İBRANAME NEDİR? GEÇERLİLİK ŞARTLARI

İbraname, işçi ile işveren arasında iş sözleşmesinin sona ermesi durumunda, işçiye ödenmesi gereken alacakların ödendiğini ve işçi tarafından alacak taleplerinin olmadığına dair yapılan yazılı bir belgedir. Bu belge, işçinin işverenine karşı tüm alacakları konusunda herhangi bir hak talep etmeyeceğini belirttiği ve işverenin ödemelerini yerine getirdiğini gösteren resmi bir belgedir. İbraname, taraflar arasında uyuşmazlık çıkmaması amacıyla düzenlenir ve işçinin işverenine karşı herhangi bir alacak talebinde bulunmadığını ifade eder.

İbranamenin hazırlanması, genellikle iş sözleşmesinin sona erdiği veya işçi tarafından işten ayrılma kararının alındığı durumda gereklidir. İşveren, işçiye ödemesi gereken tüm tazminat, maaş, fazla mesai, yıllık izin ücretlerini ödedikten sonra işçiden ibraname alır. Bu süreçte, işçinin alacaklarının tam olarak ödendiği konusunda herhangi bir belirsizlik olmamalıdır. Bu yazımızda çoğunlukla işçi-işveren ilişkilerinde söz konusu olan ibraname nedir, nasıl yapılır, geçerlilik şartları gibi merak edilen soruları cevaplandırdık. Keyifli okumalar dileriz.

İBRANAME NEDİR?

İbraname, borçlu tarafın, alacaklı tarafa olan tüm borçlarını yerine getirdiğini ve karşı tarafın kendisine yönelik herhangi bir hak ya da alacak talebinde bulunamayacağını beyan ettiği yazılı bir belgedir. Çoğunlukla işçi-işveren ilişkilerinde sıkça kullanılan ibraname, işçinin işten ayrılması sürecinde düzenlenir ve işverenden olan tüm hak ve alacaklarını eksiksiz olarak aldığını ifade eder.

TÜRK BORÇLAR KANUNU MADDE 420

1. Hizmet sözleşmelerine sadece işçi aleyhine konulan ceza koşulu geçersizdir.
2. İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, ibra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.
3. Hakkın gerçek tutarda ödendiğini ihtiva etmeyen ibra sözleşmeleri veya ibra beyanını muhtevi diğer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracılığıyla yapılmış olması zorunludur.
4. İkinci ve üçüncü fıkra hükümleri, destekten yoksun kalanlar ile işçinin diğer yakınlarının isteyebilecekleri dâhil, hizmet sözleşmesinden doğan bütün tazminat alacaklarına da uygulanır.

İBRANAME GEÇERLİLİK ŞARTLARI

İbranamenin geçerlilik şartları 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 420. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre ibranamenin geçerlilik koşulları şunlardır:

• Yazılı Olması: İbraname mutlaka yazılı olarak düzenlenmelidir. Sözlü olarak verilen beyanlar geçerli sayılmaz.
• İş İlişkisinin Sona Ermesinden Sonra Düzenlenmesi: İbraname, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren en az bir ay geçtikten sonra imzalanmalıdır. Bu kural, işçinin baskı altında kalmaması için getirilmiştir.
• Açık ve Belirli Olması: İbranamede hangi alacakların ödendiği açıkça belirtilmeli ve belirsiz ifadelere yer verilmemelidir.
• Ödeme Banka Aracılığıyla Yapılmalı: İşçiye yapılan ödemeler, banka yoluyla gerçekleştirilmelidir. Elden yapılan ödemeler, ispat zorluğu yaratacağı için geçerli sayılmayabilir.
• Serbest İrade ile İmzalanması: İbraname, işçinin özgür iradesiyle imzalanmalıdır. Zorla veya baskı altında imzalanan ibranameler geçersiz kabul edilir.

Bu koşulları sağlayan ibraname geçerli kabul edilir.

İBRANAME HANGİ DURUMLARDA DÜZENLENİR?

İbraname, bir borç ilişkisinin sona erdiğini ve tarafların birbirine karşı hak talebinde bulunmayacağını belgelemek için düzenlenir. Düzenlendiği durumlar şu şekilde sayılabilir:

• İşçi-İşveren İlişkisi: İş sözleşmesinin sona ermesiyle işçiye kıdem, ihbar tazminatı, fazla mesai ve yıllık izin ücretlerinin ödenmesi sonrası alınır.
• Borç İlişkileri: Kredi, kira gibi borçların tamamen ödenmesiyle düzenlenir.
• Sigorta ve Tazminat İşlemleri: Sigorta tazminatları ödendikten sonra dosyanın kapatılması için kullanılır.
• Satış ve Devir İşlemleri: Araç, gayrimenkul veya ticari işletme devrinde borçsuzluk belgesi olarak alınır.
• Ortaklıkların Sona Ermesi: Ortaklık hesaplarının kapatılması sürecinde düzenlenir.

İbraname, ileride oluşabilecek anlaşmazlıkları önlemek için önemli bir belgedir. Çoğunlukla sayılan durumlarda düzenlenme gerekliliği doğar.

İBRANAME NASIL HAZIRLANIR?

