ÇALIŞAN ANNE HAKLARI

Çalışan anne hakları, doğum yaptıktan sonra iş hayatına geri dönen ve çalışmaya devam eden kadınların, kanunlarla ve belli yönetmeliklerle güvence altına alınan haklarını ifade eder. Bu kişilerin sayısı dünden bugüne sürekli artış göstermektedir ve haklarının korunması oldukça önemlidir. Çalışan anneler hem iş hayatında hem de aile hayatında çabalamak zorunda oldukları için bu süreçte hem iş tarafındaki hem de aile tarafındaki yaşamda denge sağlanabilmesi adına kişilerin hakları korunmalıdır. Çalışan annelere özel haklar sağlanmalıdır bu haklara örnek olarak doğum parası, süt izni, doğum izni, kısa süreli çalışma saatleri vb. örnek gösterilmektedir.

ÇALIŞAN ANNE HAKLARI NELERDİR

Türkiye’de çalışan annelerin sahip olduğu ve yasalarla koruma altına alınan, kadınların çocuklarını yetiştirme süreçlerinde onlara iş hayatında kolaylık sağlanarak çocuklarıyla daha fazla ilgilenebilmelerine olanak sağlayan belirli haklar bulunmaktadır. Bu hakların amacı doğum sonrasında annelerin yaşadığı zorluklar karşısında maddi ve manevi anlamda kolaylık sağlamaktır bu haklar:

• Doğum izni
• Süt izni
• Kısmi (part -time) çalışma
• Doğumdan sonra ücretsiz izin
• Yarım gün çalışma
• İş güvencesi sağlanması ve İşe iade hakkı
• Doğum parası
• Gece çalışma yasağı
• Yıllık izin hakkının korunması
• Çocuk yardımı
• Esnek ve uzaktan çalışma imkânı
• Doğum borçlanması
• İşyerlerinde kreş ve emzirme odası bulundurma zorunluluğu ’dur.

ÇALIŞAN ANNE HAKLARI

ÇALIŞAN ANNELERİN YASAL HAKLARI VE KORUMA ALTINDAKİ HAKLARI

Çalışan anne hakları İş Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kanunu ve çeşitli yönetmelikler ile koruma altına alınmıştır. Kadın çalışanların iş ve aile hayatındaki sorumluluklarını dengeleyen ve kanunlar tarafından korunan bu düzenlemelerle doğumdan sonraki süreçte zorluk yaşanmaması için iş hayatına uyum sağlamaları kolaylaştırılmıştır.

• Doğum öncesi ve sonrası izin
• Yarım günlük çalışma
• Kısmi süreli çalışma
• Süt izni
• İş güvencesi – İş akdinin feshedilememesi
• Doğum parası
• Çocuk yardımı ve bazı sosyal yardımlar
• Emzirme ödeneği
• Gece vardiyasında çalışma yasağı
• Çalışma koşullarında iyileştirme ve hafif işlerde çalıştırılması

Yasal ve koruma altına alınan haklardandır.

DOĞUM İZNİ HAKKI VE SÜRELERİ

Çalışan annelere doğum öncesi hamilelik sürecinde ve doğum sonrasında İş Kanunu Md. 74’e göre doğumdan önce 8 hafta, doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta ücretsiz izin verilir. Çoğul gebeliklerde bu izin doğumdan önce 10 haftadır. Kadın işçi sağlık durumunun çalışmaya uygun olması durumunda doğuma 3 hafta kalana kadar iş yerinde çalışabilir ve kalan 13 haftalık iznini doğumdan sonra kullanabilir.

