BEKÇİNİN GÖREV VE YETKİLERİ

Bekçi, emniyet ve jandarma teşkilatlarına bağlı olarak görev yapan silahlı kolluk kuvvetidir ve genel kolluk kuvvetlerine yardımcı olmak amacıyla istihdam edilir. Bekçinin görev ve yetkileri, görev yaptıkları bölgelerde halkın güvenliğini ve huzurunu sağlama, kamu düzenini koruma, şüpheli durumları genel kolluk birimlerine bildirme, suç işlenmesini önleyici tedbirler alma gibi önleyici ve adli görevlerden ve bu görevleri yerine getirmek için sahip olduğu yetkilerden oluşur. 7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu ile bekçinin görev tanımı yeniden yapılmış ve bu Kanun ile yeniden düzenlenen bekçinin görev ve yetkileri, kamuoyunda birçok tartışmaya neden olmuştur. Özellikle bekçinin görev ve yetkileri kapsamında bekçiye verilen zor ve silah kullanma yetkisi ile kimlik sorma yetkisi, bekçiliğin polisliğe yaklaştırıldığı gerekçesiyle eleştirilmiştir. 

BEKÇİ NEDİR?

Bekçi, emniyet ve jandarma teşkilatları bünyesinde çalışan, genel kolluk kuvvetlerine yardımcı olan, kamu düzenini sağlamak amacıyla yetkilendirilmiş silahlı kolluk görevlisidir. Bekçinin görev tanımı, çarşı ve mahallelerde devriye hizmeti veren kolluk görevlisine yardımcı personeldir. Bekçinin görev ve yetkileri ise bu doğrultuda halkın can ve mal güvenliğini sağlamak, suçları önlemek ve güvenliği temin etmektir. Bekçinin görev ve yetkileri, halkın huzurunu sağlama, kolluk kuvvetlerin yardımcı önleyici ve adli görevlerden oluşur.

BEKÇİ OLMAK İÇİN GEREKEN ŞARTLAR NELERDİR?

Bekçinin görev ve yetkileri, doğrudan halk güvenliği ve kamu düzeniyle ilgilidir. Bu nedenle bekçi olmak için devlet memuru olma şartlarının yanı sıra belirli bazı şartlar da gerekmektedir. Bekçi olabilmek için gereken şartlar 7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nda düzenlenmiştir. Buna göre bekçi olabilmenin şartları şunlardır:

1. Türk vatandaşı olmak
2. Memur olabilme şartlarını taşımak
3. 18 yaşını doldurmuş olmak ve 30 yaşını geçmemiş olmak
4. En az 167 cm boyunda olmak
5. Beden kitle indeksi en az 18 en fazla 27 olmak
6. Askerlik ödevini bitirmiş olmak
7. Görevini yapmaya engel olabilecek bir hastalık veya engelliliği bulunmadığı sağlık kurulu tarafından verilmiş raporlarla tespit edilmiş olmak,
8. Ağır hapis veya affa uğramış olsalar bile zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanmak veya yüz kızartıcı başka bir fiilden dolayı hapis cezasından hükümlü bulunmamak,
9. Kamu haklarından mahrum olmamak, kamu hizmetlerinden mahrumiyet cezası ile mahkûm bulunmamak
10. Silah taşıma hususunda hukuken bir engele sahip olmamak
11. Bekçilik Sınavını başarıyla geçmek

Bekçilik sınavlarda başarılı olan ve bekçilik görevini yapmaya engel olabilecek bir hastalık veya engeli bulunmadığı sağlık kurulu raporu ile tespit edilen kişiler, önce emniyet veya jandarma teşkilatlarına en fazla iki yıl aday memur olarak atanırlar. Bu süre bir yıldan az olamaz. Adaylık süresi içerisinde en az üç ay süreyle eğitim gördükten sonra daimî görevlerine başlayabilirler. Bu eğitimlerde,

• Başarısız olanlar,
• Hâl ve davranışlarında memuriyetle bağdaşmayacak durumları tespit edilenler,
• Göreve devamsızlıkları tespit edilenler,
• Aylıktan kesme veya kademe ilerlemesinin durdurulması cezası almış olanlar,

 bekçilik görevinden alınırlar.

BEKÇİNİN GÖREV VE YETKİLERİ

BEKÇİNİN ÇALIŞMA ŞARTLARI NASILDIR?

