GÖZALTI KARARI VE SÜRECİ

GÖZALTI KARARI NEDİR?

Gözaltı kararı, bir kişinin belirli bir suçlamayla ilgili olarak, savcının sözlü emri ile özgürlüğünün kısıtlanması anlamına gelmektedir. Gözaltı kararı, genellikle delil toplama, soruşturma veya sanığın kaçma ihtimaline karşı alınan önlemler doğrultusunda verilir. Gözaltı kararı, hukukun temel prensiplerine uygun olarak, belirli şartların oluşması halinde (orantılılık ilkesi, somut delillerin varlığının bulunması), belirli bir süreyle sınırlı olup kişi haklarını ve özgürlüklerini ihlal etmemek adına dikkatli bir şekilde uygulanmalıdır. Adalet sisteminin işleyişinde gözaltı kararının titizlikle verilmesin bireylerin haklarının korunmasını adına büyük bir önem taşımaktadır. Gözaltı kararını nasıl verildiği, sürecin aşamaları ve yasal çerçevesi, hukuk sisteminin işlevselliği açısından kritik bir konudur.

GÖZALTI NEDİR?

Gözaltına kararı, kanunun verdiği yetkiye göre, yakalanan kişinin hakkındaki işlemlerin tamamlanması amacıyla, yetkili hâkim önüne çıkarılmasına veya serbest bırakılmasına kadar kanunî süre içinde sağlığına zarar vermeyecek şekilde özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanıp alıkonulmasını ifade etmektedir.

CMK madde 91’e göre yakalanan kişi, Cumhuriyet savcılığınca bırakılmazsa, soruşturmanın tamamlanması için bu kişi hakkında gözaltı kararı verilebilir.

Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği’nin madde 13/1’e göre, CMK madde 90’a göre yakalanan kişi Cumhuriyet savcısı tarafından bırakılması emredilmezse soruşturmanın tamamlanması için gözaltına alınır.

Gözaltında yapılacak işlemler:

Gözaltında yapılacak işlemlerden biri sağlık kontrolüdür. Yakalanan kişinin gözaltına alınacak olması veya zor kullanılarak yakalanması hâllerinde hekim kontrolünden geçirilerek yakalanma anındaki sağlık durumu belirlenir. Gözaltında yapılacak işlemlerden biri olan sağlık kontrolünün nedeni zor kullanma sırasında vücutta meydana gelen deformasyonların belirlenmesidir. Gözaltında yapılacak işlemlerden biri olan sağlık kontrolü ile hem kolluğun zor kullanmada sınır aşıp aşmadığı belirlenecek hem de olası işkence iddiaları bertaraf edilebilecektir.

Gözaltında yapılacak işlemlerden ikincisi ise güvenlik aramasıdır. Yönetmelik madde 10’a göre şüphelilerin üstünde silah ve benzeri araştırması yapılması amacıyla gözaltında yapılacak işlemlerden biri olan güvenlik araması yapılmalıdır.

Gözaltına yapılacak işlemlerden üçüncüsü ise üst araması yapılan kişinin nezarethaneye alınmasıdır. Nezarethaneye alınan kişi nezarethaneye alınanların kaydına ait deftere kaydedilir. Tüm bu hususlar Cumhuriyet Başsavcısı ya da onun görevlendireceği Cumhuriyet savcısının denetimine tabidir.

GÖZALTINA ALMA KARARINI KİMLER VEREBİLİR?

Cumhuriyet savcısı, adli kolluk görevlilerine emirleri yazılı; acele hallerde sözlü olarak verir. Sözlü emir en kısa sürede yazılı olarak da bildirilir. Bu durumda yakalanan kişinin durumu savcılığa bildirilecektir eğer savcı serbest bırakılması yönünde bir emir vermez ise yakalanan kişi kolluk tarafından gözaltına alınacaktır, bu halde savcının sözlü emri gözaltına alma için yeterlidir. Ayrıca serbest bırakma kararı verilmemesi bir tür gözaltı kararı olarak nitelenebilecek olursa bu durumda kararın savcı tarafından verildiği uygulamanın ise kolluk tarafından yerine getirildiği söylenebilir.

Gözaltı kararını kural olarak savcı veriyor olmakla birlikte CMK m.91/4’e, 27.03.2015 tarih ve 6638 Sayılı Kanun ile kolluğa da bu yetkinin verildiği düzenleme getirilmiştir. Toplumsal olaylar sırasında işlenen cebir ve şiddet içeren suçlar ve toplu olarak işlenen suçlarda kolluk tarafından gerçekleştirilen gözaltı işleminde ve prosedür ve güvenceler savcı kararıyla uygulanan gözaltı ile aynıdır. Dolayısıyla katalogda yer alan ve kolluk tarafından gözaltına almayı mümkün olan bu suçlar bakımından mülki amirlerce belirlenecek kolluk amirleri de gözaltı karar verme yetkisine sahiptir.