DOĞUM YARDIMI VE DOĞUM PARASI

Sigortalı Çalışan anneler doğum öncesinde ve sonrasında çalışamadıkları için Sosyal Güvenlik Kurumundan (SGK) doğum parası ve doğum yardımı alabilirler. Alınacak olan para kadın çalışanın brüt maaşı üzerinden hesaplanır buradaki amaç çalışan annenin çalışamadığı günlerdeki gelir kaybını telafi etmektir. Doğum yardımı 2024 yılı itibariyle bir defaya mahsus olarak ilk çocuk için 300 TL, ikinci çocuk için 400 TL, üçüncü ve sonraki çocuklar için 600 TL’ olarak verilir. Doğum parası ise kadın çalışanın brüt maaşının 3’te 2’si kadar yapılan ödemedir. Bu tutar en az 7993 TL an fazla 15.989 TL olarak belirlenmiştir.

EMZİRME ÖDENEĞİ VE SÜT PARASI

Ödenek sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması sebebiyle sigortalı erkeğe verilir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu md.4’ ün ikinci fıkrasına göre a bendinde sayılan ve bir işveren tarafından çalıştırılanlar için doğumdan önceki 1 yıl içerisinde 120 gün prim ödenmiş olmalı ve b bendinde sayılan bağımsız çalışanlar ise doğumdan önceki 1 yıl içerisinde 120 gün prim ödemiş olmalı ve hiçbir prim borcu bulunmamalıdır. Bu şartları sağlayan kişilere 2024 yılında verilen emzirme ödeneği 857 TL’dir.

Emzirme ödeneği (süt parası), SGK tarafından doğum yapan sigortalı annelere veya sigortalı olmayan annelerin sigortalı eşlerine verilen bir sosyal yardımdır. Bu ödenek, annelere doğum sonrası dönemde destek sağlamak amacıyla bir defaya mahsus olarak yapılır ve miktarı her yıl güncellenir. Emzirme ödeneği almak için gerekli başvuru işlemleri, SGK müdürlüklerine yapılır.

DOĞUM SONRASI ÜCRETSİZ İZİN HAKKI

Çalışan annelere doğumdan sonra çocuğuna bakması için birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün ve sonraki doğumlarda da 180 gün, haftalık çalışma saatinin yarısı kadar, ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum olursa bu sürelere 30 gün eklenir. Çocuk eğer engelli doğarsa bu süre 360 gün olarak uygulanır. Buradaki süreler kişinin iş durumu sebebiyle hekim raporu ile artırılabilir. Doğumdan sonra 16 haftalık doğum izninin bitiminden itibaren kadın çalışanın istemesi durumunda 6 aya kadar ücretsiz izin verilir.

ÇALIŞAN ANNE HAKLARI

SÜT İZNİ VE KULLANIM ŞARTLARI

Çalışan anneye bir buçuk yaşından küçük olan çocuğunu emzirmesi için günde toplam 1,5 saat süt izni verilir. Bu süre günlük çalışma saatinden sayılır ve bu sürenin hangi saate veya kaça bölünerek kullanılacağını çalışan anne kendi belirler.

Süt izni, doğum yapmış kadın çalışanlara sağlanan ve bebeğin beslenme ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla verilen yasal bir haktır. İş Kanunu’na göre, doğum sonrası işe dönen anneler, bebeğin bir yaşına kadar her gün 1,5 saatlik süt izni kullanabilirler. Bu süre, annenin talebine göre işin başında, ortasında veya sonunda kullanılabilir ve işveren tarafından kesintiye uğratılmadan sağlanmak zorundadır. Süt izni, günlük çalışma saatinden sayılır ve bu süre için herhangi bir maaş kesintisi yapılamaz. Ayrıca, süt izni sürelerinin birleştirilmesi veya toplu halde kullanılması mümkün değildir; günlük olarak kullanılmalıdır. Bu hak, çalışan annenin hem bebeğiyle ilgilenmesini sağlar hem de iş ve aile dengesini korumasına katkıda bulunur.

