İŞÇİ SENDİKALARI VE SENDİKAL HAKLAR

İşçi sendikaları; işçiler tarafından kurulan, bunların çalışma ilişkilerindeki ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarları koruma ve geliştirme amacı güden, en az 7 işçi bir araya gelerek bir işkolunda faaliyet göstermek üzere oluşturduğu tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır. İşçi sendikaları, işçiler ve işverenler arasındaki çalışma ilişkisindeki ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarları korumak ve geliştirmeyi hedefler.

Sendikalar, toplu iş sözleşmesi yapma yetkilerini kullanarak işçi tarafını işveren tarafı karşısında güvenli ve güçlü bir pozisyona çekerler. Toplu iş sözleşmeleri ile ücretler, çalışma saatleri, izinler gibi hususlarda işçilerin çıkarlarını koruyacak düzenlemeler yapılması mümkündür. Böylece işçiler için hem daha iyi şartlar sağlanmış olacak hem de işverenin bulunduğu ekonomik konuma bağlı olarak işçiye birtakım dayatmalarda bulunmasının önüne geçilebilecektir.

İşçiler, yasal olarak korunan sendikal hakları kapsamında işçi sendikaları kurabilir, bu sendikalara üye olabilirler, üye oldukları sendikadan ayrılmaları da mümkündür. İşçinin bu sendikal haklarını kullandığı için kötü muameleye, ayrımcılığa, çeşitli haksızlıklara uğraması söz konusu olabilir. Bu durumda sendikal ayrımcılık yapıldığını söyleyebiliriz ve işçinin işverenden sendikal tazminat istemesi söz konusu olur.

İŞÇİ SENDİKALARI NEDİR? TANIMI VE AMACI

İşçi sendikaları; işçiler tarafından kurulan, bunların çalışma ilişkilerindeki ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarları koruma ve geliştirme amacı güden, en az 7 işçi bir araya gelerek bir işkolunda faaliyet göstermek üzere oluşturduğu tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır.

Tanımdan da anlaşılacağı üzere işçi sendikalarının en temelde amacı şudur: İşçiler ve işverenler arasındaki çalışma ilişkisindeki ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarları korumak ve geliştirmek.

İŞ HUKUKU AVUKATIMIZA SORU SORMAK İÇİN BİZİ ARAYABİLİRSİNİZ

sendika avukatına sor

SENDİKAL HAKLAR NELERDİR? ÇALIŞAN HAKLARI AÇISINDAN ÖNEMİ

Sendikal haklar şunlardır:

• Sendikaya üye olma ve sendika kurma ve sendikadan ayrılma hakları
• Sendikal faaliyetlere katılma hakkı
• Toplu iş sözleşmesi yapma hakkı
• Grev hakkı

Sendikal haklar gerek Anayasa gerekse uluslararası anlaşmalar ile güvence altına alınmışlardır. Bu haklar, işçilerin hak ve çıkarlarını koruyabilmeleri ve geliştirebilmeleri açısından hakikaten önem arz etmektedir. Zira, örneğin işçiler uygun çalışma koşullarını bir toplu sözleşme ile standart haline getirebilmekte ya da herhangi uyuşmazlık durumunda –diğer şartlar da oluşmuşsa- greve giderek bir nevi karşı tarafı ortak paydada buluşma konusunda köşeye sıkıştırabilmektedirler.  Bu sendikal hakları aşağıda irdeleyeceğiz.

SENDİKAYA ÜYE OLMA VE SENDİKADAN AYRILMA HAKKI

Bireyler sendika özgürlüğüne sahiptir. Sendika özgürlüğü diye bahsettiğimiz kavram ise hem olumlu sendika özgürlüğünü hem de olumsuz sendika özgürlüğünü yani hem sendikaya üye olma hem de sendikaya üye olmama durumlarını kapsamına almaktadır.

Olumlu Sendika Özgürlüğü

Bu kavram, bireylerin serbestçe sendika kurabilmesini ve kurulmuş olan sendikalara üye olabilmesini ifade eder. Bununla birlikte; kimsenin bir sendikaya üye olmamaya zorlanamaması, dilediği sendikayı seçip üye olabilmesi, sendikal faaliyetlerde bulunabilmesi de bu kapsamdadır.