İbraname, taraflar arasındaki borç-alacak ilişkisinin sona erdiğini ve tarafların birbirine karşı herhangi bir hak talebinde bulunmayacağını belgeleyen yazılı bir belgedir. Geçerli ve hukuka uygun bir ibraname hazırlamak için bazı temel unsurların doğru şekilde yer alması gerekir. Bir ibraname belgesinde bulunması gereken temel unsurlar şu şekilde sıralanabilir:

Tarafların Bilgileri: İbranameyi düzenleyen kişi ile karşı tarafın adı, soyadı, adresi ve kimlik bilgileri eksiksiz şekilde yazılmalıdır.

Borç Konusu: İbranamenin hangi borç veya alacak ilişkisinden doğduğu (işçilik alacakları, borç ödemesi, sigorta tazminatı vb.) açıkça belirtilmelidir.

Ödeme Bilgileri: Alacakların nasıl, ne zaman ve hangi yöntemle ödendiği (banka havalesi, elden ödeme vb.) net olarak ifade edilmelidir.

Alacağın Tamamının Ödendiği İfadesi: Alacaklının, tüm alacaklarını eksiksiz olarak aldığı ve ileride herhangi bir hak talebinde bulunmayacağı ifadesi açıkça belirtilmelidir.

Tarih ve İmza: Belgenin düzenlendiği tarih yazılmalı ve her iki taraf da ibranameyi imzalamalıdır.

avukata sor

İBRANAMEDE BULUNMASI GEREKENLER

Bir ibranamenin geçerli olabilmesi için belirli unsurları taşıması gerekir. Eksik veya hatalı düzenlenen ibranameler hukuken geçersiz sayılabilir. İbranamede, işçi ve işverenin adı, soyadı, T.C. kimlik numaraları, adres ve iletişim bilgileri açıkça belirtilmelidir. Bu bilgiler, her iki tarafın kimliklerinin doğru şekilde tespit edilmesini sağlar.

İbranamenin hangi borç veya alacak ilişkisinden doğduğu net bir şekilde ifade edilmelidir; örneğin, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai gibi alacaklar açıklığa kavuşturulmalıdır. Aynı zamanda, alacak miktarı, ödeme şekli ve tarihi de belgede yer almalıdır. Bu unsurlar, ödemelerin doğru şekilde yapıldığını ve alacakların tam olarak ödendiğini gösterir.

Ödemenin gerçekleştiği ifadesi de ibranamede yer almalıdır. İşçinin, işverenden tüm alacaklarını tam ve eksiksiz aldığı belirtilmeli ve işçinin ileride herhangi bir hak veya alacak talebinde bulunmayacağına dair açık bir ifade yer almalıdır. Bunun yanı sıra, ibranamenin hem işçi hem de işveren tarafından imzalanması gereklidir. İbranamenin düzenlendiği tarih de belirtilmelidir.

Aynı zamanda, işçinin ibranameyi kendi serbest iradesiyle ve herhangi bir baskı altında kalmadan imzaladığına dair bir ifade de belgede yer almalıdır. Eğer ödeme banka aracılığıyla yapılmışsa, bu durum da belirtilmeli ve ödeme dekontu ile belgelendiği ifade edilmelidir. Bu unsurların eksiksiz ve doğru şekilde yer aldığı bir ibraname, ileride yaşanabilecek anlaşmazlıkları engeller ve yasal olarak geçerli sayılır.

İŞÇİYE ZORLA İBRANAME İMZALATILMASI

İşçiye baskı yapılarak veya zorla ibraname imzalatılması hukuken geçersizdir. Türk Borçlar Kanunu ve İş Kanunu’na göre, bir ibranamenin geçerli olabilmesi için işçinin özgür iradesiyle ve bilinçli bir şekilde imzalanması gerekir. Tehdit, baskı veya aldatma yoluyla imzalatılan ibranameler geçersiz sayılır. İşçi, zorla imzaladığı ibranamenin geçersiz olduğunu iddia ederek mahkemeye başvurabilir. Mahkemeye sunulacak deliller (tanık beyanları, yazışmalar, vb.) ile baskı altında imza atıldığı ispatlanabilir. İşçi, ibranameyi imzalamış olsa bile alacaklarının eksik ödendiğini öne sürerek dava açabilir ve haklarını arayabilir. Hukuki olarak işverenin, işçiye herhangi bir baskı uygulaması veya tehditle belge imzalatması suç teşkil eder. Bu nedenle, işçi zorla imzalanan ibraname karşısında yasal haklarını kullanabilir ve eksik ödemeler için talepte bulunabilir.

İBRANAME HANGİ DURUMLARDA HÜKÜMSÜZDÜR?