YARIM ÇALIŞMA VE KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA HAKKI

Yarım çalışma çalışan annenin birince doğumdan sonra 60 gün, ikinci doğumdan sonra 120 gün sonraki doğumlarda ise 180 gün boyunca gün içerisindeki normal çalışma saatinin yarısı kadar çalışmasıdır. Kısmi çalışmada ise çocuk ilköğretime başlayana kadar kısmi süreli diğer bir ifadeyle Part-Time şeklinde çalışma talep edilebilir. Kadın işçinin bu talebini 1 ay önce yazılı olarak işverene bildirmesi yeterlidir.

İŞE GERİ DÖNÜŞ HAKKI VE GÜVENCELER

Hamilelik gerekçesiyle işten çıkarılan işçi, İş Kanunu ve eşitlik ilkesi kapsamında koruma altındadır. Kanuna göre işveren, hamilelik gibi durumları işten çıkarma nedeni olarak gösteremez; aksi durum, ayrımcılık olarak kabul edilir. Hamilelik nedeniyle işten çıkarılan işçi, işe iade davası açma hakkına sahiptir ve bu davada haksız fesihten doğan haklarını talep edebilir. Ayrıca, işçi kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanır; işveren, işçinin hamileliği nedeniyle fesih yapmışsa, bu tazminatları ödemekle yükümlüdür. Ayrımcılık tazminatı da talep edilebilir, zira hamilelik nedeniyle işten çıkarma, Anayasa ve İş Kanunu’nda yer alan eşitlik ilkesine aykırıdır. İşçi, haklarını korumak için iş mahkemelerine başvurabilir ve işverene karşı yasal süreç başlatabilir.

İş Kanunu’nda geçen işverenin eşit davranma ilkesi gereği çalışan annelere ayrımcılık yapmak ve doğum izni vb. hakları sebebiyle işine son vermek yasaktır .Bu durumda çalışan annenin işe iade davası açma ve tazminat talep etme hakları doğar ve kadın çalışan kıdem tazminatı almaya hak kazanır.

HAMİLELİK VE DOĞUM NEDENİYLE İŞTEN ÇIKARMA YASAĞI

Hamilelik ve doğum sebebiyle işten çıkarma yasağı, iş hukukunda işçiyi koruyan önemli düzenlemelerden biridir. İş Kanunu’nun 18. maddesi ve ilgili yönetmeliklere göre, işverenler hamilelik ya da doğum sebebiyle işçiyi işten çıkaramaz. Hamilelik ve doğum, işten çıkarma için geçerli bir sebep olarak kabul edilmez; aksi durum, ayrımcılık yasağının ihlali anlamına gelir ve işçiye yasal haklar tanır. Hamilelik veya doğum sebebiyle işten çıkarılan işçi, işe iade davası açabilir, kıdem ve ihbar tazminatı talep edebilir ve ayrımcılık tazminatı isteyebilir. Ayrıca doğum izninde veya hamilelik sürecinde işten çıkarma yasağının ihlali halinde, işveren cezai yaptırımlarla karşılaşabilir. Bu düzenlemeler, anne adaylarını iş hayatında güvence altına alarak işçi haklarını korumayı amaçlar.

Doğum öncesi kadın işçinin hamilelik durumunu öğrenen işveren bu sebebe dayanarak kadın işçinin işine son veremez. İşverenin bu gerekçeye dayanarak kadın çalışanın işine son vermesi durumunda kadın işçinin kıdem tazminatı alma hakkı doğar.

ÇALIŞAN ANNEYE TANINAN ESNEK ÇALIŞMA İMKANLARI

Esnek çalışma, standart mesai saatlerinden farklı olarak çalışanların iş hayatında daha az saatler veya daha rahat koşullarda (örneğin uzaktan çalışma) çalışabilmelerini sağlayan bir çalışma şeklidir. Çalışan kadınlara da iş yerlerinde esnek çalışma imkanları sunulmaktadır bu imkanlara örnek olarak şunları söyleyebiliriz:

• Yarım gün çalışma
• Kısmi süreli çalışma
• Gece çalışma yasağı
• Esnek mesai saatler
• Uzaktan çalışma hakkı

Sayılan esnek çalışma yani normal çalışma şeklinden daha az süreyle veya daha rahat çalışma imkanları ile doğum yapan kadınlara kolaylık sağlanmaktadır.

