CEZA HUKUKUNDA YAPTIRIMLAR VE CEZALAR

CEZA HUKUKUNDA YAPTIRIMLAR : CEZA

Ceza, kişinin işlemiş olduğu suçun karşılığında uygulanan yaptırımdır. Bu yaptırımın hangi kurallar çerçevesinde uygulanacağını Türk Ceza Kanunu belirlemektedir. Bu nedenle ceza isteminde bulunan vatandaş veya vekaleten avukat asıl kaynak olarak Türk Ceza Kanunu esas almaktadır. Nitekim ceza kanunun amacı birinci madde de düzenlenmiş olup şu şekildedir ; TCK Madde 1: Ceza Kanununun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir. Kanunda, bu amacın gerçekleştirilmesi için ceza sorumluluğunun temel esasları ile suçlar, ceza ve güvenlik tedbirlerinin türleri düzenlenmiştir.

Kanun maddesinden anlaşılacağı üzere güvenlik tedbiri ceza değildir, ayrı bir yaptırım türüdür.

CEZA NEDİR ?

Ceza, kişinin veya bir topluluğun işlemiş olduğu suçun karşılığında bazı suçlarda şikayete tabi olmak şartıyla bazı suçlarda ise re’sen uygulanması talep edilen yaptırımdır. Kişiye verilen Türk Ceza Kanunu uyarınca cezalar Madde 45 ve devamında düzenlenmiş olup iki türdür:

• Hapis
• Adli para cezası

Anlaşıldığı üzere yaptırım türü olan ceza, hapis ve adli para cezası olup güvenlik tedbiri ceza kapsamında olmayıp farklı yaptırım türüdür.

TÜRK CEZA HUKUKUNDA CEZA TÜRLERİ

Ceza Türleri, Türk Ceza Kanunun madde 45 ve devamında düzenlenmiş olup hapis ve adli para cezası şeklinde ikiye ayrılmaktadır.

Madde 45- (1) Suç karşılığında uygulanan yaptırım olarak cezalar, hapis ve adlî para cezalarıdır.

Madde 46- (1) Hapis cezaları şunlardır:

1. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası.
2. Müebbet hapis cezası.
3. Süreli hapis cezası.

Madde 52- (1) Adlî para cezası, beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde yedi yüz otuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir.

HAPİS CEZALARI

Ancak mahkeme kararıyla hükmedilebilen hapis cezaları TCK Madde 46’da düzenlenmiş olup üçe ayrılmaktadır. Şöyle ki;

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası (TCK Madde 47): Hükümlünün hayatı boyunca devam eder, kanun ve Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilir.

Ancak Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 107. Maddesinin 2. fıkrası uyarınca ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olan kişilerin 30 yılını infaz kurumunda iyi halli olarak geçirmesi halinde koşullu salıverilmeden yararlanabilmektedir.

• Müebbet hapis cezası (TCK Madde 48): Hükümlünün hayatı boyunca devam eder.

Ancak Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 107. Maddesinin 2. fıkrası uyarınca müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olan kişilerin 24 yılını infaz kurumunda iyi halli olarak geçirmesi halinde koşullu salıverilmeden yararlanabilmektedir.

• Süreli hapis cezası (TCK Madde 49): Kanunda aksi belirtilmeyen hallerde bir aydan az, yirmi yıldan fazla olamaz. Hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, kısa süreli hapis cezasıdır.

Ancak Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 107. Maddesinin 2. fıkrası uyarınca süreli hapis cezalarına mahkûm edilmiş olanlar cezalarının yarısını infaz kurumunda iyi halli olarak geçirmesi halinde koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.

HAPİS CEZASININ GENEL ÖZELLİKLERİ

Hapis Cezası, suç işleyen kişinin hürriyetini kısıtlayan bir yaptırım türü olup suçun niteliğine göre bu cezanın süresi artmaktadır. Hapis cezasının amacı suç işleyen kişinin yeniden suç işlemesini önlemektir. Hapis cezası ancak hakim kararıyla verilmekle birlikte kanun uyarınca süresi en az 1 ay olmak zorundadır. Verilecek hapis cezasının süresi kişinin işlemiş olduğu suça göre belirlenmektedir.

