CUMHURBAŞKANINA HAKARET SUÇU VE CEZASI

Cumhurbaşkanına hakaret suçu TCK madde 125’te düzenlenmiş olan hakaret suçundan farklı ayrı bir suç olarak düzenlenmiştir ve Türk Ceza Kanunu madde 299’da “Cumhurbaşkanına hakaret cezası eden bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” denilerek hüküm altına alınmıştır ve suç olduğu belirtilmiştir. Bu kapsamda cezai yaptırıma çarptırılan olgu Cumhurbaşkanı hakkında toplumun sahip olduğu duyguları aşağılayan ve Cumhurbaşkanının kişiliğini zedeleyen fiilin cezalandırılmasıdır.

HAKARET NEDİR?

Hakaret Türk Dil Kurumu sözlüğünde belirtilen anlamına göre kişi veya kişilerin onurunu kırma, onuruna dokunma, küçük düşürme, aşağılama vb. fiillerdir. Buradan hareketle söz konusu fiil veyahut fiiller TCK’nın “Şerefe Karşı Suçlar” başlığı altında 125 ve 131’inci maddeleri arasında hüküm altına alınmıştır. Hakaret suçu direkt olarak sözlerle veya davranışlarla işlenebileceği gibi belli bir olaya atıfta bulunmak suretiyle de işlenebilir. Yine söz konusu suç, mağdurun huzurunda bizzat işlenmiş veyahut mağdurun yokluğunda yani gıyabında da işlenebilme imkanına sahiptir ancak gıyabında hakaret suçu oluşması için en az 3 kişinin varlığı gerekmektedir. Hakaret suçu hakkında ayrıntılı bilgi için sitemizdeki hakaret suçu başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

CUMHURBAŞKANINA HAKARET SUÇU NEDİR?

Cumhurbaşkanına hakaret fiili Türk Ceza Kanunun “Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar” bölümünde ele alınmıştır ve madde 299’da “Cumhurbaşkanına hakaret eden kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” denilmek suretiyle hüküm altına alınmıştır ve suç olduğu belirtilmiştir. Cumhurbaşkanına hakaret suçu cezalandırılırken aslında TCK madde 125’te belirtilmekte olan unsurlar dikkate alınmaktadır ancak bu sefer normal bir hakaret suçundan farklı olarak suçun mağdurunun Cumhurbaşkanı olmasından dolayı Türk Ceza Kanunu’nda ayrı bir madde ile hüküm altına alınmıştır. Buradan hareketle örneğin bizzat Cumhurbaşkanının karşısında veyahut gıyabında Cumhurbaşkanına ağır küfürler yöneltilmesi Cumhurbaşkanına hakaret suçunu net bir biçimde meydana getirmiş olacaktır.

CUMHURBAŞKANINA HAKARET SUÇUNUN UNSURLARI

 Ceza hukukunda suçun unsurları maddi ve manevi unsurlar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Suçun maddi ve manevi unsurlarının neler olduğuna dair detaylı bilgi için sitemizdeki suçun maddi unsurları adlı yazımızı inceleyebilirsiniz.  Maddi unsurlar haksızlığı şekillendiren objektif unsurlardır. Manevi unsur ise suçu meydana getiren insan davranışının kusurlu iradesidir.

Cumhurbaşkanına hakaret suçunun maddi unsurları şunlardır:

• Suçun konusu: Suçun konusu, üzerinde hareketin gerçekleştirildiği şey veyahut kişidir. Bu suç tipinde ise suçun konusu hakaret fiilinin yöneldiği kişi olan cumhurbaşkanıdır.
• Fail: Söz konusu suç herkes tarafından işlenebilecektir. Dolayısıyla suçun faili de herkes olabilir.
• Mağdur: Bu suçun yaptırıma bağlanması ile amaçlanan hedef cumhurbaşkanın kişiliği olduğundan dolayı bu suçun mağduru cumhurbaşkanıdır.
• Fiil: Bu suç tipinin meydana gelmesi için cumhurbaşkanın kendisine karşı ya cumhurbaşkanın huzurunda veyahut gıyabında hakaret etmek gerekmektedir.

Cumhurbaşkanına hakaret suçunun manevi unsuru ancak suçun bilerek ve isteyerek yani kasten işlenmesi durumunda ortaya çıkar ve cezalandırılır. Dolayısıyla suçun manevi unsuru kasıtlı bir fiildir.