İŞYERİNDE EMZİRME ODASI VE KREŞ BULUNDURMA ZORUNLULUĞU

Çalışan anne hakları içeren kanun maddelerine ek olarak16 Ağustos 2013 tarihli Resmi Gazete’de işverenlere işyerlerinde emzirme odası ve kreş açma zorunluluğu getirilmiştir. Maddeye göre 100 – 150 arası kadın çalışanı olan işyerlerinde eğer emziren çalışan varsa o iş yerine emzirme odası kurulması zorunludur. Ayrıca 150’den fazla kadın çalışan olan işyerlerinde ise 0-6 yaş çocukların bırakılması için bir yurt (kreş) bulunması zorunludur.

ÇALIŞAN ANNELERİN SAĞLIK VE GÜVENLİK HAKLARI

Çalışan anne haklarından sağlık ve güvenlik hakları, hem anne hem de bebeğin sağlığını korumak amacıyla iş hukukunda özel olarak düzenlenmiştir. İş Kanunu ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, hamilelik ve doğum sonrası dönemde çalışan kadınlara bazı özel haklar tanır. Bu kapsamda hamile veya yeni doğum yapmış çalışanlar, sağlık durumlarına uygun işlerde çalıştırılmalı, ağır işlerde çalıştırılmaları engellenmelidir. İşveren, hamile çalışanın sağlığı için risk oluşturabilecek işlerden uzak tutulmasını sağlamakla yükümlüdür. Ayrıca, doğumdan sonra süt izni hakkı tanınır ve bu izinler günlük çalışma süresinden sayılır. Hamile çalışanlar gece vardiyasına verilemez ve doğum öncesi ile sonrası izin haklarına sahiptir. Bu düzenlemeler, çalışan annelerin işyerinde güvenli bir ortamda, sağlıklı bir şekilde çalışma haklarını koruma altına alır.

Çalışan annelerin sağlığını korumak ve güvenliğini sağlamak amacıyla doğum sonrası; 1 yıl boyunca gece çalıştırılamazlar, günde en çok 7,5 saat çalışabilirler, çocuğun ve annenin sağlığı için analık ve süt izinleri hakları sağlanır.

ÇALIŞAN ANNELERİN HAKLI FESİH DURUMU VE TAZMİNAT HAKLARI

Çalışan anne haklarına rağmen işveren tarafından; yapmaması gereken bir işi yapmaya veya çalışmaması gereken bir koşulda çalışmaya zorlanırsa İş Kanun’u Md. 24 ‘e göre işçinin haklı nedenle fesih hakkı doğar. Haklı nedenle fesih durumunda da kişi ayrıca kıdem tazminatı almaya hak kazanır.

Çalışan anne hakları

SIKÇA SORULAN SORULAR

Çalışan Annelere Ne Gibi Haklar Var?

Çalışan anne hakları şu şekildedir:

• Doğum İzni (analık izni)
• Yarım gün çalışma
• Kısmi süreli çalışma
• Esnek çalışma modeli
• Süt izni
• Emzirme ödeneği
• İşyerinde emzirme odası ve kreş bulundurulmasını isteme
• İşten çıkartılma yasağı ve İş güvencesi
• Gece çalıştırılma yasağı
• Doğum borçlanması

Özel Sektörde Çalışan Anneye Doğum İzni Kaç Gün Verilir?

Özel sektörde çalışan annelerin hakları İş Kanun ’ununda düzenlenmiştir. Hafta öncesi 8 hafta doğum sonrası 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta doğum izin hakları vardır. Çoğul gebelikte bu süre doğum öncesi 10 hafta olur.