Çalışma Süreleri

Bekçinin görev tanımı, kamu düzenini sağlamak, suçları önlemek ve halkın güvenliğini korumaktır. Bekçiler, bu nedenle gece çalışırlar. Çalışma saatleri, güneşin batışından doğuşuna kadardır. Bekçilerin haftalık çalışma süresi ise kırk saattir. Emniyet ve asayişin gerektirdiği hallerin ortaya çıkması halinde haftada bir gün izin verilmek kaydıyla haftalık kırk saatlik çalışma süresi artırılabilir. Bekçilerin alışma saatleri ise iki ayda bir belirlenir. Bekçiler, akşamları göreve başlayıp sabahları görevi tamamlarlar. Güvenlik veya kamu düzeni açısından acil ve olağanüstü hallerde, vali ve kaymakamın emirleri ile gündüz de çalıştırılabilirler; ancak bu durumlar dışında, gündüz çalıştırılamazlar.

Görev Bölgeleri

Çarşı ve mahalle bekçilerinin görev bölgeleri, bağlı bulundukları teşkilatın yetkili amirleri tarafından, emniyet ve asayiş açısından kritik bölgeler dikkate alınarak belirlenir. Bekçiler, görevle ilgili bir zorunluluk olmadıkça sorumlu oldukları bölgelerden ayrılamazlar. Ancak, zorunlu bir sebepten dolayı bölgeden ayrılmaları gerektiğinde, derhal sıralı amirlerine bilgi vermekle yükümlüdürler. Bekçiler, görevli oldukları bölgelerde devriye gezerler. Devriyeler, en az iki kişiden oluşur.

Ücret ve Diğer Özlük Hakları

Çarşı ve mahalle bekçilerinin disiplin, ödüllendirme ve performans değerlendirme süreçlerinde, bağlı oldukları genel kolluk kuvvetine göre, emniyet veya jandarma hizmetleri sınıfına ait personel için geçerli olan hükümler uygulanır.

Çalışma Yasağı

Çarşı ve mahalle bekçileri, kolluk hizmet ve görevleri dışında çalıştırılamazlar, çalışamazlar.

BEKÇİNİN GÖREV VE YETKİLERİ NELERDİR?

Bekçinin görev ve yetkileri 7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu ile düzenlenmiştir. Ayrıca bekçinin görev tanımı, Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin Çalışma Usul ve Esasları ile Kıyafetlerine Dair Yönetmelik ile de yapılmıştır. Çarşı ve mahalle bekçileri, toplumun huzur ve güvenliğini sağlamak amacıyla çeşitli sorumluluklara sahiptir. Bekçinin görev ve yetkileri, halkın refahını koruma, kamu düzenini sağlama ve acil durumlara müdahale etme konularını kapsamaktadır. Bekçinin görev tanımı, mevzuat çerçevesinde belirlenen yetkileri de içerir ve bu yetkiler, halkın güvenliğini sağlama, kolluk görevlilerine yardım etme ve kolluk görevlilerinin yetişemedikleri yerlerde suçları önleme amaçlarıyla kullanılır.

Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin Görevleri

Çarşı ve mahalle bekçilerinin görevleri; halka yardım görevi, önleyici ve koruyucu görevler ve adli görevler olmak üzere üç başlık altında düzenlenmiştir.

Halka Yardım Görevi

Bekçilerin en önemli görevlerinden biri, halka doğrudan yardım etmektir. Bekçinin görev tanımı içerisinde, yolda yardıma ihtiyaç duyan hastalar, kazazedeler ya da yardıma muhtaç kişiler ile ilgilenmek vardır. Bekçi, kişinin yardıma ihtiyaç duyduğu konu ile ilgili olan kamu kurum ve kuruluşları ile irtibat kurmakla yükümlüdür. Aynı zamanda şiddet mağduru kadınlar, çocuklar ve yardıma muhtaç kişiler için en yakın kolluk birimine bildirim yapar ve gerekli önlemleri alır. Bekçinin görev tanımı, görev bölgeleri dahilindeki mahalle, cadde ve sokakları, meydan, park, bahçe, mesire yeri gibi yerler ile sağlık hizmeti veren kurum ve kuruluşların adreslerini öğrenmeyi ve gerektiğinde bu bilgileriyle bir semt, yer, yol veya sokak soranlara gerekli bilgiyi vermeyi de içerir. Doğum, ölüm, hastalık, kaza, yangın veya afet gibi önemli durumlarda da halka yardım görevini yerine getirir.