• Zorla veya Baskı ile İmzalanan İbranameler: İşçi veya taraf, zorla, tehdit edilerek veya baskı altında ibraname imzalarsa, bu ibraname geçersizdir. İbranamenin serbest irade ile imzalanmış olması geçerlilik şartıdır.
• Aldatma veya Yanıltma Durumunda İmzalanan İbranameler: Bir taraf, diğerini yanıltarak veya aldatıcı bilgilerle ibraname imzalatırsa, bu ibraname geçersiz olur. Taraflar, doğru ve eksiksiz bilgilere dayalı olarak anlaşma yapmalıdır.
• Eksik veya Yanıltıcı Bilgilerle Düzenlenen İbranameler: İbraname, alacakların tam olarak ödendiği veya borçların tamamının kapandığı yönünde yanlış bilgiler içeriyorsa, bu durum ibranamenin geçersiz sayılmasına yol açar.
• Hukuka Aykırı Şartlar: İbranamede yer alan şartlar, mevcut yasal düzenlemelere aykırıysa (örneğin, işçinin yasal haklarından feragat etmesi gerektiği bir madde bulunuyorsa), bu ibraname geçerli olmaz.
• İmza Atma Ehliyeti Olmayan Taraflar: İbranameyi imzalayan kişi, yasal olarak sözleşme yapma ehliyetine sahip değilse (örneğin, ayırt etme gücü olmayan biri veya yasal temsilci tarafından onaylanmamışsa), ibraname geçersiz olur.
• Zaman Aşımı Durumu: Eğer ibraname, alacak hakkının zaman aşımına uğramış bir dönemde düzenlenmişse, bu ibraname de geçersiz sayılabilir.

İBRANAME HANGİ DURUMLARDA GEÇERSİZ OLUR?

İbranamenin geçerlilik şartlarını taşımayan belgeler geçersiz sayılır. Bu sözünü ettiğimiz unsurlar ibranamede mevcut olmalıdır. Örneğin işçinin alacaklarını, haklarını ödemeden imza attırılan ibraname geçersizdir. Taraflar arasında devam eden bir iş ilişkisi olması halinde imzalanan ibranameler geçersizdir çünkü iş akdi sonlandıktan en az 1 ay süre geçtikten sonra ibranamenin imzalanması gerekmektedir. İşçiye imzalatılan ibranamenin hukuken geçersiz olması durumunda işçinin işveren aleyhine dava açma hakkı bulunur. Bunların yanında Yargıtay İçtihatlarından feyz alınarak düzenlenen ibranamenin tarihi açıkça belirtilmesi gerektiği de söylenebilir. Yargıtay bazı kararlarında tarih içermeyen ibranameleri geçersiz saymıştır. İşçi baskı altında düzenlenen ibranameye imza atmışsa koşulları oluşması takdirde irade fesadına dayanılarak ibranamenin geçersizliği talep edilebilir.

İBRANAMEDE GEÇERLİ OLMASI İÇİN ÖDEME NASIL YAPILMALIDIR?

İbranamenin geçerli olabilmesi için ödemelerin doğru bir şekilde yapılması gerekir. İşçi ile işveren arasında alacak veya borç ilişkisinin sona erdiğini gösteren ibranamenin hukuken geçerli olabilmesi için aşağıdaki şartlar yerine getirilmelidir.

Ödemelerin belgelendirilmesi gereklidir. Alacakların ödeme şekli, kanıtlanabilir olmalı ve ibraname ile birlikte bu ödeme işlemi net bir şekilde belirtilmelidir. İşçi, işverenden tüm alacaklarını tamamen ve eksiksiz bir şekilde almış olmalıdır.

Banka aracılığıyla ödeme yapılması, özellikle iş hukuku kapsamında önemli bir adımdır. Banka üzerinden yapılan ödeme, her iki taraf için de kayıtlara geçer ve belgelenmiş olur. Bu durum, ileride olabilecek bir ihtilaf durumunda hukuki bir delil olarak kullanılabilir. Eğer ödeme nakit olarak yapılmışsa, ödeme makbuzları, dekontlar veya elden ödeme yapılan durumlarda bir yazılı belge (örneğin, elden ödeme makbuzu) oluşturulmalıdır.

Ödeme, işçinin alacaklarını tamamen ve eksiksiz olarak kapsamalıdır. Örneğin, ihbar tazminatı, kıdem tazminatı, fazla mesai ücreti, yıllık izin ücreti gibi tüm haklar eksiksiz bir şekilde ödenmelidir. İşçi, tüm haklarını aldıktan sonra ibranameyi imzalamalıdır. Ödemelerin yapılması ve alacakların tamamlanması, ibranamenin geçerlilik unsurlarından biridir.

İŞVERENİN HAZIRLADIĞI İBRANAMEYİ İMZALAMAK ZORUNLU MUDUR?

İşverenin hazırladığı ibranameyi imzalamak işçi açısından zorunlu değildir. İşçi, özgür iradesiyle ibranameyi imzalayıp imzalamamakta serbesttir. İbraname, işçinin işverenden olan tüm alacaklarının ödendiğini ve başka talepleri olmadığını belirten bir belgedir, ancak bu belgeyi imzalamak, işçinin yasal bir zorunluluğu değildir. İşçi, ibranameyi imzalamayı reddedebilir. Eğer işçi ibranameyi imzalamazsa, işverenin yasal olarak işçiye olan borcunu ödeme yükümlülüğü devam eder.

İBRANAME İMZALANDIKTAN SONRA İPTAL EDİLEBİLİR Mİ?

