HIRSIZLIK SUÇUNDA MALIN DEĞERİNİN AZ OLMASI

Malın değerinin az olması, söz konusu suçu ortadan kaldırmamaktadır. Ancak mevcut olayın koşullarına göre cezada indirime gidilebilir veya faile ceza vermekten vazgeçilebilir. Hırsızlık suçunda malın değerinin az olması Türk Ceza Kanunu (TCK) 145. Madde ile düzenlenmiştir. TCK m.145 “Hırsızlık suçunun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı nedeniyle, verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, suçun işleniş şekli ve özellikleri de göz önünde bulundurularak, ceza vermekten de vazgeçilebilir.”

Malın değerinin azlığı söz konusu olduğunda, faile verilecek cezada indirim veya ceza vermekten vazgeçilebilir. Bu sebeple somut olayda malın değerinin azlığının tespiti hem mağdur hem de fail için önem arz etmektedir.

MAL VARLIĞINA KARŞI İŞLENEN SUÇLAR TANIMI NEDİR?

TCK, esas itibariyle ceza genel ve özel olarak ayrılmaktadır. Ceza özel kısmı suçların ayrı ayrı düzenlendiği kısımdır. Bu suçlar düzenlenirken bütünlük oluşturması için bölümlere ayrılmıştır. Bu bölümlerden bazıları cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, hürriyete karşı suçlar, mal varlığına karşı suçlardır. Bölümlerin ayrılma ölçüsü ise korunmak istenen hukuki değer ve suçun kime karşı işlendiğidir. Örnek olarak mal varlığına karşı suçlarda korunmak istenen hukuki değer, mülkiyet hakkı ve zilyetliktir. Zilyetlik, söz konusu mal üzerinde tasarruf etme hakkı olmasıdır. Zilyet, malın mülkiyetini elinde bulundurmak zorunda değildir.

CEZAYI AZALTAN NİTELİKLİ HAL OLARAK MALIN DEĞERİNİN AZLIĞI NEDİR?

Suçun nitelikli unsurları, kanunda düzenlenmiş suçların basit hali için öngörülen cezaları arttıran veya azaltan unsurlardır. Hırsızlık, yağma ve zimmet suçlarında suç konusunu oluşturan malın değerinin azlığı, cezayı azaltan nitelikli hal olarak düzenlenmiştir.

MALIN DEĞERİNİN AZLIĞI İNDİRİMİ HANGİ SUÇLARA UYGULANABİLİR?

Malın değerinin azlığı indirimi, TCK’de hırsızlık (m.145), yağma (m.150) ve zimmet (m.249) suçları için düzenlenmiştir. Hırsızlık ve yağma suçu TCK’de “malvarlığına karşı suçlar” bölümünde düzenlenmiştir. Bu sebeple suçun konusu “mal” olduğu için bu iki suçta malın değerinin azlığı düzenlenmiştir.

Zimmet suçu ise TCK’de “millete ve devlete karşı suçlar” kısmında düzenlenmiştir. Her ne kadar düzenlendiği kısımda “mal” açık bir şekilde geçmese de zimmet suçunda bir malın alınması söz konusu olduğu için bu suçta da malın değerinin azlığı düzenlenmiştir.

HIRSIZLIK SUÇUNDA MALIN DEĞERİNİN AZLIĞI İNDİRİMİ

Hırsızlık suçunun nitelikli halleri TCK m.142 vd. düzenlenmiştir. Nitelikli haller ise cezayı arttıran ve azaltan olarak ikiye ayrılmaktadır. TCK m.145 uyarınca malın değerinin az olması cezayı azaltan nitelikli hal olarak düzenlenmiştir. Kanun maddesi uyarınca cezada indirim yapılabilmesi için malın değerinin az olması yeterlidir. Ancak yine aynı kanun maddesinde belirtilen “ceza vermekten vazgeçme” durumunun uygulanabilmesi için Yargıtay içtihatları uyarınca hem malın değerinin az olması hem de somut olayın özellikleri değerlendirilmelidir.