Bekçi, yangın, su baskını gibi afetlerde görev yaptığı bölgedeki kişileri derhal uyarır ve durumu bağlı bulunduğu genel kolluk birimleri ile ilgili kurum ve kuruluşlara bildirir ve ekipler gelene kadar gerekli önlemleri alır.  Ayrıca bekçi, toplumun sağlığını ve güvenliğini tehdit eden bir hayvana ortaya çıktığında, ilgili genel kolluk birimine ve belediyeye haber verir ve ortaya çıkabilecek zararları engellemek için kişileri alandan uzaklaştırır.

Önleyici ve Koruyucu Görevler

Bekçinin görev tanımı, bekçinin sahip olduğu önleyici ve koruyucu görevleri de içerir. Bekçinin görev ve yetkileri arasında, görev bölgesi içinde bulunan konut, işyeri ve araçlar gibi malların korunmasında sahipleri tarafından alınan tedbirlerin eksik olması durumunda, tedbiri tamamlattırmak amacı ile mal sahibini uyarmak da yer alır. Örneğin bekçinin görev ve yetkileri gereği, bir arabanın camının açık kaldığını gördüğünde mal sahibini araştırmakla ve mal sahibini bu durum hakkında bilgilendirmekle yükümlüdür. Bekçi, görev sırasında tanık olduğu şüpheli durum veya kişileri bağlı bulunduğu genel kolluk birimlerine bildirir.

Kamu düzenini bozacak nitelikteki gösteri, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla genel kolluk kuvvetleri gelene kadar önleyici tedbirleri almakla da yükümlüdür. Bekçinin görev tanımına, görev bölgeleri içinde uyuşturucu madde imal edilmesi, satılması veya kullanılması, kumar oynanması ya da fuhuş yapılması durumunda bu yerleri bağlı bulundukları genel kolluk birimlerine bildirme yükümlülüğü de girer.

Bekçi, bazı durumlarda genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar kişilerin can, mal ve ırzına yönelik tehdit ve saldırıları önlemek amacıyla gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Bekçinin görev ve yetkileri doğrultusunda bekçi, kişilerin can, mal ve ırzına yönelik bir suçüstü hali söz konusu olduğunda derhal müdahale etmekle, suç şüphelilerini yakalamakla ve genel kolluk kuvvetlerini haberdar etmekle yükümlüdür. Böyle bir saldırı veya tehdidin var olduğu iddiasıyla bekçiden yardım istenildiğinde bekçi, genel kolluk kuvvetlerine haber vermekle ve saldırıya veya tehdide uğrayan kişiye refakat etmekle de yükümlüdür.

Görev bölgesinde meydana gelen elektrik, su, doğalgaz, kanalizasyon gibi arızalarda ilgili kurum ve kuruluşlara haber verir ve mahalle sakinlerini uyarır, gerekli tedbirleri alır. Bekçinin görev ve yetkilerinin arasında halkın huzurunu bozan kişileri engelleme görevi de yer alır. Trafiğe engel olan araçların trafik akışını sağlayacak şekilde kaldırılmasını sağlama ve gerektiğinde bağlı bulunduğu genel kolluk birimlerine haber verme de bekçinin görev ve yetkileri içerisinde yer alır.

Adli Görevler

Bekçinin görev ve yetkileri, kolluk görevlilerine yardımcı olma kapsamında adli görevleri de içermektedir ve bekçi, bu sahip olduğu yetkileri bu görevleri yerine getirmek amacıyla kullanır. Bekçinin görev ve yetkileri çerçevesinde, suçüstü halinde olan veya haklarında tutuklama veya yakalama kararı çıkarılan kişileri gördüğü takdirde yakalamakla ve genel kolluk kuvvetlerine teslim etme yükümlülüğü bulunmaktadır. Bekçi, yakaladığı kişiyi dıştan el ile kontrol ederek, üzerindeki silah veya diğer zarar verici aletleri uzaklaştırır. Yakalama esnasında suç delillerinin yok edilmesini ve bozulmasını engeller.

Tanıkların kimlik ve adres bilgilerini tespit eder. Bekçinin yakalama görevi ve yetkisi çocuklar bakımından sınırlandırılmıştır. Bekçi, suçüstü hali dahi olsa fiili işlediği sırada on iki yaşını doldurmamış çocuklarla on beş yaşını doldurmamış sağır ve dilsizleri yakalayamaz ve suç tespitinde kullanamaz.