GÖZALTI TEDBİRİNİN ÖZELLİKLERİ

Ceza muhakemesinin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi açısından gözaltına alma koruma tedbiri olmakla birlikte delillerin korunması bakımından önem arz etmekte ve gözaltı tedbirinin birtakım özellikleri bulunmaktadır:

Kişisellik: Gözaltı kararı sadece suçun şüphelisi olan kişiye uygulanmalıdır.

Araçsallık: Gözaltı kararı, hâkim tarafından tutuklanma işleminin gerçekleştirilebilmesi için bir araçtır.

Geçicilik: Gözaltı kararı ile şüpheli; savcı veya hâkim tarafından serbest bırakılabileceğinden geçici bir koruma tedbiridir.

Görünüşte Haklılık: Gözaltına alma işleminin gerçekleşmesinin zararların derhal gerçekleşmesi bakımından zorunlu bir tedbir olması özelliğidir.

Orantılılık: Gözaltı kararı, bu tedbirin soruşturma yönünden zorunlu olmasına bağlıdır.

HUKUKA AYKIRI ŞEKİLDE GÖZALTI YAPILIRSA ŞÜPHELİNİN HAKLARI NELERDİR?

Cumhuriyet savcısı, adli kolluk görevlilerine emirleri yazılı; acele hallerde sözlü olarak verir. Sözlü emir en kısa sürede yazılı olarak da bildirilir. Bu durumda yakalanan kişinin durumu savcılığa bildirilecektir eğer savcı serbest bırakılması yönünde bir emir vermez ise yakalanan kişi kolluk tarafından gözaltına alınacaktır. Dolayısıyla gözaltı kararının olmamasının ya da yetkili bir makam tarafından verilmemiş olması gözaltı kararının hukuka aykırı şekilde yapıldığını göstermektedir.

Gözaltı kararının insan onuruna bağdaşmayacak bir muamele ile uygulanması, gözaltı kararında yasak sorgu yöntemlerinin uygulanması hukuka aykırıdır.

Bu hukuka aykırı hallerin bulunması halinde gözaltına alınan şüphelinin bu gözaltı kararı için haksız gözaltı tazminatını talep etme hakkı bulunmaktadır.

Ayrıca yakalanan şüpheli, şüphelinin müdafi, şüphelinin kanuni temsilcisi, şüphelinin eşi şüphelinin birinci veya ikinci derecede kan hasmının; Cumhuriyet savcısı tarafından verilen yazılı emirdeki gözaltına alma ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin karara itiraz hakları bulunmaktadır.

GÖZALTINA ALMA SEBEPLERİ NELERDİR?

Gözaltına kararı, soruşturma yönünden zorunlu olmalıdır ve şüphelinin bir suçu işlediği şüphesini gösteren somut delillerin varlığına bağlıdır.

Bir kişinin suç işlemiş olması veya suç işleyeceği konusunda makul bir şüphe bulunması hâlinde gözaltı kararı soruşturma yönünden zorunlu bir tedbir haline gelir. Soruşturma yönünden zorunluluk ve somut delillerin varlığının birlikte olmadığı hallerde Cumhuriyet savcısı gözaltı kararı veremez. Dolayısıyla bu 2 unsurun olmaması halinde Cumhuriyet savcısı gözaltı kararı vermek yerine ifade alma veya diğer işlemler için çağrıda bulunabilir.

ÇOCUKLARDA GÖZALTI VE ŞARTLARI

Kusur yeteneğini kaldıran ya da etkileyen hallerden biri yaş küçüklüğüdür. TCK madde 31 gereğince 0-12 yaş arasında bulunan çocukların ceza ehliyeti bulunmamaktadır dolayısıyla bu yaş grubundaki çocukların işledikleri fiiller bakımından cezalandırılması mümkün değildir. Haklarında ancak güvenlik tedbirleri uygulanabilir. O halde haklarına bazı koruma tedbirlerinin uygulanamaması gerekmektedir.

Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği’nin 19.maddesine göre:

1. 12 Yaşından Küçükler ve 15 Yaşını Doldurmamış Sağır ve Dilsizler: Fiili istediği zaman 12 yaşını doldurmamış olanlar ile 15 yaşını doldurmamış sağır ve dilsizler suç nedeni ile yakalanamaz ve hiçbir suretle suç tespitinde kullanılamaz. Bu kişiler hakkında yakalama ancak kimlik ve suç tespiti amacıyla yapılabilir. Kimlik tespitinden hemen sonra serbest bırakılır. Tespit edilen kimlik ve suç, mahkeme başkanı veya hâkimi tarafından tedbir kararı alınmasına esas olmak üzere derhal Cumhuriyet Başsavcılığına bildirilir.
2. 12 Yaşından Büyükler:12 yaşını doldurmuş ancak 18 yaşını doldurmamış olanlar suç sebebi ile yakalanabilirler. Bu çocukların yakınlarına ve müdafisine haber verilerek derhâl Cumhuriyet Başsavcılığına sevk edilirler. Bunlarla ilgili soruşturma Cumhuriyet Başsavcısı veya görevlendireceği Cumhuriyet savcısı tarafından bizzat yapılır ve aşağıdaki hükümlere göre yürütülür:

• Çocuğun gözaltına alındığı ana-baba veya vasisine bildirilir.
• Kendi talebi olmasa bile müdafiden yararlandırılır, ana-baba veya vasisi müdafi seçebilir.
• Müdafi hazır bulundurulmak şartı ile şüpheli çocuğun ifadesi alınır.
• Kendisinin yararına aykırı olduğu saptanmadığı veya kanunî bir engel bulunmadığı durumlarda ana-babası veya vasisi ifade alınırken hazır bulunabilir.
• Yetişkinlerden ayrı yerlerde tutulur.
• 2253 sayılı Çocuk Mahkemelerinin Kuruluşu, Görev ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunda yazılı suçlar büyüklerle beraber işlendiği takdirde soruşturma evresinde çocuklarla ilgili evrak ayrılır, soruşturmaları ayrı ayrı yürütülür.
• Çocukların kimlikleri ve eylemleri mutlaka gizli tutulur.
• Suçun mağduru çocuksa, bunlara karşı işlenen suçüstü hâllerinde, kovuşturulması suçtan zarar gören kimsenin şikâyetine bağlı olan fiillerde şüphelinin yakalanması ve soruşturma yapılması için şikâyet şartı aranmaz.
• Çocuklarla ilgili işlemler mümkün olduğu ölçüde sivil kıyafetli görevliler tarafından yerine getirilir.
• Çocuklara kelepçe ve benzeri aletler takılamaz. Ancak, zorunlu hâllerde çocuğun kaçmasını, kendisinin veya başkalarının hayat veya beden bütünlükleri bakımından doğabilecek tehlikeleri önlemek için kolluk tarafından gerekli önlemler alınır.
• Çocuk Koruma Kanunu madde 16 gereğince; gözaltına alınan çocuklar kolluğun çocuk biriminde tutulur, kolluğun çocuk biriminin bulunmadığı yerlerde çocuklar gözaltına alınan yetişkinlerden ayrı bir yerde tutulur.

GÖZALTININ SÜRESİ NE KADARDIR?

Gözaltı süresi yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren yirmi dört saati geçemez. Yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre on iki saatten fazla olamaz (CMK m.91/1; Yön. M.13/2). Bu durumda gözaltı süresi otuz altı saat olabilecektir. Ancak bu durumda mutlaka on iki saatlik ek sürenin sadece yolda geçtiğinin ispatlanması gerekir.

Toplu olarak işlenen suçlarda delillerin toplanmasındaki güçlük veya şüpheli sayısının çokluğu nedeniyle Cumhuriyet savcısı gözaltı süresinin her defasında bir günü geçmemek üzere 3 gün süreyle uzatılmasına yazılı olarak emir verebilir (CMK m.91/3; Yön. M.14). O halde gözaltı süresi en fazla 4 gündür.

Kişinin itiraz hakkını kullanmasının sağlanabilmesi için gözaltı süresinin uzatılması emri gözaltına alınana derhâl tebliğ edilmesi gerekmektedir.

İstisnai bir yetki olan kolluk amiri emriyle gözaltına alma uygulamasında toplu işlenmeyen suçlarda yirmi dört saat, toplu işlenen suçlarda kırk sekiz saat gözaltı süresi uygulanır. En geç bu süreler sonunda savcıya haber verilir serbest bırakılmazsa ilk ayda en geç kırk sekiz saat, toplu suçlarda dört gün sonunda kişi serbest bırakılır.