Olumlu sendika özgürlüğü Anayasa’da şu şekilde ifadesini bulmuş ve güvence altına alınmıştır:

‘’ C. Sendika kurma hakkı

Madde 51 – (Değişik: 3/10/2001-4709/20 md.)

Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.… ‘’

Olumsuz Sendika Özgürlüğü

Bireyler yukarıda bahsettiğimiz üzere istedikleri sendikaya üye olabilecekleri gibi, olumsuz sendika özgürlüğü kapsamında hiçbir sendikaya üye olmayabilir, sendikal faaliyette bulunmayabilir veya sendikadan ayrılabilirler. Nitekim Anayasa’da da ifade edildiği üzere, ‘’ Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya … zorlanamaz. ‘’

TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ NEDİR? SENDİKALARIN BU SÜREÇTEKİ ROLÜ

İşçi ve işverenlerin karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma koşullarını düzenlemek için sendikalarca toplu iş sözleşmeleri yapılabilir. Bu hak, Anayasa’nın 53.maddesinde de şu şekilde ifadesini bulmuş ve güvence altına alınmıştır:

‘’ A. Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı 

Madde 53 – İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.… ‘’

Toplu iş sözleşmesi işçi tarafı ile işveren tarafı arasında yapılır. İşçi tarafını işçi sendikaları doldurabilir. İşveren tarafını ise işverenin kendisi ya da bir sendikaya üye ise işveren sendikası doldurabilir. Bunlar dışında hiçbir gerçek veya tüzel kişi bir toplu sözleşmenin tarafı olamaz, olsalar bile o sözleşmenin niteliği toplu iş sözleşmesi olmayacaktır. Bu anlamda, sözleşmenin taraflarının oluşabilmesi bakımından, işçi tarafı için sendika elzem niteliktedir. İşte sendikaların bu süreçte çok önemli bir rolü olmasının en temel sebebi de budur.

Toplu iş sözleşmesinin getirilmesi sürecinde izlenmesi gereken bir usul vardır (başvuru, Bakanlığın sendikanın yetkisini tespit etmek için yaptığı inceleme süreci ve eğer gerekiyorsa Bakanlığın tespitine itiraz edilmesi, tarafların görüşmesi, imza) ve işte bu süreçte de sendika rol alarak bunları yerine getirmelidir.

İŞÇİ SENDİKALARI VE SENDİKAL HAKLAR

SENDİKAL FAALİYETLERE KATILIM HAKKI

İşçiler; 15 yaşını doldurmuş bulunmak, işçi sıfatına sahip olmak, sendikanın faaliyet gösterdiği işkolunda çalışıyor olmak koşulu ile sendikalara üye olabilirler. Bu üyelik ilişkisinden birtakım haklar ve borçlar doğar. Doğan haklardan biri de sendikal faaliyetlere katılım hakkıdır.

Sendikal faaliyetten kastımız ise sendikacılık faaliyetleri kapsamında ekonomik ve sosyal hak ve çıkarları korumak ya da geliştirmek amacıyla sendikalarca yapılan her türlü faaliyettir. Sendikal faaliyet kavramı geniş olarak değerlendirilmelidir. Buna göre, sendikal faaliyet kavramı yalnızca sendikaların sendika içi faaliyetlerini değil, işverenlerle yaptıkları müzakereleri, sendika işçilerinin sendikanın düzenlediği etkinliklere katılması gibi birçok şekilde karşımıza çıkabilir.