İbraname imzalandıktan sonra iptal edilmesi, belirli şartlar altında mümkündür. İşçi, ibranameyi ancak aşağıdaki koşullar altında imzalanmışsa iptal ettirebilir:

1. Zorla veya Baskı Altında İmzalanmışsa: İşçi, ibranameyi zorla veya baskı altında imzaladıysa, bu durum ibranamenin geçersiz sayılmasına neden olabilir. İşçi, baskı altında imzaladığını iddia ederek ibranamenin iptali için mahkemeye başvurabilir. Bu durumda, işçi, ibranamenin geçersizliğini ispatlayarak alacaklarını talep edebilir.
2. Aldatma veya Yanıltma Durumunda: İşçi, yanıltıcı bilgilerle ibranameyi imzaladıysa, yani işveren tarafından aldatıldıysa, ibraname iptal edilebilir. İşçi, yanılma etkisiyle sözleşmeyi yaptığını ispat ederek ibranamenin geçersizliğini savunabilir ve alacaklarını talep edebilir.
3. İmzalanan İbranameye Yasal Aykırılık Durumu: İbranamede, kanunlara aykırı bir madde veya şart bulunuyorsa, örneğin işçinin yasal haklarından feragat etmesi gerektiği bir madde eklenmişse, bu ibraname geçersiz olur. İşçi, yasal haklarının ihlal edildiğini belirterek iptal talebinde bulunabilir.
4. Haksız Şartlar: İbraname, haksız şartlar veya borçların eksik ödendiği bir durumda imzalanmışsa, işçi ibranamenin iptalini talep edebilir. Bu durumda, işçi alacaklarının tam olarak ödenmediğini ve ibranamenin geçersiz olduğunu savunabilir.

İbraname imzalandıktan sonra iptal edilmesi mümkündür ancak bunun için geçerli ve ispatlanabilir bir neden olması gerekir. İşçi, ibranamenin geçersizliğini ispat edebilirse, iptal edilmesi mümkün olur.

İBRANAME İMZALARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

İbraname imzalanırken dikkat edilmesi gereken birkaç önemli husus vardır. Bu hususlar hem işçinin hem de işverenin haklarını koruyacak şekilde sürecin düzgün ve hukuka uygun bir şekilde işlemesini sağlar. İbraname imzalarken dikkat edilmesi gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

1. Özgür İrade ile İmzalama: İbraname, tarafların özgür iradesiyle imzalanmalıdır. İşçi, herhangi bir baskı, zorlama veya tehdit altında olmamalıdır. İbraname, baskı altında imzalanmışsa, geçersiz sayılır.
2. Tüm Alacaklar ve Borçlar Açıkça Belirtilmeli: İbranamede, işçiye ait tüm alacaklar (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai, izin ücretleri vb.) açıkça belirtilmelidir. İşçi, haklarının tamamını aldığını ve herhangi bir alacak kalmadığını net bir şekilde beyan etmelidir.
3. Ödeme Şekli ve Delilleri: Ödeme, banka transferi veya diğer belgelenebilir yollarla yapılmalıdır. Ödemelerin nasıl yapıldığına dair kanıtlar (banka dekontu, elden ödeme makbuzu vb.) tutulmalıdır.
4. Yasal Haklardan Feragat Edilmemeli: İşçi, ibranameyi imzalarken yasal haklarından feragat etmemelidir. İşverenin işçiye yasal olarak ödemesi gereken haklar, ibraname ile geçersiz kılınamaz. İşçi, yasal haklarını eksiksiz aldığını ve ileride başka bir talepte bulunmayacağını belirtmelidir.
5. İbranamenin İçeriği Tam Olarak Anlaşılmalı: İbranameyi imzalamadan önce, içeriğinin tamamen anlaşıldığından emin olunmalıdır. Belgenin neyi içerdiği, ne tür şartlar koyduğu ve alacakların ödendiği açıkça anlaşılmalıdır.
6. İmzalanan İbranamenin Kopyası Alınmalı: İşçi, imzaladığı ibranamenin bir kopyasını almalıdır. Bu kopya, ileride bir ihtilaf durumunda işçiye yardımcı olabilir. Hem işveren hem de işçi imzalı bir nüsha bulundurmalıdır.
7. Zaman Aşımı Durumu: İşçi, ibranameyi imzalamadan önce alacaklarının zaman aşımına uğrayıp uğramadığını kontrol etmelidir. Örneğin, kıdem tazminatı gibi bazı haklar belirli bir süre içinde talep edilmezse zaman aşımına uğrayabilir.
8. İbranamenin Geçerliliği: İbraname, yasalara aykırı şartlar içermemelidir. İşçi, yasal haklarını ihlal eden bir ibranameyi imzalamamalıdır. İbranamede işçiye herhangi bir haksız şart veya feragat maddesi bulunmamalıdır.

HARBİYE HUKUK BÜROSU OLARAK HİZMETLERİMİZ

Harbiye Hukuk Bürosu olarak, ibraname düzenleme sürecinde size profesyonel hukuki destek sunuyoruz. İş hukuku alanındaki uzman kadromuzla, hukuki çerçevede geçerli ve eksiksiz ibranameler hazırlanmasına destek veriyoruz. Olası hak kayıplarının önüne geçmek için Harbiye Hukuk Bürosu uzman kadrosuyla hukuki süreçlerinizde yanınızda.

SIKÇA SORULAN SORULAR

İbraname Ne Demek?

