BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ NEDİR?

Bireysel emeklilik sistemi, kamu sosyal güvenlik kurumlarından alınan emeklilik maaşının tamamlayıcı olarak çalışan bireylerin ikinci emeklilik geliri elde edebilmek maksadıyla yatırım yaptığı emeklilik sistemidir. Hazine Müsteşarlığı ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)’nun denetimi ve gözetimi altında faaliyet gösteren bu sistemde devlet doğrudan taraf değildir; yalnızca sistemin işleyişinde ve denetiminde rol oynamaktadır. Bireysel emeklilik sistemi 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile kurulan sistemin başlangıçta başarıya ulaşamamasından dolayı 6327 Sayılı Kanun ile bireysel emeklilik sisteminde temel değişikliklere gidilen bir sistemdir.

Bireysel emeklilik sisteminde 1 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe giren yasal düzenlemeler ile birlikte bazı işçi grupları açısından zorunlu otomatik katılım dönemi başlamıştır. BES’te otomatik katılımda, maaş bordrosunda yazan brüt ücretin %3’ü katkı payı olarak alınmaktadır. Otomatik Katılım sisteminde katılımcının hesabına yatırılan katkı payı tutarının %30’u kadar devlet katkısı eklenmektedir. Otomatik katılıma katılındığı takdirde bir defaya mahsus olmak üzere sözleşmeden 2 ay içerisinde bireysel emeklilik iptali gerçekleştirilmediği takdirde katılan kişiye ek katkı verilir.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun dördüncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerine göre kırk beş yaşını doldurmamış olan çalışanlar işverenlerinin belirlemiş oldukları emeklilik sözleşmelerine otomatik olarak dâhil edilecektir.
Kırk beş yaşını doldurmuş olanlar kendi istekleri halinde BES’e katılım sağlayabilirler.

BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ NASIL ÇALIŞIR?

Bireysel Emeklilik Danışma Kurulu, bireysel emeklilik sistemine dair politikaları belirleyerek önerilerde bulunur ve mevzuat düzenlemeleri hakkında tavsiye niteliğinde karar almakla görevli üç ayda bir duyurulan tarih ve gündemle olağan olarak toplanmaktadır. Bu toplantı çerçevesinde bireysel emeklilik sisteminin politikalarına dair gündemlerin belirlenmesi ve gündemler dahilinde sistemin avantaj ve dezavantajları değerlendirilerek bireysel emeklilik sistemini geliştirmeye dair önerilerde bulunulur.

BİREYSEL EMEKLİLİKTE DEVLET KATKISI

Katılımcı bireysel emeklilik sisteminde katkı payı ödemeye devam ettiği sürece bireysel emeklilik iptalini gerçekleştirmediği takdirde devlet katkısı alır. Devlet tarafından, birey BES’te katılımcının hesabına yatırılan katkı payı tutarının %30’u kadar devlet katkısı eklenmektedir. Bireysel emeklilik sisteminde 10 yıl kalınması ve 56 yaşının doldurulması halinde emekli olunarak emeklilik sisteminden ayrılınması halinde, devlet katkısı hesabında bulunan birikimlerin tamamına hak kazanılır.

Bireysel emeklilik hesabına yatırılan devlet katkısını BES’te açılan alt hesaptan inceleyebilmek mümkünken ayrıca e-Devlet kapısı üzerinden Bireysel Emeklilik ve Otomatik Katılım Sistemlerinde Devlet Katkısı Sorgulama hizmetinden de kontrol edilebilmesi mümkündür.

Bireysel emeklilik hesabı dahilinde katkı payı ödeyen Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ile Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve bunların altsoyları tarafından ya da bu kişiler adına yatırılan katkı payları için devlet katkısı ödenir.

KİMLER BİREYSEL EMEKLİLİKTEN YARARLANABİLİR?

BES, kamu sosyal güvenlik kurumlarından alınan emeklilik maaşının tamamlayıcı olarak çalışan bireylerin ikinci emeklilik geliri elde edebilmek maksadıyla yatırım yaptığı emeklilik sistemi iken bazı işçi grupları bakımından zorunlu tutulan bir sistem olmakla birlikte bir grup için de katılım isteğe bağlı tutulmuştur.

4/ A ve 4/C grubundaki kırk beş yaşını doldurmamış olan çalışanlar işverenlerinin belirlemiş oldukları emeklilik sözleşmelerine otomatik olarak dâhil edilecektir. Kırk beş yaşını doldurmuş olanlar kendi tercihleri ile otomatik BES dışındaki diğer emeklilik planlarına katılabilirler. Tüm bu bilgiler bağlamında herkesin BES’ten yararlanabilmesi mümkündür. BES’te devlet katkı payından Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, Mavi Kart sahipleri, ödeyeni işvereni olmayan katılımcılar faydalanabilir.