 İşte tüm bu faaliyetlere sendika üyesinin katılım hakkı mevcuttur. Sendikal faaliyetlere katılımın engellenmesi ceza hukuku anlamında suç teşkil edebilmektedir (TCK m.118- Sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi):

‘’Madde 118- (1) Bir kimseye karşı bir sendikaya üye olmaya veya olmamaya, sendikanın faaliyetlerine katılmaya veya katılmamaya, sendikadan veya sendika yönetimindeki görevinden ayrılmaya zorlamak amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. … ‘’

İŞVERENİN SENDİKAL HAKLARA KARŞI YÜKÜMLÜLÜKLERİ

İşçinin sendika özgürlüğü kapsamında bir sendikaya üye olmaya ve sendikal faaliyetlere katılmaya hakkı vardır. İşverenin bu duruma karşı işçilere bu hakları tanınması ve işçilerin sendika özgürlüğünü kısıtlamaması gerekir. Örneğin; işveren bir işçiyi sırf bir sendikaya üye olduğundan veya olmadığından bahisle işten çıkarmamalıdır, ya da işçileri bir sendikaya üye olmamaya zorlamamalıdır yahut farklı sendikalara üyen olan işçilere veya sendikaya üye olan işçi ile üye olmayan işçi arasında eşit olmayan koşullar yaratarak ayrımcılık yapmamalıdır.

İŞYERİNDE SENDİKAL FAALİYETLERİN YASAL ÇERÇEVESİ

Toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendika, o işyerindeki işçi sayısı göre belli sayıda işyeri sendika temsilcisini işyerinde çalışan üyeleri arasından atayarak on beş gün içinde bu kişileri işverene bildirir. Yani, işyeri sendika temsilcisi;  işyerinde toplu iş sözleşmesi yetkisi kesinleşmiş sendikanın o işyerinde çalışan işçilerden kendi üyeleri arasından seçtiği kişi ya da kişilerdir. Bu temsilcilerin görevi, sendikanın yetkisi süresince devam eder.

Temsilcinin görevleri; işyeri ile sınırlı olmak kaydı ile işçilerin dileklerini dinlemek ve şikâyetlerini çözümlemek, işçi ve işveren arasındaki iş birliğini, çalışma barışını ve uyumunu sağlamak, işçilerin hak ve çıkarlarını gözetmek ve iş kanunlar ile toplu iş sözleşmelerinde öngörülen çalışma şartlarının uygulanmasına yardımcı olmaktır. Sendikal faaliyetten kastımız sendikacılık faaliyetleri kapsamında ekonomik ve sosyal hak ve çıkarları korumak ya da geliştirmek amacıyla sendikalarca yapılan her türlü faaliyet olduğundan bu saydıklarımız yani işyeri sendika temsilcisinin yaptıkları da sendikal faaliyet kapsamındadır.

İşyeri sendika temsilcileri, işyerindeki işlerini aksatmamak ve iş disiplinine aykırı olmamak şartı ile görevlerini yerine getirir. İşyerlerinde, sendika temsilcilerine görevlerini hızlı ve etkili biçimde yapmalarına imkân verecek kolaylıklar sağlanır. Buna göre, işyerindeki sendikal faaliyetlerin yasal çerçevesini sendikal faaliyetin işyerindeki işleri aksatmayacak nitelikte ve iş disiplinine uygun olması olduğunu söyleyebiliriz.

SENDİKAL TAZMİNAT HAKKI NEDİR? KİMLER TALEP EDEBİLİR?

Yukarıda bahsettiğimiz üzere sendika özgürlüğü kapsamında kişiler istedikleri sendikaya üye olabildikleri gibi dilerlerse de hiçbir sendikaya üye olmayabilirler, aynı zamanda sendikal faaliyetlere katılabilir veya üye oldukları sendikadan ayrılabilirler.

Tüm bunlarla beraber, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmeleri Kanununda açıkça ifade edildiği üzere ‘’ İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamaz. İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamaz. … İşçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz. ‘’

Buna göre;

• İşçilerin işe alımlarında belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şart koşulamaz.
• İşveren, bir sendikaya üye olan ve sendika üyesi olmayan işçiler veya farklı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları bakımından ayrım yapamayacağı gibi çalıştırmaya son verilmesi bakımından da herhangi bir ayrım yapamaz.
• İşçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları sebebiyle işten çıkarılamaz. Aynı şekilde,  iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz.