İbraname, işçi ile işveren arasında yapılan bir sözleşme olup, işçinin işverene karşı olan alacaklarının tamamen ödendiğini ve iş ilişkisinin sona erdiğini belirten yazılı bir belgedir. Bu belge, işçiye yapılan tüm ödemelerin doğru ve eksiksiz olduğunu, işçiye başka bir borç kalmadığını ve ilerleyen süreçte işçi tarafından herhangi bir hak talep edilmeyeceğini ifade eder.

İşçi İbraname İmzalarsa Ne Olur?

İşçi, ibranameyi imzaladığında işverenle olan alacak ilişkisini sonlandırmış olur. İşçi, işyerinden ayrıldığında veya ayrıldıktan sonra ibraname imzalayarak alacaklarını aldığını beyan eder. İbraname, işçinin ileride herhangi bir alacak talebinde bulunmamasını ve işverenin ödemelerinin eksiksiz olduğunu onayladığını gösterir. Ancak, ibraname işçinin yasal haklarını ortadan kaldırmaz; belirtilen ödemelerin yapıldığına dair bir kabul anlamı taşır.

İşten Çıkarken İmza Atmak Zorunlu Mu?

İşten çıkarken ibraname imzalamak zorunlu değildir. İşçi, alacaklarının tam olarak ödendiğinden emin olduktan sonra ibranameyi imzalayabilir, ancak işverenin ibraname imzalatmaya zorlaması hukuka aykırıdır. İbraname, işçinin haklarının tamamen ödendiği durumda, karşılıklı rızaya dayalı olarak imzalanmalıdır.

Tazminat Almadan İbraname İmzalanır Mı?

Tazminat almadan ibraname imzalanması, işçinin yasal haklarını kaybetmesine yol açabilir. İşçi, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi haklarını eksiksiz almadığı takdirde, ibranameyi imzalaması, ileride bu hakları talep etme hakkını kaybetmesine yol açabilir. Bu nedenle, ibranameyi imzalamadan önce tüm alacakların tam olarak ödenmiş olduğundan emin olunmalıdır

Alacak Kalmadığına Dair İbraname Örneği Nasıl Olmalı?

Alacak kalmadığına dair ibraname örneği, işçinin işverenle olan alacak ve borç ilişkisinin tamamen sona erdiğini belirten net bir açıklama içermelidir. Örneğin, “İşbu ibraname ile işçi, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, izin ücretleri, fazla mesai ücretleri ve diğer tüm haklarını tam olarak aldığını ve işverenden hiçbir alacağı olmadığını beyan eder” şeklinde bir ifade içermelidir. Bu belge, her iki tarafın da onayıyla imzalanmalı ve ödeme şekli açıkça belirtilmelidir.

İşçi İbranameyi İmzalamazsa Ne Olur?

İşçi ibranameyi imzalamazsa, işverenin işçiye olan borçlarını ödemekle yükümlülüğü devam eder. İşçi, alacaklarını almak için ibraname imzalamadan işverene başvurabilir. İbranameyi imzalamamak işçinin aleyhine durum yaratmaz; sadece işçi, ibraname ile alacaklarının ödendiğine dair bir belge almadığı için, ilerleyen zamanlarda alacaklarını talep etme hakkını devam ettirir.

İbraname Hangi Durumlarda Kullanılır?

İbraname genellikle işten ayrılan veya sözleşmesi sona eren işçiler tarafından kullanılır. İşçi, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, izin ücretleri ve diğer alacaklarını aldığına dair ibranameyi imzalayarak işverenle olan alacak ilişkisini sonlandırır. İbraname ile işçi, işverenden alacağını tamamen aldığını ileriye dönük hak talep etmeyeceğini bildirir. İşçi ve işveren arasında herhangi bir uyuşmazlık olmaması durumunda da ibraname kullanılarak alacakların ödendiği belgelendirilebilir.

İbraname İmzalamak İşçinin Haklarını Kaybetmesine Neden Olur Mu?

İşçi alacaklarını tam olarak alıp, ibranameyi imzalayarak bu alacakların ödendiğini beyan eder. Eğer işçi, ödeme yapılmadığı halde ibranameyi imzalarsa, ileride o hakları talep etme hakkını kaybedebilir. İbraname işçinin haklarının kaybına neden olmaz, ancak hakların eksik ödendiği durumlarda, imzalanan ibraname geçersiz sayılabilir.

İbraname Hangi Şartlarda Geçersiz Sayılır?

İbraname, işçinin zorla veya baskı altında imzaladığı durumda geçersiz sayılır. Ayrıca, işçinin yasal haklarından feragat ettiği veya yanıltıldığı durumlarda da ibraname geçersiz olabilir. İşveren, ödeme yapmadığı halde işçiye ibraname imzalatıyorsa, bu ibraname de geçersiz olur. İşçi, yasal haklarını alamadan ve tüm alacakları ödenmeden ibranameyi imzalarsa, bu durumda da ibraname geçersiz olabilir.

İbraname Hangi Unsurları İçermelidir?