Kişiye verilecek olan hapis cezasının hangi suçtan dolayı olduğu, bu suçun en az ve en çok kaç yıl hapis cezasına hükmedilmesi gerektiği kanunda yer almaktadır. Özetle, kişinin hapis cezasına çarptırılması için suçta ve cezada kanunilik ilkesi gereğince kanunda mutlaka suç olarak tanımlanması gerekmektedir.

Hapis cezası yalnızca gerçek kişilere verilmekte iken tüzel kişilere hapis cezası verilememektedir.

MÜEBBET HAPİS VE AĞIRLAŞTIRILMIŞ MÜEBBET HAPİS CEZALARI

Müebbet hapis cezaları;

 TCK Madde 48- (1) Müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder.’’ denilmektedir. Ancak Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 107. Maddesinin 2. fıkrası uyarınca müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olan kişilerin 24 yılını infaz kurumunda iyi halli olarak geçirmesi halinde koşullu salıverilmeden yararlanabilmektedir.

Müebbet hapis cezasına mahkûm olanlar haklarında uygulanacak rejimi ve gönderilmeleri gereken infaz kurumunu ve bu maksatla kişisel ve sosyal özelliklerini belirlemek için Kanunda gösterilen esaslar uyarınca gözleme tâbi tutulurlar. Gözlem süresi altmış günü geçemez. (CGTİHK m.23/1-e)

Müebbet hapis cezalarının uygulanacağı suçlar sırasıyla;

• Kasten öldürme
• Düşmanla iş birliği yapma suçu
• Savaşta yalan haber yayma
• Askeri komutanlıkların gaspı
• Devletin güvenliğine ilişkin belgelerle işlenen suç (TCK m.326),
• Devletin güvenliğine ilişkin bilgileri temin etme (TCK m.327/2),
• Gizli kalması gereken bilgileri açıklama (TCK m.330/1).
• Devlet sırlarından yararlanma, Devlet hizmetlerinde sadakatsizlik

Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezaları;

TCK Madde 47 uyarınca ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası hükümlünün hayatı boyunca devam eder, kanun ve Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilir.

Ancak Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 107. Maddesinin 2. fıkrası uyarınca ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olan kişilerin 30 yılını infaz kurumunda iyi halli olarak geçirmesi halinde koşullu salıverilmeden yararlanabilmektedir.

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm olanlar, haklarında uygulanacak rejimi ve gönderilmeleri gereken infaz kurumunu ve bu maksatla kişisel ve sosyal özelliklerini belirlemek için Kanunda gösterilen esaslar uyarınca gözleme tâbi tutulurlar. Gözlem süresi altmış günü geçemez. (CGTİHK m.23/1-e)

Ağırlaştırılmış hapis cezalarının uygulanacağı suçlar sırasıyla;

• Soykırım suçu
• İnsanlığa karşı suçlar
• Nitelikli kasten öldürme
• İşkence suçuyla öldürme
• Cinsel saldırı suçuyla öldürme
• Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma
• Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar
• Siyasal veya askeri casusluk
• Gizli kalması gereken bilgileri açıklama
• Yasaklanan bilgilerin casusluk maksadıyla temini
• Yasaklanan bilgileri siyasal ve askeri casusluk maksadıyla açıklama

MÜEBBET HAPİS CEZASININ SÜRESİ

TCK Madde 48- (1) Müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder.’’ denilmektedir. Ancak Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 107. Maddesinin 2. fıkrası uyarınca müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olan kişilerin 24 yılını infaz kurumunda iyi halli olarak geçirmesi halinde koşullu salıverilmeden yararlanabilmektedir.

Sonuç olarak örnekle, şayet 30 yıl hapis cezası verilen failin 24 yılı iyi halli olarak geçmişse bu durumda geriye kalan 6 yıl için koşullu salıverilme geçerli olacaktır.