Tüm bunlardan hareketle diyebiliriz ki:  İş sözleşmesinin kurulmasında (işe alımda), sözleşme şartlarının uygulanmasında (çalışma süresince), sözleşmenin feshinde (işten ayrılırken) sendikal sebeple bir ayrım yapılamayacaktır. İşverenin sendikal sebeplere dayalı bir ayrım yapması halinde işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedilir. Görüldüğü üzere, sendika özgürlüğüne aykırı bu davranışların yaptırımı sendikal tazminat olarak belirlenmiştir. Bu durumlarda yukarıda bahsettiğimiz durumlarla karşı karşıya kalan işçi, işverenden sendikal tazminat talep edebilecektir.

Sendikal tazminatın miktarı en az bir yıllık çıplak ücret tutarıdır. iş sözleşmesinin sona erdiği tarihteki ücret esas alınarak belirlenir. Miktarının tespiti ihlalin ağırlığına ve somut olayın özelliğine göre hâkimin takdirine bırakılmıştır ancak uygulamada bu tazminatın çoğunlukla alt sınırdan belirlendiğini söyleyebiliriz.

SENDİKAL TAZMİNATIN İSPAT KÜLFETİ?

Sendikal  gerekçelerle işten çıkartılan bir çalışanın, işverenden sendikal tazminat hakkını talep etme hakkı olduğu gibi bu durumda sendikal nedenle işten çıkartıldığının da ispatı gerekmektedir. Kural olarak iş akdinin feshini ispat külfeti işveren üzerindedir. Ancak sendikal fesih yapıldığının ispat külfeti ise işçinin üzerindedir.

İŞÇİ HAKLARI İLETİŞİM

SENDİKALARIN ÇALIŞANLARA SAĞLADIĞI SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR

Yukarıda sendikaların işçiler veya işverenler arasındaki çalışma ilişkisinde ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarları koruma ve geliştirme amacı güttüğünden söz etmiştik. Bu kapsamda diyebiliriz sendika, işçilere birtakım sosyal ve ekonomik hakları sağlar. Bunu en başta bir toplu sözleşme sürecine girerek toplu iş sözleşmesi imzalayarak yapması mümkündü. Örnek vermek gerekirse; ikramiye sayısını arttırabilir, çalışma saatlerini düzenleyebilir, çeşitli ayni yardımlar (eşya, giysi, servis gibi) tesis edebilir. Tüm bunların işveren tarafıyla ortak noktada buluşup toplu iş sözleşmesi imzalanarak hayata geçirilmesi mümkündür.

Sendikaların yaptıkları yine TİS sözleşmesi ile fazla mesai ücretinin %50 zamlı yerine %60 vs şekilde zamlı ödeneceği kararlaştırılabilir. Yine işçinin kıdeminden bağımsız şekilde yıllık izin süreleri belirlenebilir ve yıllık izin süreleri uzatılabilir.

SENDİKALARIN İŞÇİ HAKLARINI KORUMA VE GELİŞTİRMEDEKİ ROLÜ

Sendikalar işçi haklarının korunması ve geliştirilmesi hususunda gerçekten de çok önemli bir role sahiptir. Sendikalar, toplu iş sözleşmesi yapma yetkilerini kullanarak işçi haklarını korumaya ve geliştirmeyi hedeflerler. İşçiler adına işverenlerle bir toplu iş sözleşmesi imzalayarak ücretler, çalışma saatleri, izinler gibi hususlarda işçilerin çıkarlarını koruyacak düzenlemeler getirebilirler. Böylece işçiler için hem daha iyi şartlar sağlanmış olacak hem de işverenin bulunduğu ekonomik konuma bağlı olarak işçiye birtakım dayatmalarda bulunmasının önüne geçilebilecektir.

Aynı zamanda sendikalar; işçileri davalarında temsil edebilir, hukuki destek ve yardım tesis edebilirler. Örneğin bir işçinin kötü muameleye maruz kaldığını ve hukuki yollara başvurduğunu düşünelim ya da bir iş kazası meydana geldiğini varsayalım. İşte bu gibi durumlarda işçilerin hak arama süreçlerinde sendika onların yanında olur.