YAĞMA SUÇUNDA MALIN DEĞERİNİN AZLIĞI İNDİRİMİ

Yağma suçunda korunan hukuki değerin sadece malvarlığı olmadığı aynı zamanda vücut bütünlüğünün de korunma amacının olduğu sebebiyle yağma suçunda malın değerinin azlığı uygulaması sıkı şartlara bağlanmıştır. Yargıtay, uygulamada bütün şartların sağlanmasını aramaktadır. Bu şartlar:

Suçun işleniş biçimine göre
Olayın özelliğine göre
Malın değerinin “gerçekten” az olması
Failin daha fazlasını alma imkânı varken gerçekten az kısmını alması
Yasal ve yeterli gerekçe gösterilmesi

ZİMMET SUÇUNDA MALIN DEĞERİNİN AZLIĞI İNDİRİMİ

Hâkim, somut olaya göre malın değerinin az olup olmadığını değerlendirecektir. Malın değerinin az olduğu sonucuna ulaşması durumunda hâkimin takdirine bırakılmaksızın cezada indirim yapılacaktır.

Zincirleme halinde işlenmesi durumunda alınan bütün malların değeri toplanır. Zincirleme suç, failin aynı mağdura karşı aynı suçu birden fazla kez işlemesidir.

MALIN DEĞERİNİN AZLIĞI VE HATA

Ceza hukukunda hata, kişinin yanılgıya düşerek, iradesi ile gerçekleştirdiği fiil ile arasında uyumsuzluk olmasıdır. Hata, failin kastını etkileyebilir. Etkisine göre suçun niteliğinde veya cezanın miktarında değişiklik olabilir.

TCK m.30/2 “Bir suçun daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli hallerinin gerçekleştiği hususunda hataya düşen kişi, bu hatasından yararlanır.”

Malın değerinin azlığı hali hırsızlık, yağma ve zimmet suçlarında cezayı azaltan nitelikli hal olarak düzenlenmiştir. Fail, suç konusunu oluşturan malın değerinde hataya düştüğü durumunda bu hatasından faydalanır.

MALIN DEĞERİNİN AZLIĞI HÜKME NASIL ETKİ EDER?

Hırsızlık suçunda, malın azlığı söz konusu olduğunda cezada indirim yapılabilir veya ceza vermekten vazgeçilebilir. Cezada indirim yapılabilmesi için malın değerinin az olması yeterlidir. Ancak ceza vermekten vazgeçmek için hem malın değerinin az olması hem de somut olayın özellikleri dikkate alınmalıdır.

Yağma suçunda, şartların gerçekleşmesi halinde verilecek ceza üçte birden yarıya kadar indirilebilir. Kanun maddesinde “indirilebilir” ifadesinin kullanmasından bu durumun hâkimin takdirine bırakıldığı anlamı çıkartılmaktadır.

Zimmet suçunda, malın değerinin azlığı söz konusu olduğunda verilecek ceza üçte birden yarıya kadar indirilir. Kanun maddesinde “indirilir” ifadesinin kullanılmasından, bu durumun hâkimin takdirine bırakılmadığı yani cezada indirim yapılması gerektiği anlamı çıkartılmaktadır.

ÖRNEK YARGITAY KARARLARI

Ceza Dairesi Esas No: 2015/24229 Karar No: 2017/13155 Karar Tarihi: 02-11-2017

“5237 sayılı TCK’nın 61/1. maddesine göre malın değerinin az ya da çok olması, cezanın temel cezanın belirlenmesinde alt sınırdan uzaklaşmak için bir kriter olup, hırsızlık suçuna konu malın değerinin az olmasının TCK’nın 145. maddesinde ayrı olarak düzenlenmesi, kanun koyucunun hırsızlık suçunda malın değerinin az olmasına verdiği önemi göstermektedir.”

“Daha çoğunu alabilme olanağı varken yalnızca gereksinimi kadar ve değer olarak az olan şeyi alma” görüşünün, TCK’nın 145. madde uygulamasında bütünüyle reddedilmesi mümkün değil ise de maddenin yalnızca bu tanımlamayla sınırlandırılması da olanaklı değildir. 145. maddenin gerek ilk şekli gerekse değiştirilmiş biçimi; ortak tanımlama ile, hırsızlık suçunun konusunu oluşturan değerin az olmasını temel almaktadır.”

