İŞYERİNİN KAPANMASI DURUMUNDA İŞÇİNİN HAKLARI

İşyerinin kapanması çalışanlar için önemli yasal hakları ve süreçleri gündeme getirir. Bu durumda işçilerin kıdem tazminatından ihbar tazminatı kadar birçok alacak hakkı doğar ancak bu hakların korunabilmesi için belli prosedürleri dikkate alarak ilerlemek gerekir. Bu sebeple işçiler haklarını kaybetmemek adına işyerinin kapanma sürecini dikkatli şekilde takip etmeli ve gerekli yasal adımları atmalıdırlar. Bu yazıda işyerinin kapanması durumunda işçilerin sahip olduğu hakları ve yapması gerekenleri detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

İŞYERİNİN KAPANMASI DURUMUNDA İŞÇİNİN YASAL HAKLARI NELERDİR?

İşyerinin kapanması çalışma hayatında sıkça karşılaşılan durumlardan biridir. İflas, işletmenin kârsız hale gelmesi, işverenin tercihi gibi çeşitli sebeplerle iş yerleri kapanabilir. İşyerinin kapanması halinde işçinin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve birikmiş yıllık izin ücreti gibi hakları mevcuttur ancak işçi işyerinin kapanmasını beklemeden işten ayrılırsa kıdem ve ihbar tazminat haklarını kaybedebilir. İşçinin kıdem tazminatı almaya hak kazanabilmesi için iş akdinin haklı bir sebeple sona erdirilmesi gerekir. Bu sebeple İşyerinin kapanması sürecinde işçinin haklarını koruması için İşyerinin resmen kapanmasını beklemesi ve alacakları ödenmezse yasal yollara başvurması gerekmektedir.

TOPLU İŞTEN ÇIKIŞ NEDİR?

4857 sayılı İş Kanununun 29.maddesi, işverenin toplu işçi çıkarma sürecini düzenler. Bu maddeye göre, işveren ekonomik, teknolojik, yapısal veya benzeri nedenlerle toplu işçi çıkarma kararı aldığında, bu durumu en az otuz gün önceden yazılı bildirimle İşyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna iletmekle yükümlüdür.

• İşçi sayısı 20 ila 100 arasında ise en az 10 işçinin,
• İşçi sayısı 101 ila 300 arasında ise en az %10 oranında işçinin,
• İşçi sayısı 301 ve üzerinde ise en az 30 işçinin,

Bir aylık süre içinde ve aynı veya farklı tarihlerde iş sözleşmesinin 17. maddeye dayanarak feshedilmesi toplu işten çıkarma kapsamında değerlendirilmektedir. Yapılan fesihler ekonomik teknolojik veya yapısal gerekçelere dayanan geçerli nedenler çerçevesinde yapılır.

Toplu işten çıkışlarda SGK’nın İşten Ayrılış Bildirgesinde belirtilen kodlar vardır. İşten çıkışlarla ilgili yaygın kodlardan bazıları:

1. Kod 04: İşveren tarafından iş akdinin haklı sebep bildirmeden feshi ( Toplu işten çıkış için kullanılabilir.)
2. Kod 15: Toplu işten çıkarma.
3. Kod 17: İşyerinin kapanması
4. Kod 22: Diğer nedenler

İşten çıkış kodu “04” olan fesihlerde toplu işten çıkarma olarak kabul edilir fakat işçinin haklı nedenlerle iş sözleşmesini 24.maddeye göre fesh etmesi halinde işveren 25. maddeye dayanarak fesih yapabilir. Zorunlu ya da isteğe bağlı arabulucu anlaşmaları ve karşılıklı ikale sözleşmeleri toplu işçi çıkarma kapsamında değerlendirilmez.

İŞYERİNİN KAPANMASI VE KIDEM TAZMİNATI HAKKI

İşveren İşyerini kapatmaya karar verdiğinde 4857 sayılı iş kanununun 17.maddesi uyarınca işçilere belirli süreler içerisinde bildirimde bulunmakla yükümlüdür. Bildirim süreleri işçinin kıdemine göre farklılık gösterir.