CEZA HUKUKUNDA YAPTIRIMLAR VE CEZALAR

SÜRELİ HAPİS CEZASI NEDİR?

Süreli hapis cezasına, müebbet hapis cezası veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası haricinde kalan hapis cezası demek mümkündür.

TCK Madde 49 uyarınca ‘’Süreli hapis cezası, kanunda aksi belirtilmeyen hallerde bir aydan az, yirmi yıldan fazla olamaz. ‘’ denilmektedir.

Kısa süreli hapis cezası ise madde 49/2 uyarınca bir yıl veya daha az süreli hükmedilen hapis cezasına denilmektedir.

KISA SÜRELİ HAPİS CEZALARINDA SEÇENEK YAPTIRIMLAR

TCK madde 50 uyarınca kısa süreli hapis cezaları suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre kanunda yer alan başka seçenek yaptırımlara hâkim kararıyla çevrilebilir. Şöyle ki;

1. Adlî para cezasına,
2. Mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle, tamamen giderilmesine,
3. En az iki yıl süreyle, bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkânı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmeye,
4. Mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanmaya,
5. Sağladığı hak ve yetkiler kötüye kullanılmak suretiyle veya gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranılarak suç işlenmiş olması durumunda; mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, ilgili ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alınmasına, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanmaya,
6. Mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle ve gönüllü olmak koşuluyla kamuya yararlı bir işte çalıştırılmaya, çevrilebilir.

CEZANIN ERTELENMESİ KURUMU

TCK madde 51 gereğince bazı şartların varlığı halinde işlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezasının ertelenmesi mümkündür. Bu sürenin üst sınırı 18 yaşını doldurmamış veya 65 yaşını doldurmuş kişiler bakımından 3 yıldır.

HAPİS CEZASININ ERTELENMESİNİN ŞARTLARI

TCK madde 51 uyarınca işlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezasının ertelenmesi mümkün olup şartları sıralanmıştır. (Sürenin üst sınırı 18 yaşını doldurmamış veya 65 yaşını doldurmuş kişiler bakımından 3 yıldır.) Bu şartlar şunlardır:

• Daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması,
• Suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması, gerekir.
• Cezanın ertelenmesi, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi koşuluna bağlı tutulabilir. Bu durumda, koşul gerçekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi halinde, infaz hâkimi kararıyla hükümlü infaz kurumundan derhal salıverilir.

ADLİ PARA CEZASI NEDİR?

Adli para cezası TCK madde 52 doğrultusunda beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde yedi yüz otuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir.

Madde 52/2 uyarınca adli para cezası en az yüz ve en fazla beş yüz Türk lirası olan bir gün karşılığı adlî para cezasının miktarı, kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edilir. Sonuç olarak bir gün hapis cezasının karşılığı 100 TL’den az olmayacaktır.

ADLİ PARA CEZASINDA GÜN HESABI

TCK madde 52 kapsamında adli para cezasını somutlaştıracak olursak şöyle ki;

Kişiye işlemiş olduğu suç sebebiyle hâkim tarafından 1 yıl hapis cezasına karar verildi ise ve 1 yılın adli para cezasına çevrilmesine karar verildi ise bu durumda öncelikle hâkimin 1 günün karşılığının kaç TL olduğuna failin sosyal ve ekonomik durumunu da dikkate alarak karar vermesi gerekmektedir. Bir günün karşılığının 200 TL olduğuna hüküm kurulduğunu varsayarsak (365 gün) x (200 TL) = 73 bin TL adli para cezasına karar verilecektir.

HAPİS CEZASININ ADLİ PARA CEZASINA ÇEVRİLMESİ VE ŞARTLARI

Hâkim tarafından verilen hapis cezası yine hâkim tarafından olayın şartları, failin sosyal, ekonomik, psikolojik durumunun dikkate alınarak adli para cezasına çevrilmesi mümkündür. Hapis cezasının yerine adli para cezası verilebileceği gibi seçenek yaptırım olarak doğrudan da adli para cezasına da hükmedilebilir.

Hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi için hâkimin dikkat ettiği hususlar şu şekildedir;

• Failin sosyal ve ekonomik durumu nedir? para cezasını karşılayabilecek ekonomik özgürlüğü var mı? İncelenir.
• Fail işlemiş olduğu suçtan ötürü pişmanlık duyuyor mu?
• Yargılama sırasında ve devamında tutum ve davranışları nasıl? Olumlu bir izlenim bırakıyor mu?

TCK madde 50 uyarınca bazı suçlar adli para cezasına çevrilecektir;

• Kasten işlenen suçta eğer verilen ceza 1 yıl veya daha az süreli hapis cezası ise hâkimin takdiri ile adli para cezasına çevrilebilir.
• Taksirle işlenen suçta hapis cezasının üst sınırı olmayıp hâkim takdir ederek adli para cezasına çevirebilir.
• Ancak Bilinçli taksirle işlenen suçlarda 1 yıl veya daha az süreli hapis cezası verildi ise adli para cezasına çevrilebilir.
• Eğer verilen ceza 30 günlük hapis cezasından daha az ise bu durumda hâkimin takdir yetkisi olmayı adli para cezasına veya seçenek yaptırımlara çevirmek zorundadır. Yargılanan kişi 18 yaşından küçük veya 65 yaşından büyükse hâkim tarafından 1 yıl ve daha az hapis cezası verilmişse yine adli para cezasına veya seçenek yaptırımlara çevirmek zorundadır.

HAPİS CEZASI VE ADLİ PARA CEZASINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI

Yargıtay 15. Ceza Dairesi- Karar: 2017/43

Nitelikli dolandırıcılık suçundan verilen hüküm açısından; 5237 Sayılı TCK’nın 158. maddesinin 1. fıkrasının (e), (f) (i) ve (k) bentlerinde sayılan hallerde adli para cezasının tayininde tespit olunacak temel gün, suçtan elde olunan haksız menfaatin iki katından az olmayacak şekilde asgari ve bu miktara yükseltilerek belirlenecek gün sayısı üzerinden artırma ve eksiltmeler yapıldıktan sonra ortaya çıkacak sonuç gün sayısı ile bir gün karşılığı aynı kanunun 52. maddesi uyarınca, 20-100 TL arasında takdir olunacak miktarın çarpılması neticesinde sonuç adli para cezasının belirlenmesi gerektiği ve buna göre, haksız menfaat miktarının 11.300 TL,

haksız menfaatin iki katının 22.600 TL olduğu dikkate alınarak temel cezanın bu miktardan az olmayacak şekilde belirlenip sanığın 1130 gün adli para cezasıyla cezalandırılmasına, aynı Kanunu’nun 62. maddesi gereğince cezasından 1/6 oranında indirim yapmak suretiyle sanığın 941 gün adli para cezası ile cezalandırılmasına ve aynı Kanun’un 52. maddesi gereğince günlüğü 20.00 TL’den hesap edilmek suretiyle netice olarak 18.820 TL adli para cezasıyla cezalandırılmasına karar verilmesi gerektiği gözetilmeden, önce temel cezanın uygulama maddesine göre eksik olarak belirlenmesi, daha sonra, verilecek cezanın haksız menfaatin iki katından az olamayacağı gerekçesiyle, adli para cezasının doğrudan haksız menfaatin iki katı olarak belirlenmesi suretiyle fazla ceza tayini hukuka aykırıdır .

Ceza Genel Kurulu- Karar: 2017/425

5237 sayılı TCK’nın 50/3. maddesi ile daha önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmak koşuluyla, mahkûm olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezasının, aynı maddenin 1. fıkrasındaki seçenek yaptırımlardan birine çevrilmesi zorunlu kılınmış, herhangi bir takdire bağlanmamıştır.