BİREYSEL EMEKLİLİK BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?

Bireysel emeklilik sistemi için öncelikle sözleşmenin imzalanmış olması gerekmektedir. İşveren grup emeklilik sözleşmesi, bir istihdam ilişkisine dayalı olarak bir işveren ile şirket arasında imzalanmaktadır. İşveren grup emeklilik sözleşmesi, katılımcı adına işveren tarafından katkı payı ödenen emeklilik sözleşmesidir.

Emeklilik sözleşmesinde taraflar, katılımcı ve emeklilik şirketidir. Bu emeklilik sözleşmesinde katılımcının bireysel emeklilik sistemine giriş ve bu sistemden çıkışını, katkıların ödemesini, ödeme dönemleri, ödeme süreleri, kesilecek masraf payları, fonların yatırım haline getirilmesini, katılımcı veya lehtara yapılacak ödemelerin durumunu, tarafların hak ve yükümlülüklere dair bilgiler bulunmaktadır. Emeklilik sözleşmesi imzalanmadan önce emeklilik şirketi kişinin profilini ve içinde bulunduğu durumu değerlendirerek katılımcıya teklifte bulunur. Emeklilik şirketinin bu bağlamda katılımcıya genel olarak sözleşmeye dair bilgilendirmede bulunması önem arz etmektedir.

Hazine Müsteşarlığı ’nın belirlediği esaslara göre ilk emeklilik sözleşmesini düzenleyen emeklilik şirketi tarafından verilmiş olan numara alınarak bireysel emeklilik hesap numarasına sahip olunur.

Emeklilik sözleşmesi teklif formunun doldurulup imzalanması ile katılımcı veya katılımcının nam ve hesabına katkı payının veya giriş aidatının bir kısmının veya tamamının ödenmesinden sonra emeklilik şirketi teklifi en geç on iş günü içinde yazılı olarak reddetmezse emeklilik sözleşmesi akdedilmiş olmakta ve katılım fiili olarak tamamlanmış olmaktadır. Emeklilik şirketinin, emeklilik sözleşmesi kurulduktan sonra katkı payının şirket hesaplarına geçişini takip eden en geç on beş işgünü içinde hazırlayıp imzaladığı emeklilik sözleşmesi metnini katılımcıya vermesi gerekmektedir. Emeklilik sözleşmesi, katkı payının emeklilik şirketi hesaplarına geçtiği tarih itibariyle yürürlüğe girmektedir.

Otomatik Katılım:

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun dördüncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerine göre kırk beş yaşını doldurmamış olan çalışanlar otomatik katılıma dahil olmak zorundadır. Bu çalışanlar BES’e işvereni aracılığıyla dahil edilirler.

20 Ocak 2022 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan değişiklikle birlikte 4632 sayılı Kanun’un Ek 2. maddesine ekleme yapılarak, kırk beş yaşını doldurmuş olanların da kendi istekleri dahilinde otomatik katılım sistemine dahil olabilmesi mümkündür.

BİREYSEL EMEKLİLİK HESAPLAMASI NASIL YAPILIR?

Bireysel emeklilik sistemine otomatik ya da kendi isteğiyle katılan katılımcılar, sistem içinde çeşitlilik gösteren fonlar arasında bir değerlendirme yaparak kendisine uygun olan fonu tercih etmektedir.

BES Devlet katkısı katılımcılar tarafından ödenen katkı payının %30’unun hesaba yatırılmasıdır
Bireysel emeklilik sistemine 10 yıl boyunca katkı payı ödemesi yapan katılımcılar ve 56 yaşını dolduran katılımcılar emekli olmaya hak kazanır.
10 yıl sonunda toplanan birikim, emeklilik aylığına ve devlet katkı payına göre ortaya çıkmaktadır.
Aylık alınana emeklilik aylığı, kişinin yatırdığı aylık katkı tutarına göre belirlenir.
Bireysel emeklilik sistemi hesaplaması ile toplam birikim ve emeklilik maaşının muhtemel tutarı öğrenilebilir.

BİREYSEL EMEKLİLİK İPTALİ

BES’e dahil olunarak elde edilen hesabın emeklilik şirketi ile irtibata geçilerek istenildiği zaman iptal edilmesi mümkündür. Emeklilik şirketinin iptal şartlarına göre bireysel emekliliğin iptali değişmektedir. Dolayısıyla İptal için müşteri hizmetlerini aramak, sms göndermek gibi İptal seçeneklerinin bulunması mümkündür.