• Kıdemi 6 aydan az olan işçi fesih bildirimi tebliğinden itibaren 2 hafta,
• Kıdemi 6 ay ile 1.5 yıl arasında olan işçi için 4 hafta,
• Kıdemi 1.5 yıl ile 3 yıl arasında olan işçi için 6 hafta,
• Kıdemi 3 yıldan fazla olan işçi için ise 8 hafta sonra iş akdi sona erdirilebilir.

İşyerinin kapanması durumunda en az 1 yıllık hizmet süresine sahip işçiler kıdem tazminatına hak kazanır. Kıdem tazminatı hakkı iş sözleşmesinin belirli veya belirsiz süreli olmasına çalışmanın kısmi ya da tam süreli yapılmasına bağlı değildir.

Kıdem tazminatı tavan ücreti, belirli katsayılar ve göstergeler kullanılarak yapılır. Kanuna göre mevcut durumda devlet memurlarına bir hizmet yılı için ödenmekte olan emeklilik ikramiyesinin hesabında aşağıda belirtilen ödemelerin toplamı esas alınmaktadır

1. Aylık Gösterge X Aylık katsayısı
2. Ek Gösterge X Aylık katsayısı
3. Kıdem Aylığı Toplam Göstergesi X Aylık katsayısı
4. Taban Aylık Göstergesi X Taban Aylık katsayısı
5. En yüksek devlet memuru aylığının (Ek Gösterge Dahil) brüt tutarının her devlet memurunun kendi ek göstergesine göre farklılık gösteren oranına tekabül eden miktar

İHBAR TAZMİNATI: İŞYERİNİN KAPANMASI DURUMUNDA İŞÇİNİN HAKLARI

İşveren veya işçi fesih bildirim sürelerine uymadığı takdirde ihbar tazminatı adı verilen bir tazminat ödemek durumundadır. İhbar tazminatı bildirim süresine ilişkin ücret tutarında olup hangi taraf yükümlülüğünü ihlal ederse diğer tarafa ödemekle sorumlu hale gelir. İşveren İşyerini kapatmaya karar verdiğinde hem fesih bildirim sürelerine uymalı hem de işçinin kıdem tazminatını ödemelidir.

İşyerinin kapanması beklenmedik bir durum olsa da işverenin fesih bildirim süresi yükümlülüğüne uyması gerekmektedir aksi halde işveren, işçinin yalnızca kıdem tazminatlarını değil ihbar tazminatlarını da ödeme durumunda kalır.

İŞYERİNİN KAPANMASI DURUMUNDA İŞÇİNİN HAKLARI

İŞYERİNİN KAPANMASI DURUMUNDA FAZLA MESAİ ALACAKLARI

İşyerinin kapanması durumunda işçilerin fazla mesai alacakları İş kanunu ve ilgili yargı kararları çerçevesinde değerlendirilip işçilerin hak etmiş olduğu fazla mesai ücretlinin verilmesini sağlar. Bu süreçte izlenecek adımlar şu şekildedir:

1. İşyerinin kapanması halinde iş veren sözleşmeyi fesheden taraftır bu durumda işçiye iş sözleşmesinin sona erdiği tarihe kadar yapmış olduğu fazla çalışmaları hesaplayıp ödemesi gerekir.
2. İşçinin fazla mesaiye kaldığı günler saatler ve normal ücreti göz önünde bulundurularak hak ettiği fazla mesai ücreti hesaplanır.
3. İşçi fazla mesai alacaklarını işverenden talep etme hakkına sahiptir ancak işveren fazla mesai alacağını ödemezse işçiye yasal yollara başvurma hakkı doğar.
4. Fazla mesai alacakları için zaman aşımı süresi iş sözleşmesinin feshedildiği tarihten itibaren 5 yıldır.
5. İşçi çalıştığı süre, fazla mesaiye kaldığı günler ve saatler ile ilgili belgelerini İş mahkemesine sunarak fazla mesai alacakları için dava açabilir.
6. Fazla mesai alacağı davasında işçinin fazla mesai yaptığını ispat etme yükümlülüğü kendisindedir.