CUMHURBAŞKANINA HAKARET SUÇU HAREKET UNSURLARI

Cumhurbaşkanına hakaret suçunun değişik biçimlerde yani TCK madde 125’te düzenlenmiş olan hakaret suçu gibi işlenebilme olanağına sahiptir. Söz konusu bu ihtimaller alenen veyahut gıyabında hakaret suçunun gerçekleştirilmesidir. Ancak daha önce yukarıda da belirttiğimiz üzere başta suçun mağdurunun kimliği olmak üzere Cumhurbaşkanına hakaret suçu normal hakaret suçundan belli yönlerden ayrılmaktadır. Cumhurbaşkanına hakaret suçunun meydana geliş biçimleri şunlardır;

Cumhurbaşkanına alenen hakaret suçu TCK madde 299/2’de “Suçun alenen işlenmesi hâlinde, verilecek ceza altıda biri oranında artırılır.” denilerek hüküm altına alınmıştır.  Söz konusu suçun aleniyet kapsamında işlendiğinin değerlendirilebilmesi için suçu meydana getiren hakaret fiilinin gerçekleştiği koşullar da gözetilerek birden fazla kişi tarafından fark edilebilir olması gerekmektedir. Bu kapsamda söz konusu suç teşkil eden fiilin geniş bir kitle tarafından öğrenilmiş algılanmış olması gerekmektedir.

Cumhurbaşkanına gıyapta hakaret suçu suçun işleniş şekillerinin gerçekleşme olasılığına bakıldığında genel olarak gıyapta işlenmektedir. Normalde gıyapta hakaret suçunun söz konusu olması için en az 3 kişinin varlığı gerekmekte iken cumhurbaşkanına hakaret suçunun gıyapta gerçekleşmesi için 3 kişilik şart öngörülmemiştir. Dolayısıyla cumhurbaşkanın gıyabında sadece bir kişi huzurunda da meydana gelmiş olsa bile cumhurbaşkanına gıyapta hakaret suçu oluşmuş olacaktır.

CUMHURBAŞKANINA HAKARET SUÇUNUN MUHAKEMESİ, CEZASI VE ZAMANAŞIMI

Cumhurbaşkanına hakaret suçunun muhakemesi şöyledir:

Şikâyet: Hakaret suçu temel olarak şikâyete bağlı suçlardan birisidir ancak cumhurbaşkanına hakaret suçu normal hakaret suçundan farklı olarak şikâyete tabi değildir. Dolayısıyla cumhurbaşkanına hakaret suçu re ’sen soruşturulur ve kovuşturulur.

Soruşturma: Cumhurbaşkanına hakaret suçu re ’sen soruşturulan bir suçtur. Dolayısıyla Cumhuriyet savcısı söz konusu suçun gerçekleştiğine dair bilgi veyahut ihbar alır ise derhal soruşturma başlatır. Bu durumun bir neticesi olarak şüpheli aleyhine ve lehine dair tüm delilleri toplar ve iddianame düzenler. İddianame düzenlenmesi için yeterli delil elde edilmesi gerekmektedir.

Kovuşturma: TCK madde 299/3’te belirtildiği üzere kovuşturma yapılması Adalet Bakanlığının iznine tabi tutulmuştur. Bu izin kovuşturma başlatılmasının şartıdır.

Görevli Mahkeme: Asliye Ceza Mahkemeleridir.

Yetkili Mahkeme: Yetkili mahkeme suçun işlendiği yer mahkemesidir. Ancak görsel veya işitsel yayınlardan dolayı yetkili mahkeme yayın merkezi veya mağdurun eylemi duyup işittiği yer mahkemesidir denilmek suretiyle CMK madde 12/5’te düzenlenmiştir.

Zamanaşımı: Cumhurbaşkanına hakaret suçu 8 yıllık zamanaşımına tabi suçlardandır.

Ceza: Cumhurbaşkanına hakaret cezası suçu TCK madde 299’da belirtildiği üzere 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçun alenen işlenmesi suçun nitelikli halini oluşturur dolayısıyla bu kapsamda suçun temel hali için öngörülen ceza 1/6 oranında artırılarak verilir. Cumhurbaşkanına hakaret suçu bakımından verilecek ceza hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) yolu ile geri bırakılabilir. HAGB kararı verilmesi durumunda sanık 5 yıl gözlenir ve bu süre içerisinde herhangi bir suç işlememesi durumunda hakkındaki dava düşer ve herhangi bir sonuç doğurmaz.