BES’in iptal edilmesi halinde biriken paranın geri alınması için belirli kesintilerin gerçekleştirilmesi gerekir. Bu kesintilerin oranları, BES’te kalma süresine göre farklılık gösterilir. Sözleşme başladıktan 60 gün süre içerisinde bireysel emeklilik sisteminden ayrılması halinde kesinti olmaz. Stopaj kesintisi, giriş aidatı kesintisi, devlet katkısı kesintisi olmak üzere BES iptal edildiğinde bu kesintiler yapılmaktadır.

Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik’in 7.maddesine göre;

Bireysel emeklilik iptali isteyen katılımcı, BES’e ait belgelerin imzalanmasını veya onaylanmasını müteakip iki ay içinde cayma hakkına sahiptir. En geç cayma bildiriminin şirkete ulaşmasını takip eden iş günü verilen ödeme talimatları iptal ettirilir ve katılımcının bireysel emeklilik hesabında bulunan birikim bildirimin şirkete ulaşmasını müteakip on iş günü içinde ödeyene iade edilir. Bu kapsamda, şirketçe fon toplam gider kesintisi haricinde yapılan diğer tüm kesintiler de aynı süre içinde ilgiliye iade edilir.

Bu cayma hakkı süresi içerisinde bireysel emeklilik iptali isteyen katılımcı bu hak ile birlikte 2 aylık süre içinde cayarsa hiçbir ücret ödemeden çıkma hakkına sahip olur. Bu süre zarfında bireysel emeklilik iptali gerçekleştirilirse katılımcı parasını kesinti olmadan geri alabilir. Bireysel emeklilik iptali için emeklilik şirketine başvuru yapılması gerekir. Bireysel emeklilik sisteminden 3 yıl içerisinde çıkılmak istenirse devlet katkısından yararlanılması mümkün değildir.

BES’DEN ERKEN ÇIKIŞ VE KESİNTİLER

En az 3 yıl BES’te kalmak şartıyla sistemden çıkışlarda değişen oranlarda devlet katkısı ödenir dolayısıyla bireysel emeklilik sisteminden 3 yıl dolmadan çıkılması halinde devlet katkısı alınamaz.

3-6 yıl arası biriken devlet katkısının %15’i
6-10 yıl arası biriken devlet katkısının %30’u
10 yıldan sonra emekliliğe hak kazanmadan bireysel emeklilik sisteminden çıkışlarda devlet katkısının %60’ı,
Emeklilik ölüm veya maluliyet durumlarında ise devlet katkısının tamamı adayı ödenmektedir.

Stopaj kesintisi bakımından;

Bireysel emeklilik iptali gerçekleştirildiğinde sistemde 10 yılını doldurmamış olan tüketicinin getiri üzerinden % 15,
Sistemde 10 yılını doldurmuş ancak emekliliğe hak kazanmamış tüketiciden %10 oranlarında stopaj kesintisi yapılmaktadır.

Giriş aidatı kesintisi bakımından;

Giriş aidatı sisteme girişin yapıldığı tarihteki brüt asgari tutar üzerinden hesaplanan aidattır. Bu tutar peşin alındığı gibi bir kısmı da ertelenmiş olarak tahsil edilmektedir.

Sisteme girişte alınan %10’luk kısım ve ertelenmiş kısmın toplamı;

Bireysel emeklilik iptali 3 yıldan önce olması durumunda brüt asgari ücretin %75’ini,
3 ile 6 yıl arasında iptal edildiğinde %50’sini,
6 ile 10 yıl aralığında ise % 25’ini geçemez.
Sistemde 10 yılını doldurmuş olan tüketiciden giriş aidat kesintisi yapılmaz.

Devlet Katkısı Kesintisi:

BES’ten 3 yıl içinde ayrılma durumunda devlet katkısı tutarının tamamı kesilir.
3 ile 6 yıl arasında sistemden ayrılma durumunda hesaptaki devlet katkısı tutarının %85’i kesilir.
6 ile 10 yol aralığında ise alınacak olan devlet katkısı kesinti oranı %65’tir.
10 yılını doldurmuş olan tüketici emeklilik hakkını kazanmadan ayrılırsa devlet katkısı tutarının %60’ı alınır.[1]

BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNİN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI

Bireysel emeklilik sisteminin katılımcılara sağladığı avantajlar bulunmakla birlikte bunun yanı sıra birtakım dezavantajları da bulunmaktadır. Özellikle katılımcıların sisteme kendi istekleri ile girdikleri durumlarda hem avantajların hem dezavantajların bilinmesi sağlıklı bir değerlendirme yapabilmek için önem taşımaktadır.