Bu çocuklar yalnızca kimlik ve suç tespiti amacı ile yakalanabilir ve kimlik tespitinden sonra serbest bırakılır. On iki yaşını doldurmuş ve on sekiz yaşını doldurmamış çocuklar suç nedeni ile yakalanabilirler ancak çocuklara zorunlu bir neden olmadıkça ve bir tehlike arz etmediği sürece bekçi kelepçe takamaz.

Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin Yetkileri

Bekçinin görev ve yetkilerini düzenleyen 7245 sayılı Kanun’a göre bekçi, aşağıdaki yetkilere belirli sınırlamalar dahilinde sahiptir.

1. Durdurma yetkisi
2. Kimlik sorma yetkisi
3. Yoklama/kontrol yetkisi
4. Yoklama ve muhafaza altına alma yetkisi
5. Zor kullanma yetkisi
6. Silah kullanma yetkisi
7. Suça el koyma yetkisi

7245 sayılı Kanun’un 9. maddesine göre çarşı ve mahalle bekçileri, 2559 sayılı Polis Vazife ve Salâhiyet Kanun’unda belirtilen zor ve silah kullanma yetkisine sahiptir. Ancak bu yetkiler belirli kurallar ve sınırlamalara tabidir. Zor ve silah kullanma yetkisi, yalnızca bir direnişle karşılaştıklarında devreye girer ve direnişi kıracak ölçüde olmalıdır. Bekçi, kademeli olarak önce bedeni kuvvet, sonra maddi güç kullanmalıdır. Son çare olarak ölçülü bir şekilde silah kullanabilir.

Bekçiler, polislerden farklı olarak aşağıdaki yetkilere SAHİP DEĞİLLERDİR.

• Önleme arama yetkisi
• Denetim yapma yetkisi
• İstihbarat toplama, iletişimin tespiti, teknik araçla izleme yetkisi
• Bilgi alma yetkisi (ifade alma)
• Adli arama ve el koyma yetkisi
• Olay yeri inceleme yapma yetkisi
• Parmak izi ve fotoğraf alma yetkisi
• Gözaltına alma yetkisi
• Kişilerin ikametgâh ve iş adreslerinden ayrılmamalarını isteme yetkisi
• Teşhis yaptırma yetkisi
• Yer gösterme yaptırma yetkisi

BEKÇİNİN SİLAH TAŞIMA VE KULLANMA YETKİSİ VAR MIDIR?

Bekçinin silah taşıma ve kullanma yetkileri, Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin Çalışma Usul ve Esasları ile Kıyafetlerine Dair Yönetmelik ile düzenlenmiştir. Bekçinin görev ve yetkileri kapsamında, görev sırasında silah taşımak zorundadırlar. Çarşı ve mahalle bekçileri 2559 sayılı Polis Vazife ve Salâhiyet Kanununda belirtilen zor ve silah kullanma yetkisine sahiptir. Ancak bekçinin görev ve yetkileri zor ve silah kullanma konusunda, belirli sınırlamalara ve kurallara tabidir. Bekçinin görev ve yetkileri çerçevesinde zor ve silah kullanma yetkisi ancak bir direnişle karşılaştığında devreye girer. Bu direniş, bekçiyi zor ve silah kullanmaya mecbur bırakmalıdır, aksi takdirde bekçi silah kullanamaz. Ayrıca zor kullanma, direnişi kıracak yeterlilikte olmalı, direnişi kıracak ölçüde olmalıdır.

Bekçi, direnişi kırma amacı doğrultusunda kademeli olarak bedeni kuvvet, maddi güç ve silah kullanabilir. Bekçi, bir direnişle karşılaştığında öncelikle direnişe karşı bedeni kuvvet uygulamalı, yeterli olmazsa maddi güç kullanmalıdır. Bekçi maddi gücü taşıdığı cop, göz yaşartıcı sprey gibi aletlerle kullanır. Son çare olarak da silah kullanmaya başvurabilir.

Bekçinin zor kullanmaya başvurmadan önce direnişte bulunan kişilere, direnişe devam etmeleri halinde zor kullanılacağı hususunda ihtarda bulunması gerekir.  Ancak, durumun aciliyeti göz önünde bulundurularak uyarı yapılmadan da zor kullanılabilir.

