ASGARİ ÜCRET VE BİLİNMESİ GEREKEN DETAYLAR

Asgari ücret, işçiye çalışması karşılığında ödenen ve sosyal devlet açısından önem arz eden minumum ücrettir. Asgari ücret, işçi ve ailesinin günün ekonomik ve sosyal koşullarına göre insancıl koşullarda yaşamasını sağlayabilecek, insanlık onuruna yakışacak ve emeğin sömürülmesine mahal vermeyecek bir ücret seviyesinde olması gerekmektedir. Asgari ücret anayasa tarafından güvenceye alınmış, iş kanunu ve bu kanun gereği uygulama yönetmeliği çerçevesinde yasal altyapısı tamamlanmış bir niteliğe sahiptir.

Asgari veya diğer adıyla minimum ücret, işçilere yasal olarak ödenebilecek en düşük maaş tutarıdır. Yani, bir işçiye ödenebilecek minimum ücrettir. 2024 aralık ayında asgari ücret 22.104 TL olarak açıklanmıştır. 2025 yılı için ise asgari ücret net 22.104 TL  olarak belirlendi. Böylece asgari ücrete %30 oranında zam yapılmış oldu. Konut, gıda, ulaşım ve sağlık gibi ihtiyaçların güncel fiyatları, asgari ücretin hesaplanmasında kullanılır.

NET VE BRÜT ÜCRET NE DEMEK

Brüt asgari ücret, asgari ücret komisyonu tarafından tespit edilen yasal bir miktardır. İşçi açısından net ücret, brüt ücret üzerinden yapılan gelir vergisi, damga vergisi vs kesintiler sonucunda işçiye ödenen miktardır. Bu kesintiler, komisyon tarafından belirlenen brüt asgari ücret düzeyinden bordroda yapılmaktadır. Kesintiler sonucunda net asgari ücrete ulaşılmaktadır.

 Net asgari ücret işçi ve işveren açısından farklı anlamlar içermektedir. İşveren açısından net asgari ücret ise işverenin brüt ücret üzerinden katlanmak zorunda kaldığı maliyetlerin tamamıdır. Bu maliyetler, SSK primi işveren payı, SSK prim farkı, işsizlik sigorta fonu payından oluşmaktadır.

ASGARİ ÜCRET VE BİLİNMESİ GEREKEN DETAYLAR Avukata sor (1)

ASGARİ ÜCRET BELİRLENME SÜRECİ

Asgari ücret düzeyi belirlenirken; sosyal öncelikli kriterler, ihtiyaç kriteri, hayat pahalılığı kriteri, karşılaştırılabilir ücret ve gelir kriteri, ekonomik içerikli kriterler, ödeme kapasitesi kriteri, ekonomik kalkınma gerekliliği kriteri gibi pek çok parametre üzerinde çalışmalar yapılmaktadır. Bu ve benzeri çalışmalar, Asgari Ücret Komisyonu tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu şekilde her senede en az bir kere (gereklilik durumunda ara zam da söz konusu olabilir) asgari ücret belirlenmesi gerçekleştirilmektedir.

ASGARİ ÜCRETİN YASAL DAYANAKLARI

Asgari ücretin öncelikli yasal dayanağı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın ‘’VII. Ücrette adalet sağlanması’’ başlıklı 55. maddesidir. Madde şu şekildedir:

‘’Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır.

(Değişik fıkra: 3/10/2001-4709/21 Md.) Asgarî ücretin tespitinde çalışanların geçim şartları ile ülkenin ekonomik durumu da göz önünde bulundurulur.’’

Bununla birlikte, 4857 Sayılı İş Kanunu,  1 Ağustos 2004 tarihinde yürürlüğe giren 25540 sayılı Asgari Ücret Yönetmeliği, meslek bazında asgari ücret tarifeleri ve Cumhurbaşkanı Kararları gibi pek çok yasal dayanak söz konusudur.