“Değer azlığı nedeniyle ceza vermekten vazgeçme kararı verilecek ise; malın değerinin azlığı yanında “suçun işleniş şekli ve özellikleri” de dikkate alınmalıdır.”

Ceza Dairesi 2019/5553 E., 2019/13629 K.

Söz konusu Yargıtay kararında malın değerinin azlığının ölçütü üzerinde durulmuştur. TCK mevzuatında herhangi bir değer belirtilmemiştir. Ancak Yargıtay kurumunun görevlerinden biri olan “yargı uygulamalarında birliği ve adaletin sağlanmasında istikrarı sağlama” doğrultusunda geliştirdiği içtihat uyarınca “Suç tarihinde yürürlükte olan brüt asgari ücretin onda birine (1/10) kadar olan değer az kabul edilebilir.” Ancak somut olayın koşulları incelendiğinde içtihatta belirtilen değere uygun olmasına rağmen malın değerinin azlığı indiriminin uygulanmaması söz konusu olabilmektedir. Örnek olarak içinde 5 Türk Lirası (TL) olan cüzdanı içindekilerle birlikte çalınması durumunda nüfuz cüzdanı, ehliyet vb. eşyaların kaybı da söz konusudur. Bu eşyaların değeri parasal açıdan azdır. Ancak yoklukları mağduru zor duruma sokmaktadır. Bu sebeple malın değerinin azlığı indirimi uygulanmayabilir.

HIRSIZLIK SUÇUNDA MALIN DEĞERİNİN AZ OLMASI

SIKÇA SORULAN SORULAR

Malın değerinin azlığı neye göre belirlenir?

Malın değerinin azlığı, hırsızlık, yağma ve zimmet suçlarında somut olayın şartlarına göre belirlenmektedir. Örnek olarak hırsızlık suçunda malın değerinin azlığı indiriminin uygulanabilmesi için malın değerinin az olması ve daha fazlasını alma imkanı varken almaması durumları aranmaktadır. Aynı zamanda söz konusu malın değerinin az olmasına rağmen mağdurun uğradığı zararın ağır olması durumlarında da malın değerinin azlığı indirimi uygulanmamaktadır.

TCK 145 nedir?

TCK 145 “Hırsızlık suçunun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı nedeniyle, verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, suçun işleniş şekli ve özellikleri de göz önünde bulundurularak, ceza vermekten de vazgeçilebilir.” Hırsızlık suçunun cezayı azaltan nitelikli hallerinden bir tanesidir.

Hangi suçlarda malın değerinin azlığı indirimi uygulanır?

Hırsızlık (TCK 145), yağma (TCK 150) ve zimmet (TCK 249) suçlarında malın değerinin azlığı indirimi uygulama alanı bulmaktadır.

Malın değerinin azlığı için parasal bir sınır var mı?

Kanunda somut bir sınır konmamıştır. TCK 61/1 uyarınca ceza belirlenirken hakim:

Suçun işleniş biçimini
Suçun işlenmesinde kullanılan araçları
Suçun işlendiği zaman ve yeri
Suçun konusunun önem ve değerini
Meydana gelen zarar ve tehlikenin ağırlığını
Failin kast veya taksire dayalı kusurunun ağırlığını
Failin güttüğü amaç ve saiki

Unsurlarını değerlendirerek ceza vermektedir. Hâkim, somut olayı değerlendirerek suç konusu malın değerini tayin etmektedir. Ancak Yargıtay’ın geliştirdiği içtihatlar uyarınca “Suç tarihinde yürürlükte olan brüt asgari ücretin onda birine (1/10) kadar olan değer az kabul edilebilir.” Bu emredici bir hüküm değildir bu sebeple somut olayın koşullarına göre değerlendirilmelidir.

Arda Erdem Türkmen

HIRSIZLIK SUÇUNDA MALIN DEĞERİNİN AZ OLMASI