Kendisine veya başkasına yönelik bir saldırı karşısında bekçi, zor kullanmaya ilişkin koşullara bağlı kalmaksızın, savunmada bulunabilir. Bu durumda savunma 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun meşru savunmaya ilişkin hükümleri çerçevesinde gerçekleşmelidir. Bu kapsamda bekçi,

• Meşru savunma hakkının kullanılmasıyla sınırlı olarak,
• Bedeni ve maddi gücün kullanılmasının yetersiz kaldığı durumlarda,
• Hakkında tutuklama, gözaltına alma, zorla getirme kararı veya yakalama emri verilmiş olan kişilerin ya da suçüstü halinde şüphelinin yakalanmasını sağlamak amacıyla ve sağlayacak ölçüde,
• Kendisine veya başkalarına, işyerlerine, konutlara, kamu binalarına, okullara, yurtlara, ibadethanelere, araçlara ve açık veya kapalı alanlara silahlarla saldıran veya saldırıya teşebbüs edenlere karşı,
• Saldırıyı etkisiz kılmak amacıyla ve etkisiz kılacak ölçüde silah kullanmaya yetkilidir.

Bekçinin meşru savunma kapsamında silah kullanma yetkisi yalnızca yukarıdaki durumlar için geçerlidir ve bu yetki yalnızca saldırının etkisiz hale getirilmesi amacıyla kullanılabilir. Bekçi, silah kullanmaya başvurmadan önce, kişiye, duyabileceği şekilde “dur” çağrısında bulunmalıdır. Saldıranın bu çağrıya uymaması halinde önce uyarı amacıyla silahla ateş edebilir. Ancak buna rağmen saldıran kaçmakta ısrar ederse bekçiler, kişinin yakalanması amacıyla silahla ateş edebilir.

Bekçi, genel olarak aşağıdaki durumlardan birinin varlığı haline silah kullanma yetkisine sahiptir.

1. Meşru savunma hakkının kullanılması kapsamında
2. Bedeni kuvvet ve maddi güç kullanarak etkisiz hale getiremediği direnişi kırmak için (direnişin kırılmasıyla ölçülü olacak şekilde)
3. Bir suç meydana geldiğinde suçlu ya da şüphelinin yakalanmasını sağlayacak ölçüde olmak koşuluyla suçlunun veya şüphelinin yakalanması amacıyla bekçinin önce “dur!” ihtarında bulunması, suçlu veya şüpheli hala “dur” ihtarını dikkate almamışsa önce uyarı amacıyla ateş açması buna rağmen durmuyorsa ve yakalanması olanaksız hale gelmişse

BEKÇİNİN KİMLİK SORMA YETKİSİ VAR MIDIR?

Bekçinin görev ve yetkileri, kolluk görevlilerine yardımcı olmayı kapsamaktadır. Bu doğrultuda bekçi, kimlik sorma yetkisine sahiptir. Çarşı ve mahalle bekçilerinin durdurma ve kimlik sorma yetkisi, görev bölgeleri ve çalışma saatleriyle sınırlı olarak belirli sebeplerin varlığı durumunda söz konusudur. Bu sebepler; suç veya kabahatin işlenmesini önleme, işlenmiş bir suçun faillerini yakalama ve kimliklerini tespit etme, hakkında yakalama emri veya zorla getirme kararı bulunan kişileri tespit etme, kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya malvarlığı ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel tehlikeleri önleme amacıdır.

Bekçi, bu sebeplerin varlığı halinde kişileri veya araçları durdurma yetkisine sahiptir. Ancak bu sebeplerin varlığı bekçilerin durdurma yetkisini kullanması için yeterli değildir. Durdurulacak kişi veya kişilerin suç işleyeceği, işlediği ya da silahlı olduğu ve tehlike yarattığına dair makul bir sebebin olması gerekir. Ayrıca durdurma süresi, gerekli işlemin tamamlanması için makul süreyi aşamaz. Bekçi, kendisinin çarşı veya mahalle bekçisi olduğunu gösteren belgeyi öncelikle durdurulan kişiye gösterir. Durdurma nedenini kişiye bildirir ve kimlik veya gerekli diğer belgelerin ibraz edilmesini ister. Durdurulan kişiye kimliği ile ilgili ve kişinin şüpheye yol açan davranışları ile ilgili sorular sorabilir. Kişi, kimliğine ilişkin sorular dışında diğer sorulara cevap vermek zorunda değildir. Kimliği tespit edilemeyen kişi, genel kolluk birimlerine haber verilerek tutulur.

BEKÇİNİN ARAMA YETKİSİ VAR MIDIR?