Şiddet olaylarının yaygınlaşması halinde suçüstü halleriyle sınırlı olmak kaydıyla; kolluk amirlerinin gözaltına alma kararıyla,

• Toplumsal olaylar sırasında işlenen cebir ve şiddet içeren suçlar.
• Kasten öldürme (madde 81, 82), taksirle öldürme (madde 85),
• Kasten yaralama (madde 86, 87),
• Cinsel saldırı (madde 102),
• Çocukların cinsel istismarı (madde 103),
• Hırsızlık (madde 141, 142),
• Yağma (madde 148, 149),
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),
• Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma (madde 195),
• Fuhuş (madde 227),
• Kötü muamele (madde 232),
• 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nda yer alan suçlar. Örneğin, propaganda suçu.
• 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun 33’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen suçlar.
• 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’na dayanılarak ilan edilen sokağa çıkma yasağını ihlal etme.
• 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununun 3’üncü maddesinde belirtilen kaçakçılık suçları.

hakkında yirmi dört saate kadar, şiddet olaylarının yaygınlaşarak kamu düzeninin ciddi şekilde bozulmasına yol açabilecek toplumsal olaylarda suçüstü hallerinde kolluk amirlerinin talimatıyla gözaltına alınan şüpheli en geç kırk sekiz saat, toplu suçlarda ise en geç dört gün içinde hakim önüne çıkarılır.

gözaltı süresi

GÖZALTI SÜRESİNİN UZATILMASI

 Gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin karar, cumhuriyet savcısının istemi üzerine yakalanan kişi dinlenilmek suretiyle ancak hâkim tarafından delillerin toplanmasındaki güçlük veya dosyanın kapsamlı olması gerekçesiyle gözaltı süresi en fazla iki defa uzatılabilecektir.

GÖZALTI KARARINA VE GÖZALTI SÜRESİNİN UZATILMASINA İTİRAZ NASIL YAPILIR?

Yakalanan şüpheli, şüphelinin müdafi, şüphelinin kanuni temsilcisi, şüphelinin eşi şüphelinin birinci veya ikinci derecede kan hasmının; Cumhuriyet savcısı tarafından verilen yazılı emirdeki gözaltına alma ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin karara itiraz hakları bulunmaktadır.

Evrak üzerinde inceleme yapılarak derhal ve nihayet 24 saat dolmadan sulh ceza hakiminin başvuruyu sonuçlandırması gerekmektedir. Verilen gözaltı kararının yerinde olduğu kanısına varılırsa başvuru reddedilir ya da gözaltına alınanın derhal soruşturma evrakı ile Cumhuriyet savcılığında hazır bulundurulmasına karar verilir.

GÖZALTINA ALINAN KİŞİYE KELEPÇE TAKILIR MI?

Gözaltında yapılacak işlemlerden biri kelepçe takılması değildir çünkü gözaltına alınarak nakledilen kişiler için kelepçe takılması zorunluluğu yoktur. Kaçacaklarını ilişkin belirti olması veya kendisi ya da başkalarının hayat ve beden bütünlükleri bakımından tehlike arz ettiğine ilişkin belirtilerin varlığı hâllerinde bu durumun istisnasını oluşturarak gözaltında yapılacak işlemlerden biri haline gelerek bu şüphelilere kelepçe takılır.

Çocuklara kelepçe ve benzeri aletler takılamaz. Ancak, zorunlu hâllerde çocuğun kaçmasını, kendisinin veya başkalarının hayat veya beden bütünlükleri bakımından doğabilecek tehlikeleri önlemek için kolluk tarafından gerekli önlemler alınır.

GÖZALTINA ALINAN ŞÜPHELİNİN YAKINLARINA HABER VERİLME DURUMU

CMK madde 95/1 gereğince, Cumhuriyet savcısının emriyle bir yakınına veya belirlediği bir kişiye gecikmeksizin haber verilir. Şüphelinin yabancı olması ve yazılı olarak karşı çıkmaması halinde gözaltı kararı, vatandaşı olduğu devletin konsolosluğuna bildirilir.

AYNI SUÇTAN BİRDEN FAZLA KEZ GÖZALTI YAPILABİLİR Mİ?

Gözaltı süresinin dolması veya sulh ceza hakiminin kararı üzerine serbest bırakılan kişi hakkında gözaltına neden olan fiille ilgili yeni ve yeterli delil elde edilmedikçe ve Cumhuriyet savcısının kararı olmadıkça bir daha aynı nedenle gözaltına alma işlemi uygulanamaz.

Buradaki yeterli delil kamu davasının açılması için aranan yeterli delil olmayıp yeniden gözaltı kararı verilebilmesi için gerekli olan delildir. Bu durumda kolluğun göz altına alma yetkisi bulunmamaktadır dolayısıyla yeniden göz altına alma konusunda savcıdan gözaltı kararı alınmış olması gerekmektedir.