İbraname, işçinin alacaklarının tam olarak ödendiğini ve iş ilişkisinin sona erdiğini belirten bir belge olmalıdır. Belge, ödeme şekli ve tutarları açıkça belirtmeli, ayrıca işçiye verilen tüm hakların ödendiği net bir şekilde ifade edilmelidir. İşverenin ve işçinin imzası, ibranamenin geçerliliği için gereklidir. İşçiye yapılan ödemelerin kanıtları da (banka dekontları, ödeme makbuzları vb.) belirtilmelidir.

İbraname İmzalayan İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?

İbranameyi imzalayan işçi, kıdem tazminatını eksiksiz aldıysa ibranameyi imzalamalıdır. Ancak, ödeme yapılmadıysa ve ibraname imzalanmışsa, ibraname geçersiz sayılabilir. İşçi, kıdem tazminatını almak için ibranameyi imzalamadan önce alacaklarının tam olarak ödendiğinden emin olmalıdır.

İbraname İmzalayan İşçi İhbar Tazminatı Alabilir Mi?

İbranameyi imzalayan işçi, ihbar tazminatını eksiksiz aldıysa ibranameyi imzalamalıdır. Ancak, ihbar tazminatının ödenmediği bir durumda ibraname geçersiz olabilir. İşçi, alacaklarının ödendiğinden emin olduktan sonra ibranameyi imzalayarak herhangi bir talepte bulunmayacağını kabul etmelidir.

İbraname İmzalayan İşçi Fazla Mesai Alacağını Talep Edebilir Mi?

İşçi, fazla mesai ücretini almamışsa ve ibranameyi imzalamadıysa, alacaklarını talep etme hakkı vardır. İşçi, fazla mesai alacaklarını almadığı sürece, ibraname geçersiz sayılabilir.  İbraname, ödeme yapılmadığı sürece geçerli olmayacaktır.

İşveren İşçiye Zorla İbraname İmzalatabilir Mi?

İşveren, işçiye zorla ibraname imzalatamaz. İbraname, işçinin özgür iradesiyle ve tam onayıyla imzalanmalıdır. Zorlama veya baskı altında imzalanan bir ibraname hukuken geçersiz sayılabilir.

İbranamede Belirtilen Ödeme Banka Yoluyla Mı Yapılmalıdır?

İbranamede belirtilen ödeme, genellikle banka yoluyla yapılmalıdır. Banka transferi, ödemelerin belgelenmesi ve şeffaflık sağlanması açısından daha güvenilirdir. Ödemelerin elden yapılması durumunda, işçi ve işveren arasında olabilecek uyuşmazlıklarda delil yetersizliği yaşanabilir.

İbraname Sonrası İşçi Dava Açabilir Mi?

İbraname sonrasında, işçi alacaklarının ödendiğini onayladığı için dava açma hakkını kaybedebilir. Ancak, alacakların eksik ödendiğini veya ibranamenin zorla imzalandığını iddia ediyorsa, dava açabilir.

İşçi İmzaladığı İbranameyi İptal Ettirebilir Mi?

İşçi, ibranameyi zorla veya baskı altında imzaladıysa, bu ibranameyi iptal ettirebilir. Ayrıca, ödeme yapılmadığı veya eksik yapıldığı durumlarda da ibraname geçersiz sayılabilir. İşçi, alacaklarının tam olarak ödenmediğini ve ibranamenin geçersiz olduğunu kanıtlayarak iptal talep edebilir. Mahkeme, ibranamenin iptaline karar verebilir.

İbraname İmzalayan İşçi İş Mahkemesine Başvurabilir Mi?

İbranameyi imzalayan işçi, alacaklarının eksik ödenmesi veya ibranamenin geçersizliği durumunda iş mahkemesine başvurabilir. ibraname, işçinin tüm haklarının ödendiği kabulünü içerdiği için, işçi bu belgeye dayalı olarak başvuru yapmayabilir. Ancak, ödeme yapılmadığı veya yanıltıcı bir durumun varlığı halinde, işçi dava açma hakkına sahiptir.

İbranamenin geçerlilik şartları nelerdir?

İbranamenin geçerlilik şartları TBK m.420 f.2’ de belirtilmiştir. Bu koşulları taşımadan düzenlenen ibranameler geçersizdir.

1. Düzenlenen ibranamenin yazılı olma koşulu bulunmaktadır. Sözlü yapılan ibraname geçersizdir.
2. İmzalanan ibranamenin geçerli olmasının bir diğer koşulu da iş akdinin sona ermesinden itibaren 1 aylık süre geçmesi şartıyla yapılmasıdır. İş sözleşmesi bitiminden 1 aylık süre içinde yapılan ibranameler geçersizdir.
3. İbranamenin konusunu hak ve alacaklar oluşturmaktadır. Bu nedenle ibranameye konu olan alacakların konusu ve miktarı açık bir şekilde belirtilmelidir. Soyut ve genel ifadeler bulunmamalıdır.
4. İbranamede belirtilen hak ve alacakların, ilgili kişiye eksiksiz ve banka yoluyla ödenmiş olması gerekmektedir. Ödemenin elden yapılması mümkün değildir.

İbraname Zamanaşımına Uğrar Mı?

İbraname zamanaşımına uğrayabilir. Alacakların zamanaşımına uğraması, işçinin haklarını talep etme süresiyle ilişkilidir. İşçi alacaklarını zamanaşımı süresi içinde talep etmezse, bu alacaklar zamanaşımına uğrayabilir.