Bu nedenle, maddede yazılı şartların oluşması hâlinde başka herhangi bir değerlendirme yapılmadan, özgürlüğü bağlayıcı ceza seçenek yaptırımlardan birisine dönüştürülmelidir. Bu açıklamalar ışığında uyuşmazlık konusu değerlendirildiğinde; Sanığın, 5237 sayılı TCK’nın 179/3. maddesi yollaması ile Aynı Kanunun 179/2 ve 62. maddeleri uyarınca 25 gün hapis cezası ile cezalandırılmasına ilişkin Yerel Mahkeme hükmünde, kısa süreli hapis cezasının 5237 sayılı TCK’nın 50/3. maddesine göre 1. fıkrada sayılan seçenek yaptırımlardan birine çevrilmesi gerektiğinin gözetilmemesi hukuka aykırıdır.

HARBİYE HUKUK BÜROSU OLARAK CEZA HUKUKA YÖNELİK HİZMETLERİMİZ

Harbiye Hukuk Bürosu, Ceza hukuku alanında uzmanlaşmış ekip ile faaliyet göstermektedir. Ekip olarak ceza davalarında müvekkillere detaylı rehberlik sunarak yasal haklarını koruma ve hak kaybına uğramaması hususunda büyük çaba sarfetmektedir. Amacımız müvekkillerin adil yargılanma hakkı kapsamında herhangi bir hak kaybına uğramadan bu süreci atlatmasıdır. Dava sürecinin her aşamasında profesyonel ve deneyimli İSTANBUL AVUKAT ekibimizle yanınızda olarak ihtiyaç duyduğunuz destek ve bilgiyi sağlamaktan memnuniyet duyuyoruz.

CEZA HUKUKUNDA YAPTIRIMLAR VE CEZALAR

SIKÇA SORULAN SORULAR

Hapis cezası kaç yıl olursa yatar?

Hapis yatılması için hâkim tarafından en az 1 ay hapis cezası verilmesi gerekmektedir. 1 aydan daha az hapis cezasına hükmedilirse hâkim tarafından adli para cezasına çevrilir.

En az hapis cezası ne kadar?

TCK madde 49 uyarınca hapis cezası en az 1 ay olmaktadır. En az 1 ay- en çok 1 yıl aralığında olan cezalar kısa sürelidir.

En büyük hapis cezası nedir?

TCK madde 47 uyarınca ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ve madde 48 uyarınca müebbet hapis cezası ömür boyu sürmektedir. Ancak CGTİHK madde 107/2 gereğince fail ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasında 30 yılı, müebbet hapis cezasında ise 24 yılı infaz kurumunda iyi halli olarak geçirmesi halinde koşullu salıverilmeden yararlanabilmektedir.

En hafif hapis cezası nedir?

En hafif hapis cezası 1 aydır. Hâkim tarafından gerek görüldüğü takdirde hapis cezası adli para cezasına da çevrilebilir. Ancak bir aydan az hapis cezasına hükmedilecekse adli para cezasına çevrilecektir.

2 yıl cezanın yatarı var mı?

Mahkeme kararıyla 2 yıl hapis cezası verilen kişi cezasını çekmek zorundadır ancak suç basit taksir ile işlenmiş ise hapis yatmadan adli para cezasına da hâkim kararıyla çevrilebilir.

3 yıl hapis cezası paraya çevrilir mi?

Burada suçun nasıl işlendiği önem arz etmektedir. Şöyle ki eğer bilinçli taksirle ve kasten işlenmiş bir suç ise çevrilemez ancak basit taksirle işlenmiş ise adli para cezasına çevrilmesi hâkimin takdirindedir.

1 günlük hapis cezası kaç TL 2024?

Bu sorunun cevabı net olmayıp kişinin ekonomik durumu da dikkate alınarak hâkim tarafından miktar takdir edilecektir ancak en az 100 TL olacağı unutulmamalıdır.

Hiç sabıkası olmayan ceza alır mı?

Evet ancak daha evvel hiç suç işlemeyen ve yargılama esnasında pişman olduğu gözlenen kişinin suçu nasıl işlediği gibi unsurları da gözetilerek alacağı hapis cezasının seçenek yaptırımlara çevrilmesi hâkimin takdirinde olup mümkündür.

                                                                                              KADER DOĞAN