Bireysel emeklilik sisteminin avantajları şöyledir:

Katılımcıların belirli bir miktarda yatırım yaparak birikim yapmasını ve bu bağlamda ikincil emeklilik gelirini oluşturmasını sağlar.
Otomatik katılımlarda devlet katkı payı %30’dur. İsteğe bağlı katılımlarda da 3-6yıl arası biriken devlet katkısının %15’i, 6-10 yıl arası biriken devlet katkısının %30’u, 10 yıldan sonra emekliliğe hak kazanmadan bireysel emeklilik sisteminden çıkışlarda devlet katkısının %60’ı, emeklilik ölüm veya maluliyet durumlarında ise devlet katkısının tamamı adayı ödenmektedir.
Otomatik katılım sistemindeki kişiler başlangıç fonlarında faizli veya faiz içermeyen fonlardan seçtikten sonra dilerlerse riskli fonlar arasında tercih de yapabiliyorlar.
Otomatik katılım ile kesinti oranı sadece 0,85 seviyesinde tutulur.
Fonları veya emeklilik şirketi dilenilen vakitte değiştirilebilir.
Bireysel emeklilik sistemi iptali mümkündür. Bu bağlamda 2 ay içerisinde cayılması halinde kesinti yapılmamaktadır.

Bireysel emeklilik sisteminin dezavantajları şöyledir:

Bireysel emeklilik sisteminden on yıl dolunmadan çıkılması halinde devlet önemli tutarda kesinti yapmaktadır.
Emeklilik şirketi kesinti yapabilmektedir.
Giriş ve çıkış bedeli tahsil edildiğinden bireysel emeklilik sistemi iptali istendiğinde zarar edilmesi mümkündür.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Bireysel Emeklilik Sistemi Nasıl İşliyor?

Katılımcının sisteme yatırdığı her katkı payına %30 oranında devlet katkı payı eklenerek birikim gerçekleşir.

Bireysel Emeklilik Sistemi’nden Nasıl Emekli Olurum?

Bireysel emeklilik sisteminde en az 10 yıl kalınması ve 56 yaşının doldurulması halinde BES’ten emekli olmak mümkündür. Ardından emekli olmaya hak kazanan katılımcı, dilerse yatırmış olduğu tutarları tek seferde çekebilir yahut aylık olarak talep edebilir. Bu durumda katılımcının kendisi lehine olanın hangisi olduğunu iyi seçmesi gerekmektedir.

BES Emeklilik Şartları Nelerdir?

BES’ten emekli olabilmek için en az 10 yıl sistemde kalmış olmak ve 56 yaşının doldurulmuş olması şartları aranmaktadır. Fakat bu şartlar sağlandıktan sonra da katkı payı ödemek, katılımcının emeklilik hayatında daha avantajlı olabilmektedir.

Bireysel Emeklilik Sistemi 10 Yıl Sonra Ne Kadar Para Alırım?

Sistemde yaş şartı hariç 10 yılın doldurulması halinde devlet katlı payının %60’ına hak kazanılır. 10 yıl sistemde kalınması ve 56 yaşının tamamlanması halinde devlet katkı payının %100’ü alınır. Bu bağlamda katılımcının katkı payının tutarı, fon çeşitleri gibi sebeplerin varlığından dolayı tutar değişiklik göstermektedir.

Bireysel Emeklilik En Az Kaç TL 2024?

BES için farklı ücretler ödenebilmektedir. Bu tutarlara aylık katkı payı adı verilir. Öncelikle BES için giriş aidatı, yönetim giderleri kesintisi ve fon toplam kesintisi gibi hususlarla karşılaşılabilir. Bundan sebep tüm bu kesintilerle karşılaşıldığında 2024 itibarıyla aylık BES katkı payı ödemesi, 150 TL olarak öngörülebilir.

Bireysel Emeklilik Mantığı Nedir?

Katılımcıların kendi istekleri ile ya da otomatik katılımı ile bireysel emeklilik sistemindeki fonlara yatırım yaparak ikincil emeklilik geliri elde edilmesi sağlanır.

BES Emeklilikte Ömür Boyu Maaş Veriyor Mu?