İBRANAME NASIL İPTAL EDİLİR?

İbranamenin iptalinde ibra sözleşmesi imzalatılan işçinin iradesinde fesatlık oluştuğu takdirde gündeme gelebilir. Eğer ki işçi ibranameyi imzalarken baskı altındaysa, zorla imzalatılmışsa gerekli şartların da varlığı halinde ibranamenin iptali talep edilebilir.

İŞÇİ İBRANAME İMZALARSA TAZMİNAT ALABİLİR Mİ?

İbranamenin geçerlilik koşullarını taşıdığını varsayarsak, işçi ibranameyi imzaladığı zaman işverenle arasındaki alacak ilişkisini sona erdirmiş olur. İşçi ibranameyi imzaladıktan sonra, aynı alacaklar bakımından işverenden tekrar talepte bulunamaz. İbranamede tazminatın türü, miktarı açıkça belirtilmişse bu alacakları işverenden talep edebilir.

İbraname geçerlilik koşullarını taşımamaktaysa işçi ibranameye imza atmış olsa dahi hakları boşa gitmez, iş sözleşmesinin bitiminden itibaren 5 yıla kadar dava yoluyla tüm alacak haklarını alabilir.

İBRANAMENİN KARŞILIĞI BANKADAN ÖDENMEK ZORUNDA MIDIR?

TBK m.420/2’de bu husus belirtilmiştir. İbranamenin karşılığı banka aracılığıyla ödenmek zorundadır. Yapılan elden ödemeler bir hüküm doğurmamaktadır.

İBRANAME NE ZAMAN DÜZENLENİR? NEDEN 1 AY BEKLEMEK GEREKİR?

İbraname, işçinin iş akdinin sonlanma tarihinden 1 ay geçmesiyle yapılabilirdir. Bu düzenlemede alt sınır 1 aydır. İş sözleşmesinin sonlanma tarihinden başlayarak 1 ay içinde yapılan ibranameler geçersizdir. İşçilerin burada dikkat etmesi gerektiği durumlardan biri de işverenlerin ileri tarihli bir sözleşmeye imza attırmalarıdır. Muhakkak imza atılan belgenin tarihine dikkat edilmesi gereklidir.

İbranamenin düzenlenmesi için en az 1 ay bekleme koşulu konulmasının sebebi ise işçinin istifa anında baskı ile ibraname imzalamasının önüne geçmektir. Hükmün konuluş amacı da budur.

GERÇEĞE AYKIRI BİR ŞEKİLDE HATA VEYA ZORLA İBRANAME İMZALATILAN İŞÇİNİN HAKLARI NELERDİR?

Gerçeğe aykırı bir şekilde hata veya zorla ibraname imzalatılan işçi irade fesadına uğramıştır. Kişinin iradesi ile beyanı arasındaki uygunsuzluk mevcuttur. Uygulamada bu durumlarda Yargıtay ispat yükünü işçiye yüklemiştir. İşçinin hata veya hileyi öğrendiği, andan itibaren 1 yıl içinde ibranamenin iptali hakkını kullanabilir. Bu durumda ibraname iptal olur. İşçi var olan tüm alacaklarını talep edebilir. İptal beyanı herhangi bir şekil şartına tabii tutulmamıştır.

İBRANAME İMZALAYAN İŞÇİ DAVA AÇABİLİR Mİ?

İbranamenin geçerlilik şartlarının tamamı sağlanmış değilse ibraname geçersiz olacaktır. Dolayısıyla işçi ibraname ile bağlı olmayacak, yasal haklarını işvereninden talep, verilememesi durumunda ise dava edebilecektir.

İbranamenin geçerlilik şartları sağlanmışsa ibraname geçerlidir. İbranamede sadece açık ve net bir şekilde belirtilen ve banka aracılığıyla tahsil edilen alacaklar için sözleşme hüküm doğuracaktır.

İBRANAME KAÇ NÜSHADAN OLUR?

İbraname işçi ve işveren tarafından imzalanır. Bir nüshası işverende kalır.

İBRANAMEDE NELER OLMALIDIR?

İbranamede yukarıda da belirtildiği gibi alacağın türü ve miktarının açıkça belirtilmesi gerekmektedir. ‘Tüm alacaklarımı aldım.’ Gibi cümleler Yargıtay kararlarında geçersiz sayılmıştır. Kıdem ve ihbar tazminatı, izin, fazla mesai ücreti gibi işçilik alacaklarının miktarları ve türleri açıkça yazılmalıdır.

İBRANAMEDE DAVA HAKKINDAN FERAGAT EDİLEBİLİR Mİ?

İbranamede işçinin işe iade davası açma hakkından feragat ettiği yazsa dahi ve işçi bunu imzalamış olsa dahi, işçinin dava açma hakkını ortadan kaldırmaz.

 İBRANAME İMZALAMAK ZORUNLU MUDUR?

İbranameyi imzalamak zorunlu değildir. İşçilerin ibranameyi imzalamayı reddetmesinin herhangi bir yaptırımı bulunmamaktadır. İbranameyi imzalamaya zorlamak zorlayan kişi adına cezai sorumluluk doğurabilmektedir.

