Hukuka aykırı bir olay veya haksız eylem sonucu bedensel zarara uğrayan kişinin iyileşemeyip yaşam boyu sakat kalması durumuna, İş Hukukunda ve Sosyal Güvenlik Yasalarında “sürekli iş göremezlik”, uygulamada ve Yargıtay kararlarında “beden gücü kaybı” veya “çalışma gücü kaybı” ya da “meslekte kazanma gücü kaybı” denilmektedir. Meydana gelen iş kazasında işçi, geçici veya kalıcı olarak iş göremez hale gelebilir ya da hayatını kaybedebilir. Geçici olarak iş göremez hale gelen işçi, bir süreliğine çalışamayacak hale gelebilir ve çalışamadığı sürelerde maaşını alamayacağı için kazanç kaybına uğrayabilir. Geçici olarak iş göremez hale gelen işçilerin maddi kayıpları, iş göremezlik ödeneği tarafından karşılanır. %10 oranının üzerinde iş gücü kaybına uğrayan işçiler, kalıcı iş gücü kaybına uğrayan işçi durumundadır. SGK tarafından kendilerine iş göremezlik aylığı bağlanır. Kalıcı iş gücü kaybına uğrayan işçiler, işverenden maddi ve manevi tazminat talep etme hakkına sahiptirler. İşçiye ödenecek tazminat, işverenin kusur oranına ve işçinin iş gücü kaybı oranlarına göre hesaplanır. İş gücü kaybı tazminatına ilişkin davalar, işverene ve olayda kusuru bulunan kişi veya kurumlara karşı açılır. Bu yazımızda hem işçi kesimi hem de işveren kesimi için oldukça önemli ve her iki taraf için de problemli olan iş gücü kaybı tazminatı konusu ele alınacaktır. Dikkatle okumanızı öneririz.
İş Gücü Kaybı Tazminatı Nedir?
Kişiler başlarına gelen haksız fiil neticesinde vücut bütünlüğünde zarara (bedensel zarar) uğrayabilmekte ve bu haksız fiile neden olanlara karşı da bu zarar nedeniyle birtakım haklara sahip olmaktadırlar. Haksız fiil sonucu bedensel gücü kısmen veya tamamen azalan kişi çalışmaya devam etse dahi, başka bir ifadeyle kazancında bir azalma olmasa dahi, yaşıtlarına ve aynı işi yapanlara göre öncesinden daha fazla güç ve çaba harcayacağı aşikardır. Bu nedenle haksız fiile uğrayan kişinin aynı işi yapmak için öncekine nazaran daha fazla çaba-güç harcaması gerekmekte olup bu ekstra güç harcama oranında da tazminat isteme hakkına sahiptir. Bu hakka, Yargıtay kararlarında “güç kaybı-efor kaybı” tazminatı olarak anılmaktadır.
6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 54. Maddesinin üçüncü bendi hükmünde kişilerin uğramış olduğu çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıpların bedensel zararlar kapsamda tazmin edilmesi gerektiği düzenlenmiştir. Çalışma gücünün azalması veya yitirilmesi, öğretide fikri veya bedeni emeğin kazanç getirici şekilde kullanılmasının kısmen veya tamamen ortadan kalkması olarak ifade edilmiştir. Tam kayıp ifadesinden çalışma gücünün tamamen yitirilmesi, kısmi kayıp ifadesinden ise çalışma gücünün azalması anlaşılmaktadır.
Çalışma gücünün kaybının sürekli veya geçici bir nitelikte olması mümkündür. Çalışma gücündeki kaybın sürekli olarak devam etmesi durumunda sürekli iş göremezlik zararı, geçici bir nitelik arz etmesi durumunda geçici iş göremezlik zararı oluşacaktır. Öte yandan, Yargıtay kararları ile hukukumuza dahil olan efor kaybı zararı kapsamında, malvarlığında herhangi bir eksilme oluşmasa dahi salt beden gücü kaybına uğranılması sebebiyle tazminat talep edilebilecektir.