Bekçinin arama yetkisi bulunmamaktadır. Bekçi, yalnızca belirli durumlarda el ile dıştan kontrol yapma yetkisine sahiptir. Bekçi, suç işleyeceğine, suç işlediğine veya silahlı olduğuna ve tehlike yarattığına dair makul bir sebep bulunan kişiyi veya aracı durdurduktan sonra, durdurulan kişinin üzerinde tehlikeli bir madde bulunduğuna yönelik yeterli şüphe varsa yalnızca el ile dıştan kontrol yapabilir. Ancak kontrol amacı ile bekçi, kişiden elbisesini çıkarmasını veya araç durdurulmuş ise aracın dıştan görünmeyen yerlerini açmasını isteyemez. Daha geniş kapsamlı kontrol yapılmasını gerektiren bir durum varsa bekçi kolluk görevlilerine haber vermelidir, zira bekçinin arama yapma yetkisi yoktur. El ile dıştan kontrolü yapılacak kişiyi de kişinin cinsiyetinde olan bir bekçi kontrol edebilir. Kişinin cinsiyetinde bir bekçi orada bulunmuyorsa durum kolluk kuvvetlerine bildirilir.

Üst Arama Yetkisi

Bekçinin, kişilerin üzerini arama yetkisi bulunmamaktadır. Sadece silah veya tehlike oluşturan eşya şüphesiyle el ile dıştan kontrol yapabilirler.

Çanta vb. Arama Yetkisi

Bekçinin görev ve yetkileri kapsamına, çanta veya benzeri eşyaları arama yetkisi dahil değildir. Bu yetki, yalnızca polis ve jandarma gibi genel kolluk kuvvetlerine aittir.

BEKÇİNİN ZOR KULLANMA YETKİSİNDE SINIRI AŞMASI DURUMUNDA NE OLUR?

Bekçinin görev ve yetkileri, belirli sınırlamalara tabidir. Bekçinin bu sınırları kasten veya taksirle aşması durumunda farklı kanun hükümleri gündeme gelir. Zor kullanma yetkisinde sınırı kasten aşarsa bekçi, Türk Ceza Kanunu (TCK) m. 256 hükmüne göre sorumlu olacaktır. Bu maddeye göre, zor kullanma yetkisine sahip kamu görevlisi, görevini yaptığı sırada, görevinin gerektirdiği ölçünün dışında kuvvet uygularsa kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır. TCK m. 27 hükmüne göre ise, meşru savunma ve zor kullanma yetkilerinde sınırın taksirle aşılması durumunda, işlenilen fiilin taksirli hali de cezalandırılıyorsa taksirli suç için kanunda yazılı cezanın altıda birinden üçte birine kadarı indirilerek ceza belirlenir. Meşru savunmada sınırın aşılması mazur görülebilecek bir heyecan, korku veya telaştan kaynaklanıyorsa faile ceza verilmez.

Zor ve silah kullanma yetkilerinin sınırının ne olduğu, bu sınırın aşılıp aşılmadığı, somut olayın koşullarına göre değerlendirilir. Kullanılan gücün orantılı olup olmadığına yani sınırın aşılıp aşılmadığına; kullanılan gücün bekçinin görev sınırları içinde kalıp kalmadığına, zor ve silah kullanımının gerekliliği ve ölçülülüğüne bakılarak karar verilir. Eğer sınır aşılmışsa, bu aşmanın kasten mi yoksa taksirle mi gerçekleştiği, ya da sınırın aşılmasında sorumluluğu ortadan kaldıran mücbir bir sebebin bulunup bulunmadığı da göz önünde bulundurulur.

Bekçi, zor kullanma yetkisinde sınırı kasten aşıyorsa zor kullanma yetkisine ilişkin sınırın aşılması suçu gündeme gelir ve bekçi TCK m. 256 hükmüne göre cezalandırılır. Sınır taksirle aşılmışsa, ceza, hukuka uygunluk sebeplerinde sınırın aşılması, yani TCK m.27 çerçevesinde belirlenir.

ZOR KULLANMA YETKİSİNE İLİŞKİN SINIRIN AŞILMASI SUÇUNUN CEZASI NEDİR?

Türk Ceza Kanunu’nun 256. maddesinde, zor kullanma yetkisine sahip bir kamu görevlisinin, görevini yerine getirirken, kişilere karşı görevinin gerektirdiği ölçünün dışında kuvvet kullanması durumunda, kasten yaralama suçuna ilişkin hükümlerin uygulanacağı belirtilmiş ve TCK m. 86 hükmüne atıf yapılmıştır. Bu nedenle zor kullanma yetkisine ilişkin sınırın aşılması suçunun cezası, kasten yaralama suçuna ilişkin hükümlere göre belirlenir. Madde 86 hükmüne göre,

• Kasten başkasının vücuduna acı veren, sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına sebep olan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
• Kasten yaralama fiilinin kişi üzerindeki etkisinin basit bir tıbbî müdahaleyle giderilebilecek ölçüde hafif olması durumunda, mağdurun şikâyeti üzerine dört aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.