YILLIK İZİN ÜCRETLERİ VE İŞYERİNİN KAPANMASI

İşyerinin kapanması durumu işçinin yıllık izni hakkını etkilemez aksine kullanılmayan yıllık izinler için ücret ödemesi yapılması iş kanunu çerçevesinde zorunlu tutulmuştur.

1. Yıllık izin hakları çalıştıkları süreye göre belirlenir ve İşyerinin kapanması bu hakkı ortadan kaldırmaz.
2. İşçi kullanılmayan yıllık izinlerin ücretini iş sözleşmesini sona erdiği tarihe kadar talep edebilir.
3. İşyerinin kapanması kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı gibi hakları etkilemez.
4. İşyerini iflas etmesi durumunda da yıllık izin ücreti iflas masasına bildirilerek alınabilir.

İŞYERİNİN KAPANMASI HALİNDE İŞÇİNİN İŞSİZLİK MAAŞI HAKKI

İşyerinin kapanması veya devredilmesi sebebiyle iş sözleşmesi feshedilen işçiler işsizlik sigortasından yararlanma hakkına sahiptir. İşçilerin kusurundan kaynaklanmayan bir durumda işsizlik maaşı almaları sağlanarak geçim kaybı yaşamaları önlenir. Fakat işten çıkarılma gerekçesi ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri olarak belirtilmişse işveren bu duruma dayanarak haklı fesih yoluna gitmiş olacağından işçi işsizlik maaşından yararlanamayacaktır. Ayrıca işçi tarafından haklı nedenle iş sözleşmesi feshedildi ise konuya dair dava açılması söz konusu olabilir.

Kanunda yer alan diğer şartları sağlaması halinde hizmet sözleşmesinin feshinden önceki son üç yıl içinde;

• 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,
• 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,
• 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün süre ile işsizlik maaşı verilmektedir.

İŞYERİNİN KAPANMASI ZORUNLULUK OLMAMASI HALİNDE İŞÇİNİN İŞE İADE HAKKI VE İŞ GÜVENCESİ TAZMİNATLARI

İşyerinin kapanması bazı  durumlarda iş yerinin bir bölümünün kapanması yada işyerini belli bir adrese taşınması yada iş yerinde belirli bir birimin kapatılarak diğer bölümlerde çalışmaya devam edilmesi şeklinde de olabilmektedir.

İş yeri kapatılmasının bu şekilde gerçekleştiği yani işverenin faaliyetine devam ettiği bu durumlarda iş yerinde kapatılan bölümden çıkarılan çalışanların somut olayın durumuna göre değişmekle beraber iş güvencesi tazminatlarını da talep edebilme hakkı vardır.

Örneğin sipariş ve yemek teslimatı olarak çalışan bir firmanın tüm kuryelerini işten iş yerinin kapatılması nedeniyle işten çıkartması durumunda, öncelikle işverenin bu çıkarmanın bir zorunluluk olduğunu ispat etmesi, sonrasında bu işten çıkarmaların keyfi olmadığını ispat etmesi, kurye olarak çalışan işçiye özlük haklarında bir değişiklik teşkil etmeyecek bir görevlendirme önermesi yada bu önermeyi yapmasına rağmen işçinin bunu kabul etmemesi son olarak da işten çıkarma sonrasında aynı göreve yeni işe alımların yapılmamış olması gerekmektedir.

Bu şartlardan birini yada bir kaçını yerine getirmeyen işyerine karşı işçinin işe iade isteme hakkı ve hakkı kapsamında da şartlarına göre boşta geçen süre tazminatı (en çok 4 maaş) ve işe başlatmama tazminatı (4maaş ile 8 maaş arasında) istemek hakkı bulunmaktadır.