Sürekli iş göremezlik zararı, bedensel bütünlüğü ihlal edilen kişinin organ yitimi veya organ zayıflaması suretiyle çalışma gücünün sürekli olarak, kısmen veya tamamen kaybına ilişkin zarardır. Zarar gören kişinin çalışma gücünü sürekli olarak yitirmesi durumunda zararın geleceğe yönelik olarak farazi (varsayımsal) bir şekilde tespit edilmesi gerekecektir. Dolayısıyla, zararın kapsamı belirli varsayımların yardımı ile belirlenmeye çalışılacaktır. TBK m. 50/II hükmüne göre zarar miktarının tam olarak ispat edilememesi durumunda hâkim tarafından zarar görenin aldığı önlemler ve olayların akışı dikkate alınarak hakkaniyete uygun bir zarar belirlenecektir. Çalışma gücünün yitirilmesi veya azalması dolayısıyla mahrum kalınacak ekonomik menfaatler malvarlığı eksilmesini oluşturacaktır. Dolayısıyla, bedensel bütünlüğün ihlali nedeniyle sürekli iş göremezlik zararına uğrayan kişinin sürekli olarak mahrum kalacağı gelirlerin tazmin edilmesi gerekmektedir.
Çalışma gücünün azalmasından veya yitirilmesinden doğan zararlar deyiminden zarar görenin uğramış olduğu kazanç kaybı veya azalması değil kazanma gücünün yitirilmesi ya da azalması anlaşılmalıdır. Dolayısıyla hukuka aykırı bir olay sonucunda zarar gören kişi, bedensel bütünlüğünün ihlali nedeniyle herhangi bir kazanç kaybına uğramamış olsa dahi yaşıtlarına oranla daha fazla güç ve efor sarf edeceği gerçeğinden yola çıkılarak tazminat isteme hakkı olduğu kabul edilmektedir. Uygulamada “güç/efor kaybı zararı” olarak adlandırılan bu görüş Yargıtay’ın yerleşik içtihadı haline gelmiştir.
Sürekli olarak çalışma gücü kaybına uğrayan kişi çalışan bir işçi/memur olabileceği gibi hiçbir geliri olmayan bir işsiz, küçük bir çocuk veya ev kadını da olabilecektir. Efor kaybı zararı kapsamında, gelir elde etmemesi veya elde ettiği gelirinde bir eksilme meydana gelip gelmemesi önem arz etmeksizin günlük yaşamlarını sürdürürlerken, günlük işlerini yaparlarken sakatlıkları oranında zorlanacak olmaları nedeniyle sürekli olarak kaybettiği çalışma gücüne ilişkin zararın tazmin edilmesi gerekmek olup bu kişilerin “güç (efor) kaybı tazminatı” isteme hakları bulunduğu kabul edilmelidir.
İş Gücü Kaybı Tazminatı Neye Göre Belirlenir?
İş kazası sonucu işçinin sürekli olan bir kayıp yaşaması ve iş gücü kaybına maruz kalması mümkün ve maalesef ki oldukça yaygın bir durumdur. Bu durumda iş gücü kaybı tazminatı istenmesi mümkündür. Sürekli iş göremezlik haline örnek olarak işçinin parmak kaybı verilebilir. Bedensel bütünlüğün ihlali neticesinde ortaya çıkan çalışma gücünün azalmasından veya yitirilmesinden doğan sürekli iş göremezlik/güç(efor) kaybı zararının hesaplanabilmesi için birtakım verilerin toplanması gerekmektedir. Sürekli iş göremezlik zararına uğrayan kişinin işgücü kaybı oranının, gelir durumunun, muhtemel yaşam ve çalışma süresinin net bir şekilde tespit edilmesi tazminatın hesaplanabilmesi açısından zorunlu bir nitelik taşımaktadır. Öte yandan, ihlali meydana getiren eylem veya olaydaki kusur durumlarının tespit edilmesi de önem arz eden hususlardan bir tanesidir.
Sürekli iş göremezlik zararına uğrayan kişide meydana gelen kayıp oranının tespiti bakımından Türk Borçlar Kanunu hükümleri kapsamında bir düzenleme olmadığından yönetmelik hükümleri dahilinde tıp biliminin verileri ışığında bir tespit yapılması gerekmektedir. Bu bakımdan, çalışma gücü kaybı oranının net bir şekilde tespit edilmesi gerçek zararın belirlenmesi bakımından son derece önemlidir.