Kasten yaralama suçunun silahla veya üstsoya, altsoya, eşe, boşandığı eşe veya kardeşe karşı veya beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı yahut kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle ya da kamu görevlisinin sahip bulunduğu nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle işlenmesi halinde ceza yarı oranında artırılır. Suçun canavarca hisle işlenmesi halinde ise ceza bir kat artırılır. Ayrıca bu nitelikli hallerin bulunması halinde fiilin cezalandırılması için şikâyet aranmaz. Suçun kadına karşı işlenmesi hâlinde ise cezanın alt sınırı altı aydan az olamaz.

BEKÇİNİN GÖREV VE YETKİLERİ

BEKÇİLERE VERİLEN YETKİNİN SINIRI HAKKINDAKİ TARTIŞMALAR VE ELEŞTİRİLER

Bekçinin görev ve yetkileri, özellikle zor kullanma ve silah taşıma yetkileri, kamuoyunda tartışmalara yol neden olmaktadır. Bekçinin görev ve yetkileri bekçiliği, polisliğe yaklaştırdığı gerekçesiyle eleştirilmiştir. Özellikle bekçilerin zor ve silah kullanma yetkisi, yetkilerin sınırları konusunda eleştirileri de beraberinde getirmiştir. Bekçinin görev ve yetkilerinin genişliği ve bu yetkilerin sınırlarının net bir şekilde çizilmemiş olması eleştirilerin odağı haline gelmiştir.

Zor ve Silah Kullanma Yetkisi: Bekçilerin zor ve silah kullanma yetkisi, Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu (PVSK) 16. madde ile paralel bir şekilde düzenlenmiştir. Ancak bekçilere zor ve silah kullanma yetkilerinin verilmesi, bekçilerin yeterli eğitim ve deneyime sahip olmadığı gerekçesiyle eleştirilmiştir. Polislerin uzun süreli eğitim ve tecrübeye dayanarak kullandıkları yetkilerin, daha kısa süreli eğitime sahip olan bekçilere verilmesi, tartışma konusu olmuştur. Silah kullanma yetkisi, doğrudan insan yaşamını hedef alabileceği için, bekçilerin bu yetkiyi nasıl kullanacağına dair ciddi endişeler ortaya çıkmıştır. Eleştiriler, bu yetkinin sınırlı görevleri olan bekçilere verilmesinin yerinde olmadığı ve sadece zor kullanma yetkisiyle sınırlandırılması gerektiği yönündedir.

Kimlik Sorma Yetkisi: Bekçilere tanınan bir diğer tartışmalı yetki, kimlik sorma yetkisidir. Bekçiler, devriye sırasında, suç işledikleri veya haklarında yakalama emri çıkarıldığı konusunda makul şüpheye sahip oldukları kişilere kimlik sorma yetkisine sahiptir. Bu yetkinin amacı, suçların önlenmesi olsa da, uygulamada keyfi kimlik sorma vakaları yaşanabileceği endişesi dile getirilmektedir. Makul şüphe kavramının sübjektif bir değerlendirmeye yol açabileceği ve hak ihlallerine sebep olabileceği eleştirilmektedir. Polisler, aldıkları uzun eğitimlerle ve bu eğitim süresince edindikleri bilgilerle sahip oldukları kimlik sorma yetkisinin daha az eğitim ve tecrübeye sahip olan bekçilere de verilmesi, bu yetkinin keyfi kullanılabileceği endişesiyle eleştirilmektedir.

Bekçinin görev ve yetkilerine getirilen eleştirilerin temelinde genel olarak bekçilerin mesleğe başlamadan önceki eğitim süreçleri yer almaktadır. Polisler uzun süreli akademik ve mesleki bir eğitimden geçerken, bekçilerin eğitimi polislere göre çok daha kısa sürelidir. Bekçilerin az zamanda aldıkları bu eğitimle, zor kullanma, silah taşıma ve kimlik sorma gibi yetkilere sahip olmaları, bu yetkilerin bilinçsiz ve yanlış kullanılmasına neden olabileceği endişesini doğurmaktadır. Ayrıca bekçinin görev tanımı, kolluk kuvvetlerine yardımcı personel olarak yapılırken polislerin sahip olduğu önemli yetkilerin bekçilere de verilmesi, polislik ve bekçiliğin neredeyse aynı statüye yerleştirilmesi olarak görülmektedir.