 İBRANAME DELİL NİTELİĞİ TAŞIR MI?

İbraname, mahkemeler tarafından delil niteliğinde değerlendirilen bir belgedir.

İBRANAME KAÇ GÜN SONRA İMZALANIR?

İbraname yukarıda da belirttiğimiz gibi iş akdinin sonlanma tarihinden en az 1 ay geçtikten sonra imzalanmalıdır. Belirtilen 1 ay içinde imzalanan ibranameler geçersizdir.

İBRANAME İLE İLGİLİ ÖRNEK YARGITAY KARARLARI

• “…Davacının iş sözleşmesinin feshinden sonra 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu döneminde imzalanan 31.08.2012 tarihli ibraname bakımından ise fesihten sonra bir aylık süre geçmeden imzalandığı anlaşıldığından bu ibranamenin de geçersiz olduğu anlaşılmaktadır…” (Yargıtay 9. HD, 22.09.2020 Tarih, 2020/1206 Esas, 2020/8776 Karar)

• “…Somut uyuşmazlıkta, dosya kapsamında yer alan davacının imzaladığı 19.01.2014 tarihli ibranamede ücret, kıdem tazminatı, ek ödeme, yıllık izin ücreti ve ikramiye alacakları için yapılan ödeme miktarları gösterilmiştir. Aynı ibranamede ödeme miktarları gösterilen alacaklar dışında fazla mesai, hafta tatili, genel tatil ücretleri, her türlü sosyal yardımlar ve prim alacakları yönünden işverenin ibra edildiği belirtilmiş, mahkemece anılan ibraname gereğince davanın reddine karar verilmiş ise de ibranamede dava konusu edilen fazla mesai ve genel tatil ücreti, performans primi ve kıdem yılı ikramiyesi alacakları tek tek miktarları belirtilmek suretiyle yer almamıştır. Ayrıca söz konusu alacaklar banka aracılığı ile de ödenmemiştir. Bu hali ile Türk Borçlar Kanunu’nun 420. maddesine uygun ibranameden söz edilemeyeceğinden dava konusu edilen alacaklar dosya içeriğine göre hesaplanarak hüküm altına alınmalıdır. Mahkemece belirtilen hususlar gözetilmeden verilen karar hatalı olup bozmayı gerektirmiştir…”(Yargıtay 22. HD, 09.10.2019 Tarih, 2016/20876 Esas, 2019/18510 Karar)

• “…İbraname şeklinde düzenlenen belgelerde miktar yazılı olsa dahi Kanun gereği bankaya ödeme olmadığı sürece makbuz etkisinden söz edilemez. Somut dosyada; sigortalı hizmet cetveline göre davacının 15.04.2003- 03.03.2015 tarihleri arasında davalı Süha Turizm Taşımacılık İnş. Tic. AŞ’ne ait işyerinde, 04.03.2015-16.06.2016 tarihleri arasında ise davalı Süha Beton Tur. İnş. Tic. ve San. Ltd. Şti. işyerinde çalıştığı, dosyaya sunulan bila tarihli kıdem tazminatı bordrosunda işe giriş ve çıkış tarihlerinin 15.04.2003-03.03.2005 tarihleri olarak yazıldığı ve 35.408,64 TL kıdem tazminatı ödemesine ilişkin belgede davacının imzasının bulunduğu anlaşılmaktadır. İlk Derece Mahkemesince kıdem tazminatı bordrosundaki miktarın banka kanalıyla ödenmediği gerekçesiyle söz konusu miktar kıdem tazminatından mahsup edilmemiştir. Ancak, bila tarihli kıdem tazminatı bordrosu ibraname mahiyetinde olmadığından, banka ile ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır…” (Yargıtay 9. HD, 01.04.2021 Tarih, 2021/453 Esas, 2021/7352 Karar)

• “…Somut uyuşmazlıkta, dosya kapsamında yer alan davacının imzaladığı 19.01.2014 tarihli ibranamede ücret, kıdem tazminatı, ek ödeme, yıllık izin ücreti ve ikramiye alacakları için yapılan ödeme miktarları gösterilmiştir. Aynı ibranamede ödeme miktarları gösterilen alacaklar dışında fazla mesai, hafta tatili, genel tatil ücretleri, her türlü sosyal yardımlar ve prim alacakları yönünden işverenin ibra edildiği belirtilmiş, mahkemece anılan ibraname gereğince davanın reddine karar verilmiş ise de ibranamede dava konusu edilen fazla mesai ve genel tatil ücreti, performans primi ve kıdem yılı ikramiyesi alacakları tek tek miktarları belirtilmek suretiyle yer almamıştır. Ayrıca söz konusu alacaklar banka aracılığı ile de ödenmemiştir. Bu hali ile Türk Borçlar Kanunu’nun 420. maddesine uygun ibranameden söz edilemeyeceğinden dava konusu edilen alacaklar dosya içeriğine göre hesaplanarak hüküm altına alınmalıdır. Mahkemece belirtilen hususlar gözetilmeden verilen karar hatalı olup bozmayı gerektirmiştir…” (Yargıtay 22. HD, 09.10.2019 Tarih, 2016/20876 Esas, 2019/18510 Karar)

Selin ERDUR