HAGB, CEZANIN ERTELNMESİ VE ADLİ PARA CEZASI DURUMLARI

Cumhurbaşkanına hakaret suçu bakımından verilecek ceza hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) yolu ile geri bırakılabilir. HAGB kararı verilmesi durumunda sanık 5 yıl gözlenir ve bu süre içerisinde herhangi bir suç işlememesi durumunda hakkındaki dava düşer ve herhangi bir sonuç doğurmaz.

Adli para cezası hapis cezasıyla birlikte veyahut tek başına da uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Cumhurbaşkanına hakaret suçu nedeniyle verilen hapis cezası da adli para cezasına çevrilebilir.

Cumhurbaşkanına hakaret suçu cezası belirli şartların gerçekleşmesi durumunda ertelenebilir suçlar kapsamındadır.

KAMU GÖREVLİSİNE HAKARET SUÇUNDAN FARKI

Kamu görevlisine hakaret suçu TCK madde 125/3’te düzenlenmiştir. Söz konusu bu suçta hakaret fiilinin yöneldiği kişi bizzat kamu görevlisinin kendisidir. Bu suçun Cumhurbaşkanına hakaret suçundan farkı ise mağdur sıfatları açısından ortaya çıkmaktadır. Kamu görevlisine hakaret suçunda mağdur kamu görevlisi iken Cumhurbaşkanına hakaret suçunda mağdur doğrudan Cumhurbaşkanın kendisi ve dolaylı yoldan ise toplumdur.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ VE CUMHURBAŞKANINA HAKARET SUÇU

İfade özgürlüğü kapsamında bireylerin duygu ve düşüncelerini açıklaması Anayasal bir haktır ve bunun bir neticesi olarak TCK madde 26 kapsamında da belirtildiği üzere söz konusu hakkını kullanan kimseye ceza verilemez. Ancak bazı durumlarda ifade özgürlüğü hakkının sınırlarını aşan ve hukuka aykırı hareket teşkil eden fiiller de meydana gelebilmektedir. Hakaret suçu ve Cumhurbaşkanına hakaret suçu da bu kapsamda değerlendirilen suçlardan bir tanesidir. Dolayısıyla bu suçlarda ifade özgürlüğü hakkı sınırlandırılmış olmaktadır. İfade özgürlüğünün sınırlandırılması ise Anayasa Mahkemesi çerçevesinde belli şartlar altında mümkün olabilmektedir. Söz konusu bu şartlar kanuna dayanma, Anayasada gösterilen sebeplerden biri için yapılması, demokratik topluma uygunluğu ve ölçülülük durumlarıdır.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Cumhurbaşkanına hakaret cezası ne kadardır?

Cumhurbaşkanına hakaret suçu TCK madde 299’da belirtildiği üzere 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ayrıyeten suçun alenen işlenmesi suçun nitelikli halini oluşturmaktadır ve dolayısıyla söz konusu suçun temel hali için öngörülen ceza 1/6 oranında artırılarak verilir.

Cumhurbaşkanına hakaret eden birisini şikâyet edebilir miyim?

Cumhurbaşkanına hakaret suçu re ’sen soruşturulan bir suçtur. Dolayısıyla Cumhuriyet savcısı söz konusu suçun gerçekleştiğine dair bilgi veyahut ihbar alır ise derhal soruşturma başlatır. Söz konusu suçu işleyen birisini şikâyet etmek ihbar niteliğindedir. Dolayısıyla evet şikâyet edilebilme olanağı vardır.

Cumhurbaşkanına hakaret suçu para cezasına çevrilebilir mi?

Cumhurbaşkanına hakaret suçu nedeniyle verilmiş olan hapis cezası da adli para cezasına çevrilebilir.

Hakkımda hakaret davası açıldı ne yapmalıyım?

Hakaret uzlaşmaya tabi suçlar kapsamına girmektedir. Dolayısıyla bu kapsamda öncelikli olarak uzlaşma yoluyla birlikte söz konusu durumu çözme yoluna gitmek şüphesiz en iyi seçenek olacaktır.

Cumhurbaşkanına hakaret hangi suça girer?

Cumhurbaşkanına hakaret suçu TCK’nin “Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar” kısmına girmekte olup Türk Ceza Kanunu madde 299’da düzenlenmektedir.

                                                                                                                  Emir Berkay İYİBİL