Bu, müteselsil borçlunun bir yükümlülüğüdür. Alacaklı müteselsil borçlunun durumunu diğerlerinin zararına olacak şekilde kolaylaştıramaz. Eğer kolaylaştırırsa sonuçlarına katlanacaktır.

MÜŞTEREK SORUMLULUK

Müşterek kelimesi “ortak” ve “birlik” anlamlarına gelmektedir. Kelime anlamından da anlaşılacağı üzere müşterek kavramı bir borca ortak olmayı ifade eder. Bu ortaklıkta her borçlu kendi payına düşen borçtan sorumlu olur.

Müşterek sorumlu borcun tamamını ödeme yükümlülüğü altında değildir her bir borçlunun payı bellidir ve bu oranda borca katılırlar. Bu sorumluluk türünde alacaklı her bir borçludan yalnızca o borçlunun payına düşen miktarı isteyebilir. Borcun tamamını isteyemez. Bir borçlu kendi payına düşen miktarı ödediğinde diğer borçluların sorumluluğu ortadan kalkmaz yalnızca ödenen miktarı kendilerinin ödeyecekleri paydan eksiltirler.

MÜŞTEREK VE MÜTESELSİL SORUMLULUK

Müşterek sorumluluk ve müteselsil sorumluluk sıkça birbirine karıştırılan kavramlardır. Aralarındaki temel farklılık ise müşterek sorumluluğun birden fazla borçlunun bir borcu ifa ederken sadece kendi payları oranında sorumlu tutulması, müteselsil sorumlulukta ise borcun tamamının ödenmesinden müteselsil sorumluların zincirleme veya tek başına sorumlu tutulmasıdır. Örneğin evini iki öğrenciye kiraya veren ev sahibinin kira ödenmediğinde, kiracıların birini gördüğü zaman kiranın yarısını istemesi müşterek sorumluluk, tamamını istemesi ise müteselsil sorumluluk kapsamına girer. Müteselsil sorumluluk kararlaştırılmadığı takdirde kural müşterek sorumluluktur.

MÜTESELSİL SORUMLULUKLA İLGİLİ SIKÇA SORULAN SORULAR

Müteselsil Sorumluluk Nedir Örnek?

Müteselsil sorumluluk; bir zararın doğmasına birden fazla kişinin sebebiyet vermesi veya aynı zarardan çeşitli sebeplerle birden fazla kişinin sorumlu olması durumunda ortaya çıkan sorumluluk türüdür. Müteselsil sorumluluğa ilişkin en yaygın örnekler ortaklar arasında görülür. Mesela bir iş ortaklığı kuran kişiler kurdukları ortaklığın borçlarından müteselsil sorumlu olurlar. Bir başka örnek olarak sigorta sözleşmesine dayanan müteselsil sorumluluğu örnek verebiliriz. Örneğin, aracı zarar gören kişi, zararının giderilmesini zarar veren kişiden isteyebileceği gibi aynı zamanda onun sigortacısından da isteyebilir. Bu durumda bir taraf zarara sebep olduğu için, diğer taraf olan sigortacı da zarara sebebiyet vermemiş olduğu halde sigorta sözleşmesiyle zararın tazminini üstlendiği için sorumludur.

Müteselsil Sorumluluk Hangi Hallerde Görülür?

Müteselsil sorumluluk ya aynı sebebe ya da değişik sebeplere dayanır.

• Birden fazla kişinin aynı zarara sebebiyet vermesi durumunda müteselsil sorumluluk hükümleri uygulanır. Örneğin, Ahmet ve Mehmet isimli iki kişi, Mustafa isimli kişiyi yaralamak suretiyle ona zarar verirse bu zarardan müteselsil sorumlu olacaklardır.
• Birden fazla kişinin aynı zarardan çeşitli nedenlerle sorumlu olması durumunda müteselsil sorumluluk hükümleri uygulanır. Örneğin tamirci Ahmet bir evdeki musluğu tamir etmesi için yardımcı Mehmet’i gönderir ve Mehmet de musluğu kırarsa Ahmet sözleşmeye göre Mehmet ise kusuruna göre zarardan müteselsil sorumlu olacaktır.

Müteselsil Sorumluluk İlkesi Nedir?

Müteselsil sorumluluğun beraberinde getirdiği iki ilke vardır. Bunlardan birincisi birden çok kişinin verdiği zararda, zarar verenlerle zarar gören arasındaki dış ilişkidir. Diğer borç ilişkileriyle kıyasladığımızda bu dış ilişkide zarar gören kişi zarar verenlere karşı daha güçlü ve ayrıcalıklıdır.

Bir diğer ilke zarar veren kişilerin birbiri arasındaki ilişkidir. Buna iç ilişki denir. İç ilişki zarar ve tazminatın paylaştırılması ve rücu sorunuyla ilgilidir. Taraflardan biri kendi payına düşenden fazlasını ödediği takdirde diğer müteselsil sorumlulara başvurabilecektir.

Müşterek ve Müteselsil Sorumlu Ne Demek?

Müşterek sorumluluk birden fazla borçlunun bir borcu ifa ederken sadece kendi payları oranında sorumlu tutulmasıdır. Müteselsil sorumluluk ise borcun tamamının ödenmesinden müteselsil sorumluların zincirleme veya tek başına sorumlu tutulmasıdır. Yani müteselsil sorumluluk alacaklının her bir borçludan alacağın tamamını isteyebilmesi olanağını tanır.