Sendikalar tüm bunlarla beraber iş sağlığı ve güvenliği konusunda da etkin rol oynayabilirler. Çeşitli çalışmalar yapabilir, düzenlemeler getirilmesine ön ayak olabilir, işçilerin iş sağlığı ve güvenliği gibi gerçekten çok önemli bir konuda eğitilmesi için destek sağlayabilirler.

SENDİKA ÜYELİĞİ VE İŞTEN ÇIKARMA YASAĞI

Yukarıda da çokça bahsettiğimiz üzere, kişiler sendika özgürlüğüne sahiptir. Sendika özgürlüğü kapsamında kişiler serbestçe sendika kurabilir, sendikalara üye olabilir, üyelikten serbestçe çekilebilir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.

Tüm bunlarla beraber; bir işçi sırf bir sendikaya üye olduğundan veya olmadığından hareketle işten çıkarılamaz. Fakat buna rağmen işçi sendikal bir nedene dayalı olarak işten çıkarıldığında sendika özgürlüğüne aykırı hareket edilmiş olacaktır ve bunun yaptırımı sendikal tazminata hükmedilmesidir. Sendikal tazminatın miktarı en az bir yıllık çıplak ücret tutarıdır. iş sözleşmesinin sona erdiği tarihteki ücret esas alınarak belirlenir. Miktarının tespiti ihlalin ağırlığına ve somut olayın özelliğine göre hâkimin takdirine bırakılmıştır ancak uygulamada bu tazminatın çoğunlukla alt sınırdan belirlendiğini söyleyebiliriz.

Bununla birlikte sendikal fesih durumunda kanunda en az 1 yıllık ücret denilmekte olup bu ücretin 3 yıllık ücrete kadar belirlenebilmesi mümkündür.

ÇALIŞANLARIN SENDİKALARA KARŞI YÜKÜMLÜLÜKLERİ

İşçiler sendikalara üye olduklarında bu üyelik ilişkisine bağlı olarak birtakım hakları ve yükümlülükleri doğar. Üyelik ilişkisine bağlı olarak işçi üzerinde doğan yükümlülükler şunlardır:

Aidat Ödeme Yükümlülüğü

İşçiler, üye oldukları sendikaya aidatları düzenli olarak ödemelidirler. Aidatlar,  sendikaların tüzüklerinde belirledikleri usul ve esaslara göre belirlenen bir miktardır. Yaygın olarak ‘’kaynaktan kesme’’ denen yöntemle aidatların ödenmesi söz konusu olur yani işverence işçinin maaşından kesilir ve sendikaya gönderilir.

Sendika Kararlarına Uyma Yükümlülüğü

Üyelik ilişkisinin niteliği itibariyle işçiler üye oldukları sendikanın aldıkları kararlara uymalıdırlar. Böylece sendika da işlevini etkin bir şekilde yerine getirebilecektir.

SENDİKALARIN İŞVERENLE MÜZAKERE GÜCÜ VE ETKİSİ

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere, sendikalar işçilerin işveren karşısında ekonomik ve sosyal haklarını ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek noktasında gerçekten çok önemli bir role sahiptir. Sendikalar, işçilerin bireysel olarak işverenle pazarlık yapmalarının mümkün olmadığı konularda işverenlerle daha güçlü bir şekilde müzakere edebilme imkanına sahiptir. İşveren karşısında sendikayı bu derneği güçlü kılan başlıca unsurlar toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi, greve gitme imkânı, uzlaşma ve arabuluculuk mekanizmaları, aynı zamanda politik ve sosyal etki gücüdür.

SIKÇA SORULAN SORULAR

İşçilerin sendikal hakları nelerdir?

İşçiler birtakım sendikal haklara sahiptir ve bu haklar onları çalışma koşullarını ve sosyal haklarını koruyup geliştirebilmelerini sağlar. Bu haklar şunlardır:

• Sendikaya üye olma ve sendika kurma ve sendikadan ayrılma hakları
• Sendikal faaliyetlere katılma hakkı
• Toplu iş sözleşmesi yapma hakkı
• Grev hakkı

Sendika hakkı ne tür bir haktır?