ASGARİ ÜCRET KOMİSYONU

Asgari ücrete dair ilk yasal düzenleme 1936’da çıkarılan 3008 sayılı İş Kanunu ile gerçekleştirildi. Kanun ile asgari ücretin mahalli komisyonlar tarafından tespit edileceğine, gemilerde çalışanlara ve basın mensuplarına özel şartların uygulanacağına karar verildi.  Ancak zaman geçtikçe Mahalli Komisyonlar arasında yeterli koordinasyonun sağlanmadığına akabinde de benzer ekonomik ve sosyal yapı gösteren yerlerde önemli ücret farklılıklarının oluştuğuna kanaat getirildi.

Bu halde, 931 Sayılı İş Kanunu ve ardından yeni ‘Asgari Ücret Yönetmeliği ile ücretin tespitinde mahalli komisyon usulü terk edildi. Tespit Komisyonu merkezi bir konuma ulaştı; işçi, işveren ve devlet temsilcilerinden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu ilk kez oluşturuldu. Asgari ücret iş akdi ile çalışan tüm işçilere uygulanması ve en geç iki yılda bir yeniden tespit edilmesi kararlaştırıldı.

Asgari Ücret Komisyonu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının tespit edeceği üyelerden birinin başkanlığında;

• a) Bakanlık Çalışma Genel Müdürü veya yardımcısı,
• b) Bakanlık İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü veya yardımcısı,
• c) Devlet İstatistik Enstitüsü Ekonomik İstatistikler Dairesi Başkanı veya yardımcısı, (İşgücü, Hizmetler, Fiyat İstatistikleri ve İndeksler Dairesi Başkanlığı)
• d) Hazine Müsteşarlığı temsilcisi,
• e) Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığından konu ile ilgili dairenin başkanı veya yetki vereceği bir görevli,
• f) Bünyesinde en çok işçiyi bulunduran en üst işçi kuruluşunun değişik işkolları için seçeceği beş temsilci,
• g) Bünyesinde en çok işvereni bulunduran işveren kuruluşunun değişik işkolları için seçeceği beş temsilciden, kurulur.

ASGARİ ÜCRET YÖNETMELİĞİ:

Asgari Ücret Yönetmeliği, ‘’Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar’’, ‘’Ücretin Belirlenmesine İlişkin Esaslar’’, ‘’Komisyonun Kuruluşu, Görev, Yetki ve Sorumluluğu’’, ‘’Ücretin Yürürlüğü, İşverenin Sorumluluğu, İşçi ve İşveren Temsilcilerinde Aranan Nitelikler’’ , ve ‘’Son Hükümler’’ şeklinde toplamda beş bölümden oluşan, asgari ücrete ilişkin temele esasları ve düzenlemeleri içeren yönetmeliktir. Söz konusu yönetmelik 2004 yılından beri yürürlükte olup 2012, 2014 ve 2022 yıllarında toplamda üç kere çeşitli değişikliklere uğramıştır.

ASGARİ ÜCRET Online danışmanlık (3)

ASGARİ ÜCRET NASIL HESAPLANIR?

Asgari ücret, Asgari Ücret Komisyonu tarafından bütün iş kollarını kapsayacak şekilde hesaplanır. Ücretin, bir günlük olarak belirlenmesi esastır. Aylık, haftalık, saat başına, parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen durumlarda gerekli ayarlamalar belirlenmiş olan günlük ücrete göre yapılır. Komisyon, belirlenecek ücreti hesap ederken ülkenin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumu, ücretliler geçinme indekslerini, bu indeksler yoksa geçinme indekslerini, fiilen ödenmekte olan ücretlerin genel durumunu ve geçim şartlarını göz önünde bulundurur.

GÜNLÜK ASGARİ ÜCRET HESAPLANMASI

Çalışanlara minimum ödenmesi gereken maaş tutarını belirten asgari ücret, günlük olarak belirlenir. Buna göre, günlük ücret üzerinden aylık ve saatlik ödeme miktarı hesaplanır. Çalışma süresi ise standart olarak haftalık 45 saat kabul edilir. 2023 Aralık ayında ilan edilen ve 2024 Ocak itibarıyla ödenmeye başlanan asgari maaşın brüt günlük tutarı 666,75 TL’dir. Günlük asgari net ücret ise 566,74 TL’dir.