Müteselsil Sorumluluk Nedir Evlilikte?

Evlilik birliği hem duygusal hem de ekonomik bir birliktir. Eşlerden birinin tek başına ailesiyle ilgili hukuki işlem yapabilmesi evlilik birliğinin temsilini ifade eder. Evlilik birliğini temsilen yapılan işler için evli olanlar üçüncü kişilere karşı müteselsil sorumlu olacaktır.

Müteselsil Sorumlulukta Dava Kime Açılır?

Müteselsil sorumlulukta zarar görenin zararının tamamı giderilinceye kadar tüm zarar verenler sorumlu olacaktır. Bu nedenle zarar gören dilediği zarar verene karşı dava açabilir.

Müteselsil Sorumluluk Kaç Yıldır?

Müteselsil sorumlulukta borçluların sorumluluğu borcun tamamı ödeninceye kadar sürer. Bununla beraber alacaklar için zamanaşımı süresi Türk Borçlar Kanunu madde 146 ile 161 hükümleri arasında düzenlenmiştir. Alacak zamanaşımına uğradığında borç sona ermez ancak artık dava edilemez hale gelir. Zamanaşımı süresi öğrenmeden itibaren iki yıl ve her halde kanunda aksine hüküm bulunmadıkça on yıldır. Alacak zamanaşımı süreleri sözleşmeyle değiştirilemez.

Müteselsil Sorumlulukta Rücu Kaç Yıldır?

Müteselsil sorumlu olanlar yani zarar verenler arasındaki ilişkiye iç ilişki denir. Rücu bir iç ilişki sorunudur. Zarar ve tazminat sorumlular arasında paylaştırılır. Sorumlulardan birinin kendi payına düşen miktardan fazlasını ödemesi hali TBK md.62’de düzenlenmiştir. Buna göre tazminatın kendi payına düşenden fazlasını ödeyen müteselsil sorumlu, bu fazla ödemesi için diğer sorumlulara karşı rücu hakkına sahiptir ve zarar görenin haklarına da halef olur. Örneğin, zarar verenlerin kusurları birbirine eşitse her biri aynı oranda tazminat ödemelidir. Zarar verenlerden biri eşit paydan fazlasını ödemişse eşit payı aşan miktar için diğer sorumlulara rücu eder.

Müteselsil Alacaklı Ne Demek?

Bir borç ilişkisinin borçlu ve alacaklı olmak üzere iki tarafı vardır. Alacaklı tarafın birden fazla kişiden oluşması ve borçlu tarafın bunlardan her birine borçlu olması durumunda müteselsil alacaklılık söz konusu olur. Müteselsil alacaklılık TBK md.169’da düzenlenmiştir. Borçlu taraf alacaklılardan birine yaptığı ödemeyle diğer alacaklılara karşı da borcundan kurtulur. Kendisine düşen paydan fazlasını alan alacaklı payını alamamış alan alacaklıya veya alacaklılara fazlalığı ödemekle yükümlüdür.

Müteselsil Sorumlulara Karşı Ayrı Ayrı Dava Açılabilir Mi?

Zarar gören zarar verenlerin her birine karşı ayrı ayrı dava açabilir ancak bu zahmetli ve zor bir yol olacaktır. Zarar gören, zarar verenlerden alacağını ispat etme oranının en yüksek olduğu kişiye veya zararı tazmin etmekte diğerlerine oranla daha az zorlanacak olan kişiye karşı açacağı davayla aynı sonuca daha kolay ve zahmetsiz şekilde ulaşmış olacaktır.

Müteselsil Kefil Nedir?

Kefil, borçlu tarafın alacaklı tarafa karşı yükümlülüklerine ilişkin sorumluluğu yerine getirememesi halinde yani öncelikle asıl borçluya yapılan başvuru sonucunda alacağın tahsil edilememesi sebebiyle alacağın tahsili sorumluluğunu üstlenen üçüncü kişidir. Müteselsil kefil ise alacaklı alacağını zamanında tahsil edemezse asıl borçluya başvurmaksızın önce kendisine müracaat edilebilen kişidir. Müteselsil kefile gidilebilmesi için ifanın gecikmesi, yapılan ihtarnamenin sonuçsuz kalması ve alacaklının açıkça ödeme güçlüğü içinde bulunması gerekir

Müşterek ve Müteselsil Kefil Ne Demek?

Müşterek borçlu ve müteselsil kefil birbirine karıştırılan iki kavramdır. Müşterek borçlu aynı borcu birden fazla kişinin üstlenmesi demektir. Bir borçlu kendi payına düşen miktarı öderse diğer borçlular bu ödenen bu miktarı kendi paylarından düşerler.

Müteselsil kefillik ise bir borca birden fazla kişinin kefil olması anlamına gelir. Kefillerden biri borcun tamamını ödediğinde borç ortadan kalkar dolayısıyla tüm kefillik ilişkileri de sona erer. Borcu ödeyen kefilin diğer kefillere rücu hakkı doğar.

Müşterek ve Müteselsil Sorumluluk İcra Takibi Nasıl Açılır?

Müşterek sorumlulukta her bir borçluya borcu oranında icra takibi açılabilirken müteselsil sorumlulukta alacaklı dilediği borçluya borcun tamamı için icra takibi başlatabilir.

ECE YİVRİK