HÜKÜM NEDİR? HUKUKTA HÜKÜM NE DEMEK?

Hüküm, hukuk dünyasında sıklıkla kullanılan ve çeşitli anlamları olan bir kavramdır. Hukukun temel işlevlerinden biri olan uyuşmazlıkların çözümü ve toplumsal düzenin sağlanması için hüküm, gerek bir hukuki normun belirlediği kural gerekse bir yargı organının verdiği karar anlamına gelir. Bu makalede, hüküm kavramı detaylı bir şekilde ele alınacak ve hukukta hüküm ne demek sorusuna kapsamlı bir yanıt verilecektir.

HÜKÜM NEDİR?

Hüküm, en genel anlamıyla, bir durum veya olay karşısında bağlayıcı bir kural veya karar anlamına gelir. Hukuk sistemlerinde hüküm, hem yazılı hukuk kurallarını ifade etmekte hem de mahkemelerin belirli bir olayla ilgili verdiği kararları tanımlamakta kullanılır. Hüküm, adaletin sağlanması ve hukukun işlerliğinin temini açısından merkezi bir role sahiptir.

HÜKÜMÜN TANIMI

Hüküm, hukuk literatüründe iki ana şekilde tanımlanır:

1. Hukuki Norm Olarak Hüküm: Bir kanunun veya düzenlemenin belirli bir durumu nasıl yöneteceğini ifade eden bağlayıcı kural.
2. Yargı Kararı Olarak Hüküm: Bir mahkemenin, önüne gelen davayı çözmek için verdiği nihai karar.

HÜKÜMÜN HUKUKTAKİ ANLAMI

Hukukta hüküm, farklı bağlamlarda kullanılan bir kavramdır ve bu kavramın anlamını daha iyi kavrayabilmek için iki temel boyutta incelemek gerekir:

1. KANUN HÜKÜMLERİ
   Kanun hükümleri, yazılı hukuk kurallarıdır. Kanun maddeleri, toplumun düzeni ve bireylerin haklarının korunması için belirli bir çerçeve oluşturur. Örneğin:

• Türk Medeni Kanunu’nda yer alan “Evlilik birliği, eşlerin birlikte yönetimine dayanır” hükmü, bireyler için bağlayıcı bir kuraldır.

2. YARGI HÜKÜMLERİ
   Yargı organlarının, hukuki bir uyuşmazlık hakkında verdiği kararlar yargı hükmü olarak adlandırılır. Yargı hükümleri, mahkemenin olayla ilgili ulaştığı sonuca dayanır ve bağlayıcıdır. Örneğin, bir ceza davasında verilen mahkumiyet kararı bir yargı hükmüdür.

HÜKÜM TÜRLERİ

Hüküm, hukuki bağlamda farklı türlerde karşımıza çıkar. Başlıca hüküm türleri şunlardır:

1. KANUN HÜKÜMLERİ

Kanun hükümleri, yazılı hukuk kurallarının somut ifadeleridir. Kanun hükümleri, bireylerin hangi davranışlarda bulunması gerektiğini veya belirli bir durum karşısında hangi haklara sahip olduklarını düzenler.

2. MAHKEME HÜKÜMLERİ

Mahkemeler tarafından verilen kararlar, mahkeme hükümleri olarak adlandırılır. Bu hükümler, yargı sürecinin sonunda oluşur ve taraflar üzerinde bağlayıcı bir etkisi vardır. Mahkeme hükümleri genellikle şu türlere ayrılır:

• Kesinleşmiş Hüküm: Mahkemenin verdiği karar, itiraz edilmediği veya itiraz süreci sona erdiği zaman kesinleşir.
• Geçici Hüküm: Mahkeme, bir dava sırasında geçici önlemler almak amacıyla karar verebilir. Bu tür hükümler, davanın nihai kararından bağımsızdır.