SAATLİK ASGARİ ÜCRET HESAPLANMASI

Saatlik asgari ücret hesaplamanın en kolay yolu, günlük asgari ücret tutarını bulup elde edilen tutarı 7,5’e bölmektir. Çünkü Türkiye’de çalışanların günlük çalışma süresi 7 saat 30 dakikadır. Yada aylık yasal çalışma saati olan 225 saate bölünmesi ile de saatlik ücretin belirlenmesi mümkündür. 2023 Aralık ayında Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından ilan edilen yeni asgari ücretle beraber, saatlik asgari brüt ücret tutarı 88,90 TL olmuştur. Hesaplamalar ise şöyledir:

Asgari Brüt Ücret (20.002,50 TL) / 30 = Günlük Asgari Brüt Ücret (666,75 TL)

Günlük Asgari Brüt Ücret (666,75 TL) / 7,5 = 88,90 TL

Kısacası 2023 Aralık ayında toplanan Komisyon tarafından ilan edilen yeni zamla beraber saatlik asgari brüt ücret tutarı 88,90 TL olmuştur. Saatlik asgari net ücret tutarı ise 75,56 TL’dir.

ASGARİ ÜCRET ARTIŞI NASIL GERÇEKLEŞİR?

Asgari ücret artışı, Asgari Ücret Komisyonunun belirlediği ücretin artırılması yoluyla gerçekleşir. Bu ücret artışlarının kısa dönem, orta-uzun dönem olarak iki etkisi görülebilir. Kısa dönem etkisi, maliyet artışı, üretim düşüşü, işsizlik artışı, ihracat düşüşü ve enflasyonun yükselişi olarak olumsuz ekonomik etkiler ortaya çıkacaktır. Orta-uzun dönemde ise en önemli ekonomik etkisi, hem asgari ücretin hem de diğer ücretlerdeki artışın etkisiyle ortaya çıkan talep artışının yol açacağı üretim artışıdır. Yine asgari ücret yükselmesinin gelir dağılımı üzerinde de hem olumlu hem de olumsuz etkisi bulunmaktadır.

BKNZ: https://www.harbiyehukuk.com/2025-yili-asgari-ucret-ne-kadar-olacak/

YABANCI ÜLKELERDE ASGARİ ÜCRET MİKTARLARI

Avrupa Birliği ülkeleri içerisinde en yüksek asgari ücret seviyesi belirleyen ülke 2.571 Euro ile Lüksemburg olurken 477 Euro ile Bulgaristan en düşük asgari ücret seviyesi belirleyen ülke konumundadır. Bununla birlikte çeşitli ülkelerin belirlemiş olduğu asgari ücret seviyeleri aşağıdaki gibidir:

ASGARİ ÜCRET VE BİLİNMESİ GEREKEN DETAYLAR

SIKÇA SORULAN SORULAR:

Asgari ücret ne kadar 2024?

2023 yılında asgari ücret miktarına 2 kez zam yapılmakla beraber 01.07.2023 tarihinden itibaren uygulanan işçi minimum maaş tutarı, 11.402,32 TL olarak belirlenmişti. 2023 Aralık ayı itibarıyla Asgari Ücret Tespit Komisyonu toplandı ve 2024 için zam oranı belirledi. %49 olarak belirlenen zam tutarıyla asgari ücret net 17.002,12 TL oldu ve yeni brüt asgari ücret ise 20.002,50 olarak belirlendi. Son sekiz senedir belirlenen asgari ücret tutarları aşağıdaki gibidir:

Asgari ücretle çalışan bir işçinin hakları nelerdir?

Asgari ücretle çalışan bir işçi başta 4857 Sayılı İş Kanunu olmak üzere işçi haklarına yönelik her türlü yasal düzenlemede yer alan haklara haizdir. Söz konusu hakları hiçbir işveren, işçi ile imzalamış olduğu özel sözleşme hükümlerini gerekçe göstererek yerine getirmekten kaçınamaz. İşçi haklarına örnek olarak aşağıda sıralanan haklar verilebilir:

• Ücret alma hakkı,
• İş sağlığı ve güvenliğini talep etme hakkı,
• Eşit muamele hakkı,
• Ara dinlenme hakkı,
• Fazla mesai ücret hakkı,
• Esaslı değişiklikler için rıza göstermeme hakkı,
• Belirli günler için izin hakkı.
• İşçinin sigorta primlerinin tam olarak yatırılması hakkı,

BKNZ: https://www.harbiyehukuk.com/is-kanununa-gore-isci-haklari/

 Özel sektör asgari ücret kadar zam yapmak zorunda mı?