İŞÇİLİK ALACAKLARI ZORUNLU ARABULUCULUK BAŞVURUSU

İş sözleşmesi feshedilen bir işçi fesih bildiriminde geçerli bir sebep belirtilmediğini veya bildirilen sebebin geçersiz olduğunu iddia ediyorsa fesih tarihinden itibaren bir buçuk ay içinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurmalıdır. Eğer arabuluculuk sürecinde uzlaşma sağlanmazsa son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içinde iş mahkemesine dava açılmalıdır. Arabulucuya başvurmadan doğrudan dava açılması halinde dava Hukuk Mahkemeleri Kanununun 115. maddesi gereği usulden reddedilir ve kararının kesinleşmesinden itibaren 2 hafta içinde arabulucuya başvuru yapılması gerekir.

Arabuluculuk sürecinde uzlaşma sağlanması halinde:

1. İşçinin işe başlama tarihi,
2. İşçinin çalıştırılmadığı dönemdeki ücret ve diğer haklarının parasal olarak en fazla 4 aya kadar olan miktarı görüşmelerde belirlenir ve tutanağa kaydedilir.

Arabuluculuk sürecinde uzlaşma sağlanamaması halinde:

1. İşe iadenin reddedilmesi halinde ödenecek tazminat miktarı en az 4 en fazla 8 aylık ücret tutarı olacak şekilde arabuluculuk görüşmeleri esnasında belirlenir ve tutanağı kaydedilir.

İŞÇİLİK ALACAKLARI DAVASI VE SÜRECİ

İşçi alacağı davaları, delil toplama ve ispat yükümlülükleri açısından kapsamlı bir süreç gerektirdiği için hukuki destek almak sürecin en etkin şekilde yürütülmesine katkı sağlar. İşçi alacakları zamanaşımı süresi 5 yıldır.

Görevli mahkeme İş mahkemeleridir ancak İş mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde ise Asliye Hukuk mahkemeleri de görevli mahkeme sayılır. Yetkili mahkeme ise davalının yerleşim yeri veya işin yapıldığı yer mahkemesidir ancak iş kazası durumunda işçinin veya zararın oluştuğu yer mahkemesi de yetkilidir. İşçi aleyhine yapılmış olan yetki sözleşmeleri geçersizdir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

İşveren İşyerini Kapatırsa Ne Olur?

İş yerinin kapanması halinde işçi kıdem tazminatı ihbar tazminatı ve yıllık izin ücreti gibi hakları talep edebilir.

Kapanan İşyerine Dava Açılır Mı?

İşyeri kapanmış olsa dahi işçi hakları ödenmediği takdirde yasal yollara başvurabilir ve dava açabilir.

İşyeri Kapanan İşçi Tazminat Alabilir Mi?

İş yerinin kapanması halinde işçi kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi hakları alabilir ancak işçi işten kendi isteğiyle ayrıldıysa sürece bu hakları söz konusu değildir

İşyeri Batarsa İşçilerin Alacakları Ne Olur?

İşyeri iflas ettiyse işçiler alacaklarının iflas masasına bildirerek alabilirler.

İşyeri Kapandığında İşsizlik Maaşı Alınır Mı?

İşyerinin kapanması nedeniyle işten çıkarılan işçiler işsizlik sigortasından yararlanma hakkına sahiptir ancak işten çıkarılma haklı nedenle feshe dayanmamalıdır.

İşyerinin Kapanması Durumunda İşe İade Talebinin Durumu Ne Olur?

İşyerinin kapanması nedeniyle işçi işe iade talebinde bulunamaz ancak işten çıkarmanın geçersiz olduğunu iddia eden işçi arabuluculuk ya da dava yoluyla hakkını arayabilir.

İşyerinin Kapanması Durumu Toplu İşten Çıkarma Sayılır Mı?

İş yerinin kapanması belirli koşullar altında toplu işten çıkarma kapsamında değerlendirilebilir bu durumda işverenin yasal bildirim yükümlülükleri vardır.

Batan İşyerinden Tazminat Alınır Mı?

İflas eden işyerinden tazminat almak mümkündür ancak işçilerin alacakları iflas masasına bildirilerek tahsil edilir.

İşyerinin Kapanması Çıkış Kodu Nedir?

İş yerinin kapanması nedeniyle yapılan işten çıkarma halinde çıkış kodu “04” olarak kaydedilmelidir. Bu toplu işten çıkarma durumunda geçerli olan bir koddur.

Sultan Dilara BARDİ