Kayba uğrayan kişinin çalışan ve gelir elde eden bir kişi olması durumunda gerçek gelirinin tespiti gereklidir. Çalışmayan ve herhangi bir gelir elde etmeyen kişilerin uğramış olduğu sürekli iş göremezlik zararları da efor kaybı zararı kapsamında tazmin edileceğinden bu kişilerin hesaplamaya esas gelirleri asgari ücret esas alınarak belirlenecektir. Sürekli iş göremezlik zararına uğrayan kişinin gerçek gelirinin belirlenmesi için hâkimin araştırma ve inceleme yetkisi bulunmaktadır.
Sürekli iş göremezlik zararının hangi süreler dahilinde hesaplanacağının tespiti için zarar gören kişinin emekliliğe kadar olan çalışma süresinin ve muhtemel bakiye ömür süresinin tespiti zorunludur. Uygulamada, bu tespitlerin yapılabilmesi için bilimsel araştırmalara dayanan hayat tabloları kullanılmaktadır. Öte yandan, sürekli iş göremezlik zararının ortaya çıkmasına sebep olan eylem veya olay tarihinden itibaren hüküm tarihine kadar geçecek sürenin de net bir şekilde belirlenmesi gerekmektedir.
İş Gücü Kaybı Tazminatı Nasıl Alınır?
Haksız fiil sonucu bedensel gücü kısmen veya tamamen azalan kişi çalışmaya devam etse dahi, başka bir ifadeyle kazancında bir azalma olmasa dahi, yaşıtlarına ve aynı işi yapanlara göre öncesinden daha fazla güç ve çaba harcayacağı aşikardır. Bu nedenle haksız fiile uğrayan kişi aynı işi yapmak için öncekine nazaran daha fazla çaba-güç harcama oranında tazminat isteme hakkına sahiptir. Bu hak, iş gücü kaybı tazminatı diğer bir adı ile Yargıtay kararlarında “güç kaybı-efor kaybı” tazminatı olarak anılmaktadır.
İş gücü kaybı tazminatı alacağı işçilerin en önemli ve vazgeçilemez haklarından olup aynı zamanda da işçilerin elde etmekte en çok zorlandığı haklardandır. İstisnasız her işçi, herkesin başına gelebilecek bir olay sonucunda sürekli olarak iş göremez hale gelebilir, uzuv kaybı, organ kaybı gibi sonuçlarla karşılaşabilir. Bu durumlar insanın sadece iş hayatını, maddi durumunu değil aynı zamanda günlük hayatını da etkileyebilir telafisi mümkün olmayan kayıplar yaşatabilir. Her ne kadar yaşanan ve içinde bulunulan durumun birebir telafisi olmasa da doğru bir hukuki yardım ile hak edilen ve mahrum kalınan maddi yardımın tazmini, hak kayıpları yaşanmadan elde edilebilir. Bu yüzden alanında uzman ve tecrübeli iş hukuku avukatlarına sahip yetkin kadrosu ile Harbiye Hukuk ve Danışmanlık müvekkillerine iş gücü kaybı tazminatı alacağının elde edilmesi konusunda yardımcı olmaktadır. Daha fazla bilgi ve hukuki yardım için bizimle hemen iletişime geçebilirsiniz.
İş Gücü Kaybı Tazminatı Hesaplama
İş gücü kaybı tazminatı hesaplamalarınızı Harbiye Hukuk ve Danışmanlık güvencesiyle yapabilir, iş gücü kaybı tazminatı hesaplama programı ile iş gücü kaybı tazminatı miktarınızı öğrenebilirsiniz. iş gücü kaybı tazminatı hesaplama ekranında, kaza türü, tarihler, oranlar, hesap yöntemi, yaşam tablosu, davacı bilgileri ve ücret gibi parametreleri girerek hesaplayabilirsiniz. Hesaplama yılı 2023 yılı olup bu yılın yasal parametrelerine göre hesaplama yapılmaktadır. İş gücü kaybı tazminatı hesaplama programı ile 2023 yılı için iş gücü kaybı tazminatı hesaplamalarınızı yapılmaktadır.
İş Gücü Kaybı Tazminatı Hesaplama Yapmak İçin Tıklayınız.