Yıllık Gelir Sigortası Yönetmeliği dolayısıyla 1 Ekim itibari ile katılımcıların istemesi halinde ömür boyu maaş verilmesi mümkündür.

BES’ ten Kaç Yıl Sonra Çıkılır?

Bireysel emeklilik iptali katılımcının dilediği vakitte mümkündür. Fakat bu vakitler kesintilerin yapılması açısından önem arz etmektedir. Sözleşme başladıktan 60 gün süre içerisinde bireysel emeklilik sisteminden ayrılması halinde kesinti olmaz. Devlet katkı payından yararlanabilmek için en az 3 yıl sistemde kalınması gerekmektedir. BES’te 10 yıl kalınması ve 56 yaşının doldurulması halinde emekli olunur. Dolayısıyla bu bağlamda kişinin bireysel emeklilik iptalini gerçekleştireceği zaman kesintileri de göz önünde bulundurması gerekmektedir.

BES Maaştan Ne Kadar Kesiyor?

BES otomatik katılımda işverence maaştan kesinti yapılmaktadır. Katılımcının kazancının %3’ü maaştan kesilerek emeklilik şirketine aktarılır.

Bireysel Emeklilik 1 Ay Ödenmezse Ne Olur?

Vadesinde ödenmeyen katkı payının ödeme tarihini müteakip üç ay içinde ilgili hesaba herhangi bir ödeme yapılmaması halinde katılımcının ara verdiği kabul edilerek ara verme kesintisi yapılır.

BES’te Emeklilik Yaşı Kaç?

Bireysel emeklilik sisteminde 10 yıl kalınması ve 56 yaşının doldurulması halinde emekliliğe hak kazanılır. Fakat, bir başka yöntem de stopaj vergilerinin ödenmesi yoluyla emekliliktir. Bu halde kişi, 56 yaşından daha önce emekli olmaya hak kazanabilir ancak bazı haklardan yararlanamama ihtimaliyle karşılaşır.

BES Ayrılınca Ne Kadar Alırım?

Bireysel emeklilik sisteminden ne zaman ayrılındığı devlet katkısı tutarının kesilmesi bağlamında önem taşımaktadır. Yatırılan fon, yatırım miktarı da değişkenlik göstermesine sebep olan diğer unsurlardır.

E-Devlet Üzerinden BES Nasıl İptal Edilir?

Bireysel emeklilik sistemi iptali için emeklilik şirketine SMS, arama ya da yüz yüze görüşme yöntemleri ile iptal edilmesi mümkündür. E-devlet sistemi üzerinden bireysel emeklilik sistemi sözleşmeleri sorgulama mümkünken BES iptali mümkün değildir.

BES İptal Ettikten Sonra Para Ne Zaman Yatar?

BES ayrılma talep formu imzalandıktan sonra ilgili form, faks veya fatura yoluyla şirkete gönderilir. Bunun ardından hesapta biriken tutar 20 iş günü içerisinde hesabınıza yatırılır.

BES İptal Edilince Ne Kadar Kesinti Olur?

BES iptali gerçekleşmesi sisteme girildikten 2 ay içerisinde olursa herhangi bir kesinti gerçekleşmez.

Stopaj kesintisi bakımından sistemde bireysel emeklilik iptali gerçekleştirildiğinde 10 yılını doldurmamış olan tüketicinin getiri üzerinden % 15’i, sistemde 10 yılını doldurmuş ancak emekliliğe hak kazanmamış tüketiciden %10 oranlarında stopaj kesintisi yapılır.

Giriş aidatı kesintisi bakımından;

Sisteme girişte alınan %10’luk kısım ve ertelenmiş kısmın toplamı;

BES 3 yıldan önce iptal edilme durumunda brüt asgari ücretin %75’ini,
3 ile 6 yıl arasında iptal edildiğinde %50’sini,
6 ile 10 yıl aralığında ise % 25’ini geçemez.
Sistemde 10 yılını doldurmuş olan tüketiciden giriş aidat kesintisi yapılmaz.

Devlet Katkısı Kesintisi

Sistemden 3 yılda ayrılma durumunda devlet katkısı tutarının tamamı kesilir.
3 ile 6 yıl arasında sistemden ayrılma durumunda hesaptaki devlet katkısı tutarının %85’i kesilir.
6 ile 10 yol aralığında ise alınacak olan devlet katkısının kesinti oranı ise %65’tir.
10 yılını doldurmuş olan tüketici emeklilik hakkını kazanmadan ayrılırsa devlet katkısı tutarının %60’ı alınır.

DİLAY ERGENÇ

BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ NEDİR?