Bekçinin görev ve yetkileri, toplumda güvenliği sağlamak amacı taşımaktadır. Ancak bu yetkilerin bilinçli ve ölçülü şekilde kullanılabilmesi için bekçilerin daha kapsamlı bir eğitimden geçmeleri gerektiği, bekçinin görev ve yetkilerinin sınırlarının daha net çizilmesi ve denetimlerin artırılması gerektiği dile getirilmektedir. Bekçilerin, polislerle neredeyse aynı yetkilere sahip olması, özellikle silah kullanma konusunda orantısız ve tehlikeli bulunmuş, bu yetkinin sınırlı tutulması gerektiği yapılan eleştirilerle ifade edilmiştir.

HARBİYE HUKUK BÜROSU OLARAK CEZA VE İDARE HUKUKUNA YÖNELİK HİZMETLERİMİZ

Harbiye Hukuk Bürosu olarak, ceza ve idare hukuku alanlarında uzman ekibimizle müvekkillerimize profesyonel ve kapsamlı hizmetler sunmaktayız. Hem ceza hukuku alanında hem de idare hukuku alanında müvekkillerimizin haklarını etkin bir şekilde korumaktayız. İdari işlemler, disiplin cezaları, kamu görevlileri ile ilgili davalar, tam yargı ve iptal davaları gibi pek çok konuda kapsamlı hizmet veriyor, ceza davalarında ise adil yargılanma hakkının korunması için titizlikle çalışıyoruz. Haklarınızı savunmak için bize başvurabilirsiniz.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Bekçinin görev ve yetkileri nelerdir?

Bekçinin görev ve yetkileri kamu düzenini sağlamak, devriye gezmek, suçları önlemek ve halkın can-mal güvenliğini korumaktır. Bu görevlerini yerine getirmek amacıyla sahip olduğu yetkileri belirli sınırlamalar dahilinde kullanabilir. Bekçi, suç işleyen kişileri yakalama ve suç delillerini koruma yetkilerine sahiptir. Belirli durumlarda kimlik sorma, zor ve silah kullanma yetkilerine de sahiptir.

Bekçiler ne yapabilir?

Bekçinin görev ve yetkileri kapsamına giren görevleri yerine getirmek amacıyla kimlik sorma, devriye gezme, şüpheli kişileri durdurma, suç işlenmesini önleyici tedbirler alma yetkilerine sahiptir.

Bekçilerin GBT yetkisi var mıdır?

Hayır, bekçinin görev ve yetkileri kapsamına GBT sorgusu yapma yetkisi girmez. Bu yetki, yalnızca polis ve jandarmaya aittir.

Bekçinin durdurma yetkisi var mıdır?

Evet, bekçinin görev ve yetkileri kapsamında, bekçi şüpheli kişileri durdurma yetkisine sahiptir. Ancak, bu yetki yalnızca makul bir şüphe durumunda ve belirli sınırlar dahilinde kullanılabilir.

Bekçilerin polis kadar yetkisi var mıdır?

Hayır, bekçinin görev ve yetkileri polisler kadar geniş değildir. Bekçilerin adli arama, gözaltına alma, ifade alma gibi yetkileri bulunmamaktadır. Bu yetkiler, yalnızca polislere aittir.

Bekçiler sivilken silah taşıyabilir mi?

Bekçinin görev ve yetkileri kapsamında silah taşıma yetkisi bulunmaktadır. Bekçiler, görevleri süresince silah taşıyabilirler. Ancak, sivilken yani görev dışında silah taşıma yetkileri bulunmamaktadır.

Bekçinin vurma yetkisi var mı?

Bekçi görev ve yetkilerini yerine getirirken, yalnızca kendini savunma veya suç işlenmesini önlemek amacıyla, zorunlu hallerde ve belirli sınırlarda silah kullanabilir. Ancak “vurmak” yetkisi keyfi olarak kullanılamaz.

Bekçilerin üzerini arama yetkisi var mı?

Hayır, bekçinin görev ve yetkisine adli anlamda üst arama yetkisi dahil değildir. Ancak, şüpheli bir durumda bekçi, kişilerin üzerinde tehlike oluşturabilecek maddelerin olup olmadığını kontrol etmek için el ile dıştan kontrol yapabilir.

Işılay Sarıkaya