Kadın Çalışanların Gebelik Sürecinde Hangi Hakları Vardır?

Kadınların gebelik sürecinde; gece çalışmasını reddetme, çalışma saatinin 7,5 saat olması, hamilelik sebebiyle çalışma saatleri içerisinde periyodik muayene izni, hafif işlerde çalışma hakkı gibi hakları vardır.

Kadın Çalışanların Doğum Sonrasında Hangi Hakları Vardır

Doğumdan sonra; ücretli izin, 6 aya kadar ücretsiz izin, Yarım gün çalışma, Kısmi süreli (part -time) çalışma , Süt izni ,İşten çıkartılma yasağı ve İş iade güvencesi , Ağır işlerde çalıştırılmama gibi hakları vardır .

Kadın Çalışanların Analık İzni Ne Kadardır?

Çalışan annelerin analık izni doğumdan önce 8 hafta doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftadır. Çoğul gebelik (ikiz ve fazlası) durumunda doğumdan önce izin süresi 10 hafta olur.

Doğumdan Sonra Hangi Paralar Alınır?

Çalışan annelere doğumdan sonra yapılan para yardımları şunlardır:

• Doğum Parası
• Doğum Yardımı
• Süt parası – emzirme ödeneği

Doğum Nedeniyle Sgk Tarafından Ne Kadar Emzirme Ödeneği Verilmektedir?

2024 yılı için emzirme ödeneği 857,00 TL olarak belirlenmiştir.

Doğum Borçlanması Nedir?

Çalışan annenin doğum süresi boyunca çalışamadığı günleri emeklilik primine ekletebilmesine Doğum Borçlanması nedir. Doğum sebebiyle işe ara verilen süreler bu sayede emeklilik için tamamlanması gereken prim sayısına dahil edilebilmektedir.

Doğum Yapan Çalışan Anne Ne Kadar Para Alır 2024?

Çalışan anne doğumdan sonra brüt maaşın üçte ikisi kadar doğum parası alır. Doğum parası kadın çalışana 16 haftalık doğum izni için verilir.

Çalışan Annelere Devlet Desteği Var Mı?

Çalışan annelere Devlet; doğum parası, süt parası (emzirme ödeneği) ve doğum yardımı desteği sağlamaktadır.

Çalışan Anne Desteğine Nasıl Başvurulur?

Başvurular Sosyal Güvenlik Kurumu aracılığıyla veya E- devlet üzerinden gerçekleştirilebilir.

Emziren Anne Hakları Nelerdir?

Çalışan annelerin çocukları bir yaşına gelene kadar günlük 1,5 saat süz izni hakları vardır. Gece çalıştırılma yasağı, ağır işlerde çalıştırılmama, işyerlerinde emzirme odası ve kreş bulundurulmasını isteme emziren annelerin diğer haklarındandır.

Çalışan Anneler Tazminat Alabilir Mi?

Çalışan anneler sadece doğum yapmaları sebebiyle çalışmaya devam ettikleri sürece tazminat almaya hak kazanamazlar.

Çocuk Doğuran Kadın Tazminat Alabilir Mi?

Doğum yapmaları sebebiyle kadınlar tazminat almaya hak kazanamazlar. Doğum parası veya doğum yardımı alabilirler.

Çocuğa Bakacak Kimse Yok Tazminat Alabilir Miyim?

Çalışan anne çocuğuna bakacak kimse olmadığı için işten ayrılırsa bu haklı bir neden olmadığı için tazminat alamaz.

Kreş Olmadığı İçin İşten Tazminat Alarak Ayrılabilir Miyim?

İş yerleri 150’den fazla kadın işçi çalıştırıyorsa kreş açmak zorundadır. Zorunluluğa rağmen işyerine kreş açılmazsa haklı nedenle fesih durumu söz konusu olur ve çalışan anne işten ayrıldıktan sonra kıdem tazminat alabilir.

SILA ÇELİK