3. ŞARTLI HÜKÜMLER

Bazı hükümler, belirli bir şartın gerçekleşmesine bağlıdır. Örneğin, bir borç sözleşmesinde, borçlunun ödeme yükümlülüğü alacaklının belirli bir yükümlülüğü yerine getirmesi şartına bağlanabilir.

4. YARGITAY HÜKÜMLERİ

Yargıtay, temyiz incelemesi sonucunda bir alt mahkemenin kararını onaylayabilir, bozabilir veya kısmen değiştirebilir. Bu tür hükümler, hukuk sisteminde emsal teşkil edebilir.

HÜKÜM VE YARGI SÜRECİ

Yargı süreci, uyuşmazlıkların çözümü için belirli aşamalardan oluşur ve bu süreçte mahkemelerin verdiği hükümler önemli bir yer tutar. Hükmün oluşum süreci şu şekilde işler:

1. DAVA AÇILMASI
   Bir kişinin hak iddiasında bulunması veya haksız bir durumun giderilmesi amacıyla dava açmasıyla süreç başlar.
2. DELİLLERİN TOPLANMASI
   Taraflar, iddialarını desteklemek için delil sunar. Mahkeme, bu delilleri inceler ve değerlendirir.
3. MAHKEME KARARININ VERİLMESİ
   Mahkeme, deliller ve hukuki normlar çerçevesinde bir sonuca ulaşır. Bu sonuç, mahkeme hükmü olarak ifade edilir.
4. KESİNLEŞME SÜRECİ
   Mahkemenin verdiği karar, tarafların itiraz etmemesi durumunda veya temyiz süreçlerinin tamamlanmasının ardından kesinleşir.

HÜKÜM VE YAPTIRIM

Hükmün hukuki işlevlerinden biri, toplumsal düzeni sağlamak ve bireylerin haklarını korumaktır. Bu bağlamda hüküm, yaptırımlarla desteklenir. Hükme uyulmaması durumunda hukuki yaptırımlar devreye girer. Bu yaptırımlar şu şekillerde olabilir:

• Ceza Yaptırımı: Ceza davalarında, hükme aykırı davrananlara hapis cezası veya para cezası uygulanabilir.
• Tazminat: Hukuki uyuşmazlıkların çözümünde, bir tarafın zarara uğraması durumunda tazminat ödenmesine hükmedilebilir.

HÜKÜM VE HUKUKİ BELİRLİLİK

Hüküm, hukuk sisteminin belirlilik ilkesine uygun olarak işleyişini sağlar. Hukuki belirlilik, bireylerin hangi kurallara tabi olduğunu ve bu kuralların nasıl uygulanacağını bilmesini gerektirir. Kanun hükümleri, bu belirliliği sağlarken mahkeme hükümleri de bireylerin hak arama yollarını belirler.

HÜKÜM VE ADALET

Hüküm, hukukun temel amacı olan adaletin sağlanmasında önemli bir araçtır. Mahkemelerin verdiği hükümler, yalnızca bir uyuşmazlığı çözmekle kalmaz, aynı zamanda toplumsal barışın sağlanmasına da katkıda bulunur. Hükmün adil olması, tarafların haklarının korunması ve mahkemenin objektif bir şekilde karar vermesiyle mümkün olur.

SONUÇ

Hüküm, hukukun işleyişinde ve adaletin sağlanmasında merkezi bir rol oynar. Hem kanun hükümleri hem de yargı hükümleri, bireylerin haklarını ve toplumsal düzeni korumak için gereklidir. Hukuk sisteminin temel taşlarından biri olan hüküm, toplumsal düzenin korunması, uyuşmazlıkların çözülmesi ve adaletin tesis edilmesi açısından vazgeçilmez bir unsurdur.

Hukukta hüküm ne demek sorusunun yanıtı, hem bir hukuk kuralının ifade ettiği anlam hem de mahkemelerin verdiği kararlar şeklinde özetlenebilir. Hukukun ve adaletin doğru işlemesi için hüküm kavramının doğru anlaşılması ve uygulanması son derece önemlidir.