GÖZALTI İŞLEMLERİNİN DENETİMİ NASIL VE KİM TARAFINDAN YAPILIR?

Cumhuriyet başsavcıları veya görevlendirecekleri Cumhuriyet savcıları, adlî görevlerinin gereği olarak, gözaltına alınan kişilerin bulundurulacakları nezarethaneleri, varsa ifade alma odalarını, bu kişilerin durumlarını, gözaltına alınma neden ve sürelerini, gözaltına alınma ile ilgili tüm kayıt ve işlemleri denetler; sonucunu Nezarethaneye Alınanlar Defterine kaydederler.

VATANDAŞ TARAFINDAN GÖZALTI YAPILABİLİR Mİ?

Vatandaş tarafından kişinin bir suç işlediği şüphesi ile yakalama yapılmasından sonra kolun durumu derhal savcıya bildirmesiyle bu kişi ya serbest bırakılır ya da gözaltına alınır. Kişi serbest bırakılmaması durumda yakalama sürecinin devamı olan gözaltı süreci başlamış olur.

GÖZALTI VE TUTUKLAMA KARARININ FARKLARI

HARBİYE HUKUK BÜROSU OLARAK CEZA HUKUKUNA YÖNELİK HİZMETLERİMİZ

Harbiye Hukuk Bürosu, ceza hukuku alanında geniş bir uzmanlık yelpazesine sahip bir ekip ile faaliyet göstermektedir. Bu ekip, karmaşık dava süreçlerinde müvekkillerine detaylı rehberlik sunarak, onların haklarını koruma noktasında büyük bir çaba sarf etmektedir. Bizim hedefimiz, müvekkillerimizin yasal haklarını en etkin şekilde savunmak ve onlara adil bir yargılama süreci sağlayarak, hukukun üstünlüğünü tesis etmektir.  Harbiye hukuk bürosu olarak, gözaltı kararları ve gözaltında yapılacak işlemler konusunda uzman ekibimizle yanınızdayız.

Gözaltı kararının verilmesi halinde bu süreç her bireyin hukuki haklarının korunması açısından son derece önemlidir. Gözaltında yapılacak işlemlerin insan onuruna bağdaşır nitelikte olması ve hukuka uygun olması da insan hakları bağlamında önem arz etmektedir. Bu süreçte gözaltı kararının hukuka uygun olup olmadığınızı değerlendiriyor, gerekli itirazları yaparak haklarınızı savunuyoruz. Dava süreçlerinin her aşamasında profesyonel ve deneyimli ekibimizle yanınızda olarak, ihtiyaç duyduğunuz destek ve bilgiyi sağlamaktan memnuniyet duyuyoruz.

GÖZALTI KARARI VE SÜRECİ

SIKÇA SORULAN SORULAR

Hakkımda gözaltı kararı alındığını nasıl öğrenebilirim?

UYAP Vatandaş Portaldan dosya sorgulama seçeneğinden ilgili dosya seçilerek CBS soruşturma dosyasından gözaltı kararının alınıp alınmadığının öğrenilmesi mümkündür.

Gözaltı süresi ne kadardır 2024?

Gözaltı süresi yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren yirmi dört saati geçemez. Yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre on iki saatten fazla olamaz.

Gözaltı kararını hâkim verir mi?

Yakalanan kişinin durumu savcılığa bildirilir eğer savcının serbest bırakılması yönünde bir talimatı olmazsa yakalanan kişi kolluk tarafından gözaltına alınacaktır dolayısıyla savcının sözlü emri gözaltına alma için yeterlidir. Cumhuriyet savcısı adli kolluk görevlilerine emirleri yazılı acele hallerde sözlü olarak verilir. Sözlü emir en kısa sürede yazılı olarak da bildirilir. Gözaltı kararı kural olarak savcıya veriliyor olmakla birlikte kolluğun da yetkisi olduğu bazı durumlar bulunmaktadır. Dolayısıyla gözaltı kararını hâkim vermez.

Gözaltı kararı nasıl çıkar?

Yakalanan kişi Cumhuriyet savcısı tarafından bırakılması emredilmezse soruşturmanın tamamlanması için gözaltına alınır.

Gözaltı GBT veya sicile işler mi?

Gözaltı kararı, koruma tedbiridir dolayısıyla şüpheli hakkında herhangi bir hüküm henüz verilmemiştir. Adli sicil kaydına mahkeme kararıyla kesinleşmiş adli para cezası, hapis cezası veya güvenlik tedbirleri işlediğinden gözaltı kararı adli sicil kaydına işlenmez.

DİLAY ERGENÇ

Gözaltı Kararına İtiraz Dilekçesi İndir