Sendika hakkı, işçilerin ekonomik ve sosyal menfaatlerini korumak ve geliştirmek amacıyla bir araya gelip birtakım faaliyetlerde bulunmalarını sağlayan, sosyal haklar kategorisinde yer alan, Anayasa ve kanunlar (Anayasa m.51,  6356 sayılı SenTİSK) ile düzenlenip korunan bir haktır.

İşçi sendikaları hangileri?

Çeşitli işkollarında o işkolunda çalışan işçilerin sendika kurmaları ile Türkiye’de pek çok sendika kurulduğunu söylemek mümkündür. Türkiye’deki işçi sendikalarına örnek olarak Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ), Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu (HAK-İŞ), Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), Bağımsız Kamu Görevlileri Sendikaları Konfederasyonu (BASK) verilebilir. Bunlar dışında, bağımsız işçi sendikaları da mevcuttur. Ancak, en nihayetinde tüm işçi sendikalarının temel amacı; üyelerinin haklarını koruma, çalışma koşullarını iyileştirme, ücret artışı sağlama ve işçi lehine sosyal haklar temin etme gibi konularda toplu iş sözleşmeleri imzalayarak üyelerinin ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını koruyup geliştirmektir.

İşçi sendikaları ne işe yarar?

İşçi sendikaları; işçiler veya işverenler tarafından kurulan, bunların çalışma ilişkilerindeki ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarları koruma ve geliştirme amacı güden, en az 7 işçinin bir araya gelerek bir işkolunda faaliyet göstermek üzere oluşturduğu tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır. Tanımdan da anlaşılacağı üzere işçi sendikalarının en temelde amacı şudur: İşçiler ve işverenler arasındaki çalışma ilişkisindeki ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarları korumak ve geliştirmek. İşçi sendikaları, üyelerinin haklarını koruma, çalışma koşullarını iyileştirme, ücret artışı sağlama ve işçi lehine sosyal haklar temin etme gibi konularda toplu iş sözleşmeleri imzalayarak işçi tarafının işveren tarafı karşısında müzakere gücünün artmasına ve bu yolla üyelerinin ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını koruyup geliştirmeye yarar.

Sendikalı işçi işten çıkarılabilir mi?

Sendikalı bir işçi de tıpkı sendikalı olmayan bir işçi gibi geçerli veya haklı nedenler mevcutsa bu nedenler doğrultusunda işten çıkarılabilir. Ancak, bazen gerçekte haklı veya geçerli bir sebep bulunmaksızın işçi işten çıkarılmış olabilir ve işte bu tarz bir durumda hukuki yollara başvurması yani mahkemeler aracılığı ile hakkını araması gerekebilir. Böyle bir durumda, üyesi olduğu sendikanın ona hukuki destekte bulunması söz konusu olabilir. Sendikalı bir işçi için böyle bir avantaj mevcuttur.

Grev yapan işçi işten çıkarılabilir mi?

İşçiler grev hakkına sahiptir. Ancak yapılan grev birtakım şartlarla kanuna uygun şekilde yapıldığında grev hakkının kullanılması kapsamında yapılan yasal bir grev olur. Yasal grev sürecinde greve katıldığından bahisle işçilerin iş sözleşmesi feshedilemez yani grev yapan işçi grev yaptığı için işten çıkarılamaz.

Bir işyerinde sendika gelmesi için kaç kişi gerekir?

Bir işyerine sendika gelmesi için ve gelip de toplu sözleşme yetkisini kazanabilmesi sayısal olarak iki barajı geçmesi gerekmektedir. İlki, işkolu barajıdır; sendika kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin %1’ini üye kaydetmiş olmalıdır. İkinci baraj ise işyeri barajıdır; sendika o işyerindeki işçilerin yarısından fazlasını üye kaydetmiş olmalıdır. Eğer söz konusu yer işletme niteliğinde ise işletmenin bütününde çalışan toplam işçi sayısının en az %40’ını üye kaydetmiş olmalıdır.