İşveren yönetim hakkına dayanarak ücret artış oranı belirleyebilir ve işçi bu nedenle iş sözleşmesini haklı nedenle feshedemez. Belirlenen ücret artış oranı o sene için belirlenen asgari ücret seviyesinin altında kalmadığı müddetçe özel sektörde işverenler asgari ücret kadar zam yapmak zorunda değillerdir. Bununla birlikte işveren dilerse asgari ücret zam oranın üzerinde bir oranda da çalışanlarının ücretlerine zam yapabilir. Belirlenen oran emredici nitelikte değildir.

Asgari ücret hangi kanuna göre belirlenir?

Asgari ücret, ücret seviyesini belirleyecek kurul, izlenecek yöntem, belirlenecek süre ve sair hususlar bakımından her iki senede en az bir kere olmak üzere ‘’Asgari Ücret Yönetmeliği’’ uyarınca belirlenmektedir. Söz konusu belirlemede Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Türk Borçlar Kanunu, İş Kanunu ve Türk Medeni Kanunu’nda belirlenen esaslar ve çizilen sınırlar dikkate alınmaktadır.

Asgari ücreti kimler belirliyor?

Çalışanlara ödenecek minimum maaş tutarı, Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenir. İlgili komisyon, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) tarafından tespit edilen üyelerden birinin başkanlığında toplanır. Bahsi geçen komisyonda yer alan kişiler şöyledir:

• ÇSGB Çalışma Genel Müdürü veya yardımcısı
• ÇSGB İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü veya yardımcısı
• Hazine Müsteşarlığı temsilcisi
• En çok üye sayısına sahip işçi kuruluşundan 5 temsilci
• En çok üye sayısına sahip işveren kuruluşundan 5 temsilci
• Devlet İstatistik Enstitüsü Ekonomik İstatistikler Dairesi Başkanı veya yardımcısı
• Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığından asgari maaş konusuyla ilgili dairenin başkanı veya yetkilendirilen bir görevli

Toplam 15 kişiden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonundan en az 10 üyenin katılımı sonucunda oy çokluğu ile karar alınır. Yapılan oylamanın eşit çıkması hâlinde ise komisyon başkanının bulunduğu tarafın görüşü kabul edilir. Söz konusu toplantılardan çıkan asgari maaş kararı kesindir. Bu karar bilgilere ve belgelere dayandırılarak verilir.

Asgari ücret alamayan işçi ne yapmalı?

Bu halde belirlenen asgari ücreti alamayan işçi haklı olarak sözleşmesini feshetmeye yetkilidir. Ayrıca yetkili İş Mahkemesine başvurarak kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve benzeri tüm alacaklarını dilekçesinde göstererek işverenden ödenemeyen/eksik ödenen ücretini talep edebilir. Bununla birlikte asgari ücret ödemeyen işveren ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezine veya Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüklerine şikâyet edilebilir.

Ülkenin yüzde kaçı asgari ücretle çalışıyor?

Son yayınlanan verilere göre, Türkiye’de çalışanların % 57’si asgari ücret ile çalışıyor. Asgari ücretle çalışan işçi oranı Fransa’da %8, Hollanda’da %3, Portekiz ve Macaristan’da ise %20 seviyelerindedir. Bu veriler göstermektedir ki, Asgari ücret son 20 senede giderek ortalama ücrete dönüşmüştür. Türkiye’de 10 işçiden 6’sı asgari ücretin yüzde 20 fazlasının altında çalışmaktadır. Belirtmek gerekir ki bu oran 20 sene önce 10 kişide 4 idi.

Rümeysa İspirli

ASGARİ ÜCRET İŞÇİ HAKLARI İletişim