HÜKÜM NEDİR HUKUKTA HÜKÜM NE DEMEK

SIKÇA SORULAN SORULAR

1. Hüküm Nedir?

Hüküm, genel anlamıyla bir yargı, karar veya emir anlamına gelir. Hukuk terminolojisinde ise, bir mahkemenin yargılama sonucunda verdiği nihai kararı ifade eder. Bu karar, davanın sonucunu belirler ve taraflar için bağlayıcıdır.

2. Hukukta Hüküm Ne Anlama Gelir?

Hukukta hüküm, yargılamanın sona erdiği duruşmada verilen ve alenen tefhim olunan nihai karardır. Bu karar, mahkemenin davayla ilgili son sözünü temsil eder ve taraflar üzerinde hukuki sonuçlar doğurur.

3. Hüküm ve Karar Arasındaki Fark Nedir?

Her ne kadar günlük dilde “hüküm” ve “karar” kelimeleri birbirinin yerine kullanılsa da, hukuk terminolojisinde farklı anlamlara gelebilirler. “Karar” genel bir terim olup, mahkemenin yargılama sürecindeki çeşitli aşamalarda verdiği ara veya nihai kararları kapsar. “Hüküm” ise, yargılamayı sonlandıran nihai kararı ifade eder.

4. Hüküm Kesinleşmesi Ne Demektir?

Bir mahkeme hükmü, tarafların itiraz etmemesi veya itiraz yollarının tükenmesi sonucunda kesinleşir. Kesinleşen hüküm, artık değiştirilemez ve infaz edilebilir hale gelir.

5. Hüküm Giyme Ne Anlama Gelir?

Hüküm giymek, bir kişinin mahkeme tarafından suçlu bulunarak belirli bir cezaya çarptırılması anlamına gelir. Bu ifade, özellikle ceza davalarında kullanılır ve kişinin mahkumiyetini belirtir.

6. Hüküm Özlü Ne Demektir?

Hükümözlü, yerel mahkeme tarafından hüküm kararı verilmiş ancak hükmü henüz kesinleşmemiş tutuklu anlamına gelir.

7. Hüküm Fıkrası Nedir?

Hüküm fıkrası, mahkeme kararının sonuç kısmını oluşturan ve taraflara yüklenen borç ve tanınan hakların açıkça belirtildiği bölümdür. Bu kısım, kararın en önemli bölümüdür çünkü tarafların ne yapması gerektiğini doğrudan ifade eder.

8. Hüküm Tefhimi Ne Demektir?

Hükmün tefhimi, mahkemenin verdiği kararı duruşmada tarafların huzurunda sözlü olarak açıklamasıdır. Bu işlem, yargılamanın şeffaflığı ve tarafların bilgilendirilmesi açısından önem taşır.

9. Hüküm ve İlam Harcı Nedir?

Hüküm ve ilam harcı, mahkeme kararlarının taraflara tebliği ve infazı için alınan yasal bir ücrettir. Bu harç, yargılama giderleri kapsamında değerlendirilir ve genellikle davayı kaybeden taraftan tahsil edilir.

10. Hüküm Bozma Ne Anlama Gelir?

Üst mahkemelerin, alt mahkemelerin verdiği hükmü hukuka aykırı bulması durumunda, bu kararı iptal etmesine “hükmün bozulması” denir. Bu durumda dava, yeniden görülmek üzere ilgili mahkemeye gönderilir.

11. Hükmün Türleri Nelerdir?

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 223. Maddesine göre, yedi tür hüküm bardır. Bu türler aşağıda sayılmıştır:

• Beraat kararı,
• Ceza verilmesi yer olmadığı kararı,
• Mahkumiyet kararı,
• Güvenlik tedbirine hükmedilmesi,
• Davanın reddi kararı,
• Davanın düşmesi kararı,
• Adli yargı dışındaki bir yargı merciine yönelik madde bakımından yetkisizlik kararı.