Sendikalı olmak avantajlı mı?

Sendikalı olmak birçok bakımdan avantajlıdır çünkü işçilere toplu pazarlık gücü, iş güvencesi ve hukuki destek sağlar. Böylece işçi daha güvenli bir pozisyona geçer. Ancak, bazı durumlarda sendikalı olmanın işverenle ilişkilerde baskı yaratması söz konusu olabilir, bu durum bir dezavantaj olarak değerlendirilebilir. Ancak belirtelim ki, sendikalı işçilerin sendikal faaliyetlerinde dolayı ayrımcılığa uğramaları yasaklanmış ve bazı yaptırımlar öngörülmüştür.

Sendikalı olunca maaş artar mı?

İşçi sendikalarının en temelde amacı şudur: İşçiler ve işverenler arasındaki çalışma ilişkisindeki ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarları korumak ve geliştirmek. İşçi sendikaları, bu bağlamda toplu sözleşmeler ile ücret artışı sağlayabilirler. Bunun yanında, toplu iş sözleşmeleri ile yemek yardımı, ulaşım yardımı, ikramiye, çocuk ve aile yardımı gibi sosyal haklar tesis edilebilir. Evet, sendikalı olunca işçinin maaşın artması mümkündür.

Sendikalı işçi kaç saat çalışır?

4857 sayılı İş Kanuna göre işçinin haftalık olarak en çok 45 saat çalışması mümkündür. Bununla beraber bir gün içindeki çalışma süresi 11 saati aşamaz. İş mevzuatında çalışma süreleri ile ilgili belirlenen genel esaslar bunlardır. Ancak, sendikanın toplu iş sözleşmesi ile çalışma saatlerini işçi lehine düzenlemesi de mümkündür.

İstifa eden işçi sendikal tazminat alabilir mi?

İşçinin sendikaya üye olma, sendikal faaliyetlere katılma gibi sendikal haklarını kullanması nedeniyle işveren tarafından işten çıkarılması veya işyerinde ayrımcılığa uğraması durumunda sendikal tazminat gündeme gelecektir.

İstifa eden bir işçi, sendikal tazminat talep edemez. Çünkü sendikal tazminat, işveren işçiyi sendikal faaliyetleri nedeniyle işten çıkardığında söz konusu olacaktır. Ancak, işçi sendikal haklarını kullandığı için ayrımcılığa uğradığından istifa ettiyse, bu durum bir haklı fesih olarak nitelenip işverenden sendikal tazminat talep edilmesi mümkün olabilir.

İşçi sendikadan istifa edince aidat kesilir mi?

İşçiler sendikalara üye olduklarında bu üyelik ilişkisine bağlı olarak birtakım hakları ve yükümlülükleri doğar. Bahsettiğimiz bu yükümlülüklerden biri de aidat ödeme yükümlülüğüdür. İşçiler, üye oldukları sendikaya aidatları düzenli olarak ödemelidirler. Aidatlar,  sendikaların tüzüklerinde belirledikleri usul ve esaslara göre belirlenen bir miktardır. Yaygın olarak ‘’kaynaktan kesme’’ denen yöntemle aidatların ödenmesi söz konusu olur yani işverence işçinin maaşından kesilir ve sendikaya gönderilir. İşçi sendikadan ayrıldığında, sendikaya üye olmakla altına girdiği yükümlülüklerden kurtulacaktır yani işçi üye olduğu sendikadan resmi olarak ayrıldığında aidat ödemesine gerek kalmayacaktır.

Sendikal tazminat hangi şartlarda alınır?

İşçiler birtakım sendikal haklara sahiptir ve bu hakları yasal düzenlemeler ile güvence altına alınmıştır. Pek tabii işçi sahip olduğu sendikal hakları kullanabilir; sendikaya üye olabilir, üye olduğu sendikadan ayrılabilir, sendikal faaliyetlere katılabilir. İşveren sırf işçinin sendikal faaliyetlerinden dolayı onu haksız yere işten çıkardığında sendikal tazminat talep edilebilmesi mümkündür.

